Miocen
Miocen (z gr. μείων ‘mniej’ i καινός ‘nowy’) – najstarsza epoka neogenu. Czas przemian geologicznych skorupy ziemskiej. Wypiętrzenie nowych łańcuchów górskich zmieniło cyrkulację powietrza i wód. Trwał od 23,03 mln do 5,333 mln lat temu.
| Tabela stratygraficzna | |||
| |||
Miocen dzieli się na[1]:
GeologiaEdytuj
W miocenie Afryka zderzyła się z Europą, wypiętrzając Alpy, a Indie z Azją, wypiętrzając Himalaje. Kolejne zderzenia płyt kontynentalnych doprowadziły do wypiętrzenia Gór Skalistych i Andów. Antarktydę pokrył lądolód. Wiązało się to z zamykaniem Oceanu Tetydy, które utworzyło połączenie lądowe między Afryką i Eurazją; pozostałością jest m.in. Morze Śródziemne. Skurczyły się morza śródlądowe. W oceanach wytworzył się nowy układ prądów morskich.
Miocen w PolsceEdytuj
Na ziemiach polskich (pozakarpackich) następowała sedymentacja jeziorna i bagienna w licznych rowach i zapadliskach. Osadziły się piaski, mułki, iły, żwiry, węgle brunatne. Węgiel brunatny w złożu Bełchatów powstał z osadów starszego miocenu [2]. Powstały Karpaty Zewnętrzne ze sfałdowanych osadów fliszowych zanikającego morza Paratetydy. Powstały złoża soli, w tym w Wieliczce, i gipsów w suchszym środkowym miocenie (badenianie) ok. 14 mln lat temu [3]. Na Śląsku, od Góry Świętej Anny do granicy z Niemcami i Czechami, powstało około 200 wystąpień bazaltów (środkowoeuropejska prowincja bazaltowa). Nieliczne znajdują się w Beskidach – w dolinie Grajcarka. Zostały również stwierdzone wierceniami w północno-wschodniej Polsce.
FloraEdytuj
Początek miocenu był najcieplejszym okresem w ciągu 35 mln lat. Od połowy miocenu klimat zaczął się ochładzać. Wraz z ochłodzeniem klimatu postępowało stepowienie dużych obszarów. Wobec kurczenia obszarów leśnych nowego znaczenia nabrały trawy, które są roślinami odpornymi na warunki klimatyczne, a do rozmnażania nie potrzebują owadów. Trawiasta równina dostarczała pożywienia przeżuwaczom.
FaunaEdytuj
Ssaki wędrowały poprzez nowo utworzone mosty lądowe. Ewolucja kotów szablozębych. W Australii trwała niezależna ewolucja torbaczy i stekowców. W Europie i Azji pojawiły się prymitywne jelenie i żyrafy, słonie i małpy człekokształtne (szczątki ramapiteka sprzed 14 mln lat). Do Afryki dotarły króliki, koty i świnie. W morzu żył największy rekin wszech czasów: Carcharodon megalodon, o długości prawdopodobnie zbliżonej do 20 metrów. Zwiększenie zasobów pokarmowych morza spowodowało powrót niektórych ssaków do morza. Wyewoluowały pierwsze fokowate. W Ameryce Północnej pojawiły się niedźwiedzie i mastodonty. W późnym miocenie umocniła się dominacja trawożerców. Zaczynały wymierać niektóre gatunki drapieżców. Nastąpiła gwałtowna radiacja hien. Do Australii dotarły (prawdopodobnie przez Malaje) gryzonie. W Ameryce Południowej pojawiły się szopy, a małe odmiany leniwców naziemnych przeszły do Ameryki Północnej.
Przegląd nowości ewolucyjnychEdytuj
- U przeżuwaczy doszło do udoskonalenia żołądka; mioceńskie stepy były środowiskiem dla nich sprzyjającym;
- Dynamiczna ewolucja trąbowców: Platybelodon, Deinotherium.
- Ewolucja koniowatych, zwiększenie wielkości i przystosowanie do biomu stepowego: Merychippus, Pliohippus.
- Pojawiły się papugi, pelikany, gołębie, kruki i sokoły.
- Dynamiczny rozwój gryzoni.
- Pojawienie się pliopiteków (naczelne): rodzaje Pliopithecus i prokonsul.
- Pojawiły się pierwsze foki, nastąpiła ewolucja waleni.
PrzypisyEdytuj
- ↑ International Stratigraphic Chart (ang.). International Comission on Stratigraphy, styczeń 2015. [dostęp 2015-04-10].
- ↑ Ola Sędor: Budowa geologiczna złoża węgla brunatnego „Bełchatów”. [dostęp 2018-11-25].
- ↑ A. De Leeuw, K. Bukowski, W. Krijgsman, K. F. Kuiper. Age of the Badenian salinity crisis; Impact of Miocene climate variability on the circum-mediterranean region. „Geology”. 8 (38), 2010.
Linki zewnętrzneEdytuj
- ICS-Chart/Time Scale (ang.). Międzynarodowa Komisja Stratygrafii. [dostęp 2015-08-28].
- Mapa paleogeograficzna Ronald Blakey: Miocene (20 Ma). W: Mollewide Plate Tectonic Maps [on-line]. Colorado Plateau Geosystems, Inc.. [dostęp 2015-08-28].
- Mapy paleogeograficzne dla 10 i 20 mln lat temu w Kazmin V. G. i Natapov L. M.: The paleogeographic atlas of northern Eurasia. Institute of Tectonics of the Lithospheric Plates, Russian Academy of Natural Sciences, 1998. [dostęp 2018-11-29].
