Wikipedia

Bark (Bielsko-Biała)

Bark (niem. Barg) – środkowo-wschodnia część Komorowic (Krakowskich), jednej z dzielnic Bielska-Białej, położona w rejonie ulicy Barkowskiej. Historycznie majątek powstały w wyniku podziału wsi Biertułtowice pod koniec XVI wieku, a w latach 1850–1919 samodzielna gmina katastralna. Współcześnie wchodzi w skład obrębu ewidencyjnego oraz osiedla Komorowice Krakowskie i jest obszarem o przewadze rozproszonej zabudowy jednorodzinnej.

Bark
zniesiony majątek i gmina katastralna w granicach Bielska-Białej
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miasto

Bielsko-Biała

Data założenia

ok. 1593

W granicach Bielska-Białej

1 stycznia 1977
(1919–1977 w granicach Komorowic)

Strefa numeracyjna

33

Kod pocztowy

43-346

Tablice rejestracyjne

SB

Położenie na mapie Bielska-Białej
Mapa konturowa Bielska-Białej, u góry znajduje się punkt z opisem „Bark”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Bark”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Bark”
Ziemia49°51′47″N 19°03′05″E/49,863146 19,051447

Historia

edytuj

Pierwsza wzmianka o Gruncie Barkowskim jako jednym z dwóch działów, na które za czasów Łazińskich podzielono majątkowo wieś Biertułtowice, pochodzi z 1593. Był to obszar o wielkości czterech łanów obejmujący m.in. dwór i zabudowania gospodarcze biertułtowskich panów feudalnych[1]. W księgach chrztów parafii świętego Jana Chrzciciela Bark pojawił się od 1643, a w księgach ślubów od 1647. Nazwa majątku pochodziła od niemieckiego wyrazu Berg oznaczającego górę, który w miejscowym dialekcie przybierał formę Barg. Ma to związek z jego położeniem na zboczu wyraźnego wzgórza[2].

W konsekwencji I rozbioru Polski (1772) Bark wszedł w skład Królestwa Galicji i Lodomerii[3]. W latach 1849/1850 przeprowadzona została kompleksowa reforma administracyjna, zastępującą dawne struktury feudalne nowoczesnym podziałem terytorialnym[4][5]. Powstały na przeciwległych brzegach Białej dwie gminy polityczne noszące po polsku nazwę Komorowice, a po niemiecku Batzdorf, należące odpowiednio do powiatu bielskiego i bialskiego. Galicyjska gmina Komorowice dzieliła się katastralnie na właściwe Komorowice oraz Bark[6][7][8]. Według spisu powszechnego z 1900 na Barku znajdowało się 41 budynków zamieszkiwanych przez 465 osób[9].

Odrębność terytorialna Barku została zniesiona w 1919 roku, po przyłączeniu do Polski. Początkowo znajdował się w granicach gminy jednostkowej Komorowice, a od 1934 gminy zbiorowej gminy Biała w powiecie bialskim w województwie krakowskim[10][11]. Na mocy ustawy o reformie rolnej z 1920 dokonano parcelacji wielkich majątków komorowickich, po stronie krakowskiej tyczyło sie to przede wszystkim Barku należącego do Karola Stefana Habsburga (107 ha). Wydzielono z niego jedno duże gospodarstwo i 83 działek[12]. W okresie II wojny światowej Komorowice z Barkiem zostały przyłączone bezpośrednio do Rzeszy Niemieckiej, wchodząc w skład powiatu bielskiego (Landkreis Bielitz) w ramach rejencji katowickiej jako okręg urzędowy (Amtsbezirk) Batzdorf-Ost[13].

