August Menczak

August Aleksander Menczak, ps. Alot (ur. 31 marca 1894 w Przemyślu, zm. 7 sierpnia 1952 w Warszawie) – pułkownik dyplomowany pilot Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

August Menczak

Alot

płk August Menczak (<1933)
pułkownik dyplomowany pilot
Data i miejsce urodzenia	31 marca 1894 Przemyśl
Data i miejsce śmierci	7 sierpnia 1952 Warszawa
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	K.u.k. Luftfahrtruppen Lotnictwo Wojska Polskiego
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna polsko-bolszewicka, II wojna światowa, powstanie warszawskie
Odznaczenia

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Był synem Emila, kolejarza, i Rozalii z d. Jackiewicz, którzy mieszkali przy ul. Dekerta w Przemyślu. W 1914 zdał maturę w Gimnazjum nr 1 w Przemyślu. W czasie I wojny światowej 1914–1918 służył w cesarskiej i królewskiej armii. Ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Artylerii w Budapeszcie i Oficerską Szkołę Obserwatorów Lotniczych w Wiener Neustadt. Skierowany na stanowisko pilota c. i k. 7 Kompanii Lotniczej (niem. k.u.k. 7 Fliegerkompanien) przy 3 Armii.

Dwudziestolecie międzywojenne

W 1918 przyjęty został do Wojska Polskiego i przydzielony do personelu Eskadrylii Lotniczej w Krakowie. Następnie w 4 Wielkopolskiej eskadrze bojowej, jako adiutant szefa lotnictwa Naczelnego Dowództwa, dowódca 8 eskadry wywiadowczej. 14–15 sierpnia 1920 roku na czele eskadry walczył pod Radzyminem, bombardując okopy bolszewików. W czasie wojny z bolszewikami jego eskadra wykonała 171 lotów bojowych.

August Menczak por. pilot (1920)

Inspektorat Wojsk Lotniczych w maju 1919 r. Oficerowie: por. Menczak, kpt. de Beaurain, ppłk. Łossowski, ppor. Dziedzicki, por. Willman, ppor. Król.

Następnie pełnił służbę w Departamencie IV Żeglugi Powietrznej MSWojsk. na stanowisku kierownika Referatu Regulaminów. Z dniem 25 października 1924 roku został wyznaczony w tym departamencie na stanowisko pełniącego obowiązki szefa Wydziału Ogólno-Organizacyjnego. Z dniem 1 kwietnia 1925 roku został przeniesiony do 4 pułku lotniczego w Toruniu na stanowisko zastępcy dowódcy pułku. Po ukończeniu kursu przy Szkole Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie został przesunięty na stanowisko pełniącego obowiązki dowódcy pułku. W lipcu 1929 został zatwierdzony na stanowisku dowódcy pułku. Rozwinął garnizon toruński i zwiększył stan bojowy pułku. W styczniu 1931 zwolniony został ze stanowiska dowódcy 4 pułku lotniczego i przeniesiony do dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr VIII. Z dniem 30 kwietnia 1931, oficjalnie – ze względu na stan zdrowia i na własną prośbę – przeniesiony został w stan spoczynku. Zamieszkał w Warszawie.

II wojna światowa

Nie brał udziału w kampanii wrześniowej 1939. W czasie okupacji niemieckiej wstąpił do PAL, organizacji zbrojnej Robotniczej Partii Polskich Socjalistów. Został szefem wyszkolenia wojskowego i przeciwlotniczego obwodu PAL na Mokotowie. Przyjął pseudonim „Alot”. Walczył w powstaniu warszawskim, po jego upadku wywieziony do Wolbromia.

Okres powojenny

W lutym 1945 wrócił do Warszawy i złożył prośbę o przyjęcie do wojska. Został przyjęty i skierowany do 15 Mieszanego Szkolno-Treningowego Pułku Lotniczego w Radomiu jako starszy wykładowca taktyki lotniczej. Następnie wykładał w Centralnej Szkole Oficerów Polityczno-Wychowawczych w Łodzi, opracowywał historię polskiego lotnictwa do 1939. W 1946 objął stanowisko szefa sztabu kwatermistrzostwa Wojsk Lotniczych, następnie kierował sekcją wyszkolenia kadr lotnictwa cywilnego. 1947–1948 był redaktorem naczelnym „Wojskowego Przeglądu Lotniczego”.

Aresztowanie, śmierć i upamiętnienie

Aresztowany 26 kwietnia 1951. Nie przyznał się do stawianych mu zarzutów wrogiej działalności przeciw państwu. Kiedy zagrożono mu, że w razie nieprzyznania się żona i wychowanica zostaną wtrącone do więzienia, przyznał się do niepopełnionych win. 13 maja 1952 został wraz z pułkownikami: Bernardem Adameckim, Józefem Jungravem, Władysławem Minakowskim, Szczepanem Ścibiorem i Stanisławem Michowskim skazany przez NSW 5/52 pod przewodnictwem płk. Piotra Parzenieckiego, nr sprawy Zg.R.7/52, na podstawie art. 86 § 1, 2 KK WP na karę śmierci. Prezydent RP Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski. Stracony 7 sierpnia 1952. Zrehabilitowany w 1956.

Dokładne miejsce pochówku nieznane. Mogiła symboliczna na Cmentarzu Wojskowym w Warszawie (kwatera 14A-4-25) oraz w Kwaterze „na Łączce”.

Awanse

• major – 3 maja 1922 zweryfikowany
• podpułkownik – 1 grudnia 1924 ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 4 lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych
• pułkownik – 1947

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 1426
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Walecznych (za wojnę 1920)
• Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)
• Polowa Odznaka Pilota nr 7

Bibliografia

• Menczak August Aleksander. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari; sygn. I.482.18-1143 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-11-01].
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
• Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 19, 848, 861.
• Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 534, 546.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1934, L.dz. 250/mob. 34, s. 347, 851.
• Małgorzata Szejnert: Śród żywych duchów. Wyd. ANEKS, Londyn 1990.brak strony w książce
• Tadeusz Swat: Niewinnie Straceni 1945–56. Wyd. Fundacja Ochrony Zabytków, Warszawa 1991.brak strony w książce, zob też Straceni w Więzieniu mokotowskim.
• Zenon Andrzejewski: Płk dypl. pil. August Menczak (1894–1952), [w:] Rocznik Przemyski T. 41 Z. 1, s. 217–223, Wyd. Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Przemyślu, Przemyśl 2005.