Aquilaria microcarpa

gatunek rośliny

Aquilaria microcarpa Baill. – gatunek należący do rodziny wawrzynkowatych. Występuje naturalnie w Azji Południowo-Wschodniej.

Aquilaria microcarpa
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

ślazowce

Rodzina

wawrzynkowate

Rodzaj

Aquilaria

Gatunek

Aquilaria microcarpa

Nazwa systematyczna
Aquilaria microcarpa Baill.
Adansonia 11:304. 1875[3]
Synonimy
  • Aquilaria borneensis (Tiegh.) Gilg
  • Aquilariella borneensis Tiegh.
  • Aquilariella microcarpa (Baill.) Tiegh[4].
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5]

Rozmieszczenie geograficzne

edytuj

Rośnie naturalnie w Indonezji (na Sumatrze i w Kalimantanie) oraz Malezji (w stanach Sabah i Sarawak[3]). Według niektórych źródeł także w Singapurze[6] i na Półwyspie Malajskim[7].

Morfologia

edytuj
Pokrój
Drzewo dorastające do 40 m wysokości. Kora ma barwę szarą i popękaną powierzchnię. Młode gałązki są jasnobrązowe[7].
Liście
Z wierzchu są błyszczące i nagie (rzadziej matowe), natomiast od spodu owłosione. Mają kształt podłużnie eliptyczny lub odwrotnie jajowaty. Wierzchołek liścia jest ostro zakończony. Mają 4,5–10 cm długości i 1,5–4,5 cm szerokości. Posiadają 12–19 par nerwów, które są widoczne zarówno z wierzchu, jak i od spodu liścia. Ogonek liściowy ma 3–5 mm długości i jest owłosiony[7].
Kwiaty
Zebrane po 6–11 w kwiatostany. Mają białą, jasnożółtą lub żółtą barwę. Osadzone na szypułce o długości 5 mm. Działki kielicha mają jajowaty lub podłużny kształt i są gęsto owłosione po obu stronach. Pręciki mają długość 1–1,5 mm. Główka pręcika ma średnicę 0,5 mm. Słupek ma jajowaty kształt i długość 1,5–2 mm. Zalążnia jest gęsto owłosiona[7].
Owoce
Mają kształt prawie sercowaty. Są nieco spłaszczone o długości 8–12 mm i szerokości 10–12 mm. Nasiona są jajowate, brązowe i owłosione, o długości 6 mm i szerokości 4 mm[7].

Biologia i ekologia

edytuj

Naturalnym siedliskiem są lasy nizinne na wysokości do 200 m n.p.m.[6]

Zastosowanie

edytuj

Wartość handlową ma przeobrażone, w wyniku infekcji grzybami lub bakteriami, drewno. Nosi ono handlową nazwę agar ((ang.) agarwood, (arab.) oud). Roślina zainfekowana grzybami pleśniowymi wydziela aromatyczny olej ochronny, który wysyca obszary objęte infekcją (korzenie, gałęzie lub pień), które stopniowo stają się twardsze. Twardziel, który naturalnie jest stosunkowo jasny i lekki zmienia barwę na ciemnobrązową lub czarną. Pozyskiwane są wyłącznie przeobrażone części drzewa, z nadzieją, że nie leczona choroba spowoduje zmiany w kolejnych partiach drzewa[8].

Agar jest wykorzystywany w produkcji perfum oraz w medycynie tradycyjnej. Ze względu na kosztowny i pracochłonny proces ekstrakcji jest ono bardzo drogie. Minimum 20 kg niskiej jakości drewna żywicznego potrzebne jest do wytworzenia 12 ml oleju agarowego. Najwyższej jakości olej otrzymywany jest z drzew starszych niż 100 lat. Sprzedaż perfum opartych na tym ekstrakcie rośnie z roku na rok[8].

Ważnym zastosowaniem drewna tego gatunku jest produkcja kadzidła. Agar jest także używany jako afrodyzjak, zarówno w postaci olejku, jak i kadzidła. Olej jest sprzedawany w aptekach wietnamskich do użytku wewnętrznego. Medycyna chińska wykorzystuje proszek z drewna w leczeniu marskości wątroby oraz innych dolegliwości. Ma zastosowanie również w leczeniu nowotworów płuc i żołądka[8].

Zagrożenia

edytuj

W celu pozyskania kilku kilogramów zainfekowanego drewna konieczne jest wycięcie wielu drzew. Wzrost handlu tym drewnem w ciągu ostatniej dekady doprowadził do nadmiernej eksploatacji w całym zasięgu występowania gatunku. Według Czerwonej księgi gatunków zagrożonych jest on narażony na wyginięcie (VU – vulnerable)[6].

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-23] (ang.).
  3. a b Taxon: Aquilaria microcarpa Baill.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2014-01-20]. (ang.).
  4. Aquilaria microcarpa Baill.. The Plant List. [dostęp 2014-01-20]. (ang.).
  5. Aquilaria microcarpa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  6. a b c Y. Harvey-Brown, Aquilaria microcarpa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2014-01-20] (ang.).
  7. a b c d e Aquilaria microcarpa Baill., Adansonia 11: 304 (1875). Asian Plant. [dostęp 2014-01-20]. (ang.).
  8. a b c Agarwood (Oud). Fragrantica. [dostęp 2014-01-20]. (ang.).