Bałczyna (Wzgórza Ostrzeszowskie)

Bałczyna[1] lub Bełczyna[2] (278 m n.p.m.) – wzniesienie pasma Wzgórz Ostrzeszowskich znajdujące się we wsi Rogaszyce tuż przy drodze z Rogaszyc do Olszyny.

Bałczyna
Ilustracja
Panorama Bełczyny od strony wschodniej
Państwo

 Polska

Pasmo

Wzgórza Ostrzeszowskie

Wysokość

278 m n.p.m.

Wybitność

53 m

Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, na dole nieco na prawo znajduje się czarny trójkącik z opisem „Bałczyna”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na lewo znajduje się czarny trójkącik z opisem „Bałczyna”
Ziemia51°23′59″N 17°55′55″E/51,399722 17,931944

Rozbieżność nazewnictwa

edytuj

Nazwa wzgórza jako Bałczyna funkcjonowała przed II Wojną Światową[1][3]. W czasie jej trwania wzgórze na niemieckich mapach topograficznych widniało pod nazwą Botcina[4]. Po II Wojnie Światowej zmieniono nazwę wzgórza[5]. Wedle aktualnie funkcjonujących map topograficznych będących w Państwowym Zasobie Geodezyjnym i Kartograficznym i Państwowego Rejestru Nazw Geograficznych jego nazwa to Bełczyna[2]. Obecnie w powszechnym użyciu jest ugruntowana historycznie lecz niepoprawna dziś formalnie nazwa – Bałczyna[6][7].

Budowa geologiczna

edytuj

Bełczyna oraz jej najbliższe okolice zbudowana jest z glacitektonicznie zaburzonych osadów glacjalnych zlodowaceń południowopolskich[8]. Podstawowymi skałami budującymi to wzniesienie są piaski i żwiry morenowe oraz mioceńskie i plioceńskie iły, mułki, a także piaski i żwiry[8]. Wszystkie rodzaje osadów są wzajemnie przemieszane i mocno zaburzone glacitektonicznie, tworząc część spiętrzonej moreny czołowej zlodowacenia Sanu II[8].

Zagospodarowanie

edytuj

Przed II Wojną Światową Bełczyna pokryta była murawami i niewielkim lasem[9]. W latach 50–60 XX w. była pokryta łąkami i murawami, a u jej podnóży dominowały pola uprawne[7], od lat 70 stoki Bełczyny zaczęły zarastać krzewami i niewielkimi drzewami[7]. W tym czasie na kulminacji wzniesienia stała nieistniejąca obecnie drewniana, wieża triangulacyjna[7][10][11], wybudowana przed, lub w czasie II Wojny Światowej[12].

Obecnie szczyt i wschodnie stoki wniesienia pokryte są murawami z udziałem krzewów. Od północy i południa stoki Bełczyny porasta las, a od zachodu dominują pola uprawne. Na wierzchołku wniesienia znajduje się pomnik z metalowym krzyżem upamiętniający żołnierzy kampanii wrześniowej poległych w czasie obrony Ostrzeszowa przy stanowiskach bojowych na Bełczynie oraz zdobywców Berlina. Pomnik wybudowano w 1972 r[13]. Obecnie na pomniku znajduje się nowa tablica pamiątkowa o treści[14] "Żołnierzom września 1939 harcerze ZHP" ufundowana w 2004 r. przez harcerzy z Ostrzeszowa[7]. Obok pomnika ustawiono okrągły stół z oszlifowanej płyty skalnej. Stół pełni rolę orientacyjną ponieważ na jego powierzchni wygrawerowane są kierunki świata oraz kierunki punktów terenowych. Wokół stołu postawiono ławki na kamiennych filarach, wyrównano i utwardzono teren kamienno-betonowa wylewką. U podnóża zachodniego stoku Bełczyny, tuż przy drodze z Rogaszyc do Olszyny znajduje się niewielki parking dla aut.

Funkcja społeczna

edytuj
 
Widok z Bałczyny w kierunku wschodnim

Bełczyna w latach 30 XX w. była miejscem odwiedzanym przez okolicznych mieszkańców. Wzgórze służyło jako miejsce wypoczynku[15], zorganizowano tu szkolenie dla pilotów szybowców wraz z lotami pokazowymi. Po II Wojnie Światowej Bełczyna była równie popularna i odwiedzana, ponieważ do 1974 r. wzgórze to uchodzi za najwyższy punkt w ówczesnym województwie poznańskim[5], a zarazem w Wielkopolsce. Bełczyna służyła okolicznym mieszkańcom także do jady motocrossowej[11][16] oraz jako miejsce zgromadzeń i organizacji uroczystości okolicznościowych[17][18][19]. Obecnie Bełczyna jest miejscem wypoczynku ze względu na duże walory widokowe. Ze szczytu wzniesienia obserwować można duże połacie terenu w kierunku wschodnim, południowo-wschodnim i południowym. Jest to również miejsce dogodne do wykonywania dalekich obserwacji. Przy sprzyjających warunkach atmosferycznych z Bełczyny dojrzeć można kominy Elektrowni Bełchatów[20][21][22] oraz wysokie obiekty w rejonie Sieradza, Złoczewa, Lututowa, Wieruszowa, Wielunia, Działoszyna, Byczyny i Kluczborka[20]. Na wzgórzu organizowane są zawody w narciarstwie zjazdowym[23][6], jest to również miejsce startu paralotniarzy[6]. Do Bełczyny prowadzą trzy oznakowane szlaki turystyczne[24]:

