Języczek półkolisty
Języczek półkolisty (Arrhenia acerosa (Fr.) Kühner) – gatunek grzybów z rodziny wodnichowatych (Hygrophoraceae)[1].
_K%C3%BChner_30134.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
języczek półkolisty |
| Nazwa systematyczna | |
| Arrhenia acerosa (Fr.) Kühner Bull. mens. Soc. linn. Soc. Bot. Lyon 49(Num. Spéc.): 893 (1980) | |
_K%C3%BChner_389639.jpg)
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Arrhenia, Hygrophoraceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy gatunek ten opisał Elias Fries w 1821 r. nadając mu nazwę Agaricus acerosus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę, nadał mu Robert Kühner w 1980 r.[1]
Ma 14 synonimów. Niektóre z nich:
- Leptoglossum acerosum (Fr.) M.M. Moser 1978
- Omphalina acerosa (Fr.) M. Lange 1981
- Panellus acerosus (Fr.) Z.S. Bi 1987
- Phaeotellus acerosus (Fr.) Kühner & Lamoure 1972[2].
Polską nazwę zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r.[3]
Morfologia
edytujŁopatkowate, wachlarzowate lub nerkowate na krótkim trzonie lub beztrzonowe. Miejsce przyczepu do podłoża pokryte białymi włoskami. Kapelusz o średnicy do 15 mm. Brzeg początkowo podwinięty, potem wyprostowany, klapowany. Górna powierzchnia gładka, szarobrązowa. Blaszki średnio gęste, nierozwidlone, niektóre przy brzegu ciemniejsze od kapelusza[4].
- Cechy mikroskopowe
Strzępki tramy o szerokości około 3–10 µm, szkliste, niektóre z brązowym, zaschniętym pigmentem. Strzępki skórki promieniowo stłoczone, o szerokości 3–10 µm, w przybliżeniu cylindryczne, cienkościenne, żółto-jasnobrązowe z rzadką inkrustacją. Strzępki w miejscu mocowania do podłoża szkliste, cylindryczne, długie i tworzące wiązki. Sprzążki występują u podstawy podstawek i we wszystkich strzępkach. Podstawki 21–25 × 6–7 µm, 4-zarodnikowe. Cystyd brak. Bazydiospory (5,8)6,8– 8,7(9,7) × 3,4–3,9(4,4) µm, średnio 7,4 × 3,8 µm, Q = 1,4–2,5, średnio 2,0, wąsko eliptyczne do nieco łezkowatych, tępe, z wydatnym apiculusem, szkliste, gładkie[4].
Występowanie i siedlisko
edytujJęzyczek półkolisty występuje na wszystkich kontynentach poza Antarktydą. Najwięcej stanowisk podano w Europie. Poza Bałkanami występuje na całym jej obszarze od Morza Śródziemnego po północne krańce Półwyspu Skandynawskiego, podano jego występowanie także na Spitsbergenie[5]. W Polsce W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył 10 stanowisk z uwagą, że jest to gatunek rzadki[3]. Aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów[6]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V– gatunek zagrożony, który zapewne w najbliższej przyszłości przesunie się do kategorii wymierających, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia[7].
Grzyb naziemny i nadrzewny, rosnący na ziemi wśród traw i mchów na polanach, rzadziej w lasach na martwym drewnie. W Polsce tworzy owocniki zazwyczaj od sierpnia do października[3].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2022-12-01] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2022-12-01] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 63, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b Andrus Voitk i inni, Surprising morphological, ecological and ITS sequence diversity in the Arrhenia acerosa complex (Basidiomycota: Agaricales: Hygrophoraceae), „Sydowia” (73), 2020, s. 133–162, DOI: 10.12905/0380.sydowia73-2020-0133 [dostęp 2022-12-01] (ang.).
- ↑ Występowanie Arrhenia acerosa na świecie (mapa) [online], DiscoverLife [dostęp 2022-12-01] (ang.).
- ↑ Aktualne stanowiska języczka półkolistego w Polsce [online], Internetowy atlas grzybów [dostęp 2022-12-01].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 61, ISBN 83-89648-38-5.