Rekiny (fr. requin) – ogólna nazwa grupy gatunków, rodzajów, a nawet rodzin drapieżnych ryb chrzęstnoszkieletowych z podgromady spodoustych, charakteryzujących się opływowym, wrzecionowatym tułowiem, heterocerkalną płetwą ogonową, 5–7 otworami skrzelowymi umiejscowionymi tuż za głową.

Carcharhinus amblyrhynchos
Żarłacz białopłetwy

W zapisie kopalnym szczątki rekinów znane są z warstw dewonu. Wiele gatunków jest poławianych dla mięsa, skór i tranu. Niektóre są niebezpieczne dla ludzi ze względu na możliwość pogryzienia – nawet śmiertelnego.

Występowanie

edytuj

Rekiny żyją w wodach słonych. Zasiedlają morza tropikalne i subtropikalne, nieliczne także wody arktyczne (rekin polarny), wiele wnika do wód śródlądowych.

Charakterystyka ogólna

edytuj

Rekiny osiągają długość od 0,15 m do 20 m, a masę ciała nawet do 12 ton. Najgroźniejsze gatunki, np. żarłacz biały czy tygrysi mają ostre i spiczaste zęby, ułożone w szeregi, stopniowo zużywane i zastępowane nowymi. Inne gatunki mogą mieć również postrzępiony brzeg zębów. Ich szkielet zbudowany jest z chrząstki. Nie mają pęcherza pławnego i gdyby przestały pływać, opadłyby na dno.

Mają największe mózgi wśród ryb i dysponują zmysłami: wzroku, węchu, słuchu, smaku, dotyku, linii bocznej (wyczuwanie drobnych przemieszczeń wody) oraz elektrorecepcji (wyczuwanie zmian pola elektrycznego)[1]. Widzą w ciemnościach 10-krotnie lepiej niż człowiek (istnieją wyjątki, np. rekin polarny jest praktycznie ślepy). Wykrywają spadek potencjału elektrycznego rzędu 1 μV/cm.

Wśród ryb spodoustych spotykane są typowe drapieżniki oraz ryby planktonożerne. Największe z nich – rekin wielorybi i długoszpar (rekin olbrzymi) – są niegroźne dla człowieka pomimo olbrzymich rozmiarów. Grupa drapieżnych rekinów obejmuje zarówno duże – faktycznie niebezpieczne dla ludzi – gatunki (np. żarłacz biały, żarłacz tygrysi) oraz niewielkich rozmiarów ryby żywiące się innymi wodnymi zwierzętami.

Taksonomia

edytuj

Dawniej rekiny były klasyfikowane jako odrębny rząd lub nadrząd (Squaliformes, Selachimorpha, Selachii) ryb spodoustych. We współczesnych (XXI wiek) klasyfikacjach termin rekiny odnoszony jest do nadrzędów Galeomorphi i Squalomorphi[2], czyli do taksonu o nazwie Selachii[3] (opisywany też jako Selachimorpha lub Pleurotremata). Nie jest to jednak termin ścisły, ponieważ nie obejmuje taksonów wymarłych, w paleontologii określanych również jako „niepłaszczkowe Elasmobranchii”[2], czyli spodouste niebędące płaszczkami.

Rozbieżności w nazewnictwie

edytuj

W polskojęzycznej literaturze naukowej i popularnonaukowej z nazwą rekiny często wiązane są nazwy: Squaliformes, żarłacze (Selachii, do których zaliczano rekiny i płaszczki), rekinokształtne (Galeiformes) i koleniokształtne. W źródłach anglojęzycznych z terminem shark (rekin) związanych jest jeszcze więcej nazw systematycznych i zwyczajowych. Jest to spowodowane dynamicznymi zmianami w systematyce świata zwierzęcego, które powodują, że w spotykanym w literaturze nazewnictwie dochodzi do niejednoznaczności, a nawet sprzeczności z wcześniej przyjętymi klasyfikacjami.

Historia ewolucji

edytuj
 
Rekonstrukcja pierwotnego rekina

Pierwsi przedstawiciele rekinów pochodzą z wczesnego dewonu, choć znane są ordowickie i sylurskie szczątki interpretowane przez część badaczy jako przypuszczalnie rekinie[4]. Za pierwotne rodzaje rekinów uważa się – opisany jedynie na podstawie zębów – Leonodus[2] oraz Cladoselache, których przedstawiciele żyli przed około 400 milionami lat.



← mln lat temu
Rekiny
←4,6 mld 541 485 443 419 359 299 252 201 145 66 23 2


Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Świat Nauki, wrzesień 2007, str. 57
  2. a b c Ryby kopalne. red. Michał Ginter. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2012, s. 95. ISBN 978-83-235-0973-8.
  3. Joseph S. Nelson: Fishes of the World. John Wiley & Sons, 2006. ISBN 0-471-25031-7.
  4. R. Niedźwiedzki: Krótka historia rekinów. Rocznik Muzeum Ewolucji, nr 5, 2013, strona 24.

Bibliografia

edytuj
  • Mały słownik zoologiczny: ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976.
  • Ryby : encyklopedia zwierząt. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN : Dorota Szatańska, 2007. ISBN 978-83-01-15140-9 (seria).