Ciekawostki

edytuj


Przypisy

edytuj
  1. a b WIG – Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 arkusz Marcinki, igrek.amzp.pl, 1936 [dostęp 2017-09-13] (pol.).
  2. a b Centralny Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej [online], mapy.geoportal.gov.pl [dostęp 2017-09-13] (pol.).
  3. Pawłowski S., Katowice-Poznań, krajobraz, [w:] Ludomir Sawicki (red.), Przewodnik Kongresowy II Zjazdu Słowiańskich Geografów i I Etnografów w Polsce, 1927, s. 100 [dostęp 2017-09-20] (pol.).
  4. Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) arkusz Rogaszyce, igrek.amzp.pl, 1940 [dostęp 2017-09-13] (pol.).
  5. a b Malska M., Rogaszyce, droga na Bałczynę, Dziejeostrzeszowa.pl, 1950 [dostęp 2017-09-21] (pol.).
  6. a b c Wzniesienie Bałczyna [online], Wypocznijwostrzeszowie.pl [dostęp 2017-09-13] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-13] (pol.).
  7. a b c d e Galeria zdjęć: Bałczyna (pow. ostrzeszowski) [online], www.kepnosocjum.pl, 3 listopada 2011 [dostęp 2017-09-13] (pol.).
  8. a b c Winnicki J., Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000 arkusz nr 694 (Ostrzeszów) wraz z objaśnieniami, Warszawa: Państwowy Instytut Geologiczny, 1994 [dostęp 2017-09-20] (pol.).
  9. Pokaz lotów i szkolenie pilotów szybowcowych na Bałczynie, Dziejeostrzeszowa.pl, 1933 [dostęp 2017-09-21] (pol.).
  10. Bałczyna z wieżą triangulacyjną [online], Dziejeostrzeszowa.pl [dostęp 2017-09-21] (pol.).
  11. a b Haniszewski S., Bałczyna. Rok ok. 1960. Motocross, Dziejeostrzeszowa.pl, 1960 [dostęp 2017-09-21] (pol.).
  12. Fotografia zrobiona z baszty w czasie II wojny...w oddali widoczna Bałczyna z wieżą triangulacyjną. [online], Dziejeostrzeszowa.pl [dostęp 2017-09-21] (pol.).
  13. Zdjęcie tego co było i jest pod tablicą na pomniku na Bałczynie. [online], Dziejeostrzeszowa.pl [dostęp 2017-09-22] (pol.).
  14. Obelisk na Bałczynie [online], Dziejeostrzeszowa.pl [dostęp 2017-09-22] (pol.).
  15. Bacik M., Wyprawa na Bałczynę, Dziejeostrzeszowa.pl, 1932 [dostęp 2017-09-22] (pol.).
  16. Haniszewski S., Bałczyna. Rok ok. 1960. Motocross, Dziejeostrzeszowa.pl, 1960 [dostęp 2017-09-22] (pol.).
  17. Uroczystości na Bałczynie pod hasłem "Nigdy więcej wojny" [online], Dziejeostrzeszowa.pl [dostęp 2017-09-22] (pol.).
  18. Uroczystości na Bałczynie pod hasłem "Nigdy więcej wojny" [online], Dziejeostrzeszowa.pl [dostęp 2017-09-22] (pol.).
  19. Uroczystości na Bałczynie pod hasłem "Nigdy więcej wojny" [online], Dziejeostrzeszowa.pl [dostęp 2017-09-22] (pol.).
  20. a b Wzgórze Bełczyna koło Ostrzeszowa [online], 500-mm.blogspot.com, 13 lipca 2014 [dostęp 2017-09-22] (pol.).
  21. Obłoki kondensacyjne EC Bełchatów widziane z Olszyny k. Ostrzeszowa, „Dalekieobserwacje.eu”, 10 czerwca 2014 [dostęp 2017-09-22] (pol.).
  22. Wzgórze Bałczyna koło Ostrzeszowa [online], 500-mm.blogspot.com, 26 września 2020 [dostęp 2020-10-09].
  23. Bałczyna [online], Dziejeostrzeszowa.pl, luty 2006 [dostęp 2017-09-22] (pol.).
  24. Szlaki rowerowe i szlaki piesze [online], Ostrzeszow.pl [dostęp 2017-09-22] (pol.).
  25. a b Władysław Graf, Ostrzeszów: wyprawa Szybowcowa, Bałczyna 1933, „Zeszyty Ostrzeszowskie”, 14, Ostrzeszowskie Centrum Kultury, 1992 [dostęp 2017-09-20] (pol.).
  26. Wanda Modliborska [online], www.aeroklub.poznan.pl [dostęp 2017-09-13] (pol.).
  27. Bitwa o Anglię [online], www.polishairforce.pl [dostęp 2017-09-13] (pol.).
  28. Zdzisław Radomski [online], www.polishairforce.pl [dostęp 2017-09-13] (pol.).
  29. Jan Maliński [online], www.polishairforce.pl [dostęp 2017-09-13] (pol.).