Po zakończeniu wojny i przywróceniu administracji polskiej Komorowice (Krakowskie) z Barkiem ponownie stały się częścią gminy Biała w województwie krakowskim[14]. Taki stan rzeczy utrzymał się do roku 1954, gdy w konsekwencji kolejnej reformy administracyjnej utworzono gromadę Komorowice, po raz pierwszy obejmującą w ramach jednej jednostki administracyjnej śląską i małopolską część Komorowic (od momentu połączenia Bielska-Białej w 1951 znajdowały się one w jednym województwie – katowickim, i powiecie – bielskim)[15]. Na mocy kolejnej reformy, która weszła w życie w 1973, zlikwidowano gromady i utworzono gminę Komorowice[16]. Z dniem 1 stycznia 1977 cały jej obszar (z Barkiem) został włączony w granice Bielska-Białej[17].

Jako część Bielska-Białej Bark stał się jednym z kierunków suburbanizacji miasta. Rozproszoną zabudowę jednorodzinną dopełniły począwszy od lat 90. XX wieku inwestycje deweloperskie w formie budynków szeregowych i małych bloków (ulica Dragonów, Kirasjerów, Kaletnicza; obszar pomiędzy ulicami Barkowska i Na Fermie)[18][19].

Środowisko naturalne

edytuj

Komorowice są dzielnicą silnie zurbanizowaną i uprzemysłowioną. Jedynie na Barku (338 m n.p.m.) i przyległych wzgórzach zachowała się tradycyjny krajobraz rolniczo-leśny, typowy dla Pogórza Śląskiego, ze zróżnicowaną szatą roślinną[20]. W rejonie ulicy Barkowskiej znajdują się mniejsze zgrupowania stawów[21]. Status pomnika przyrody mają buków (cztery buki w skupisku nad stawami koło nieruchomości przy ulicy Barkowskiej 133[22]. W opracowaniach poświęconych ochronie przyrody pojawiają się od pierwszej dekady XXI wieku propozycje utworzenia zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Bark” (miałby obejmować rozległy obszar między Komorowicami a Hałcnowem), choć żaden z tych postulatów nie został dotąd (2024) zrealizowany[23][24].

Przez ulicę Barkowską przebiega niebieski szlak rowerowy „Dookoła Bielska-Białej”[25].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Gojniczek, Krzyżanowski i Sperka 2024 ↓, s. 57, 76.
  2. ↑ Gojniczek, Krzyżanowski i Sperka 2024 ↓, s. 58.
  3. ↑ Bark, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 108.
  4. ↑ Gojniczek, Krzyżanowski i Sperka 2024 ↓, s. 117.
  5. ↑ Monografia Bielska-Białej 2010 ↓, s. 126 (tom III).
  6. ↑ Allgemeines Verzeichnis der Ortsgemeinden und Ortschaften Österreichs nach den Ergebnissen der Volkszählung vom 31. Dezember 1910. Wien: K.k. Statistische Zentralkommission, 1915, s. 310, 317.
  7. ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, Band XII. Galizien, Wien: K. K. Statistische Zentralkommission, 1907, s. 8–9.
  8. ↑ Gojniczek, Krzyżanowski i Sperka 2024 ↓, s. 117, 131.
  9. ↑ Gojniczek, Krzyżanowski i Sperka 2024 ↓, s. 120.
  10. ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 639
  11. ↑ Gojniczek, Krzyżanowski i Sperka 2024 ↓, s. 116.
  12. ↑ Gojniczek, Krzyżanowski i Sperka 2024 ↓, s. 195–196.
  13. ↑ Gojniczek, Krzyżanowski i Sperka 2024 ↓, s. 226–227.
  14. ↑ Rozporządzenie wojewody śląsko-dąbrowskiego z dnia 27 listopada 1945 r. o podziale powiatu bielskiego w województwie śląsko-dąbrowskim na gminy wiejskie i gromady. Śląsko-Dąbrowski Dziennik Wojewódzki, 1945, nr 34. [dostęp 2024-05-17].
  15. ↑ Gojniczek, Krzyżanowski i Sperka 2024 ↓, s. 280.
  16. ↑ Gojniczek, Krzyżanowski i Sperka 2024 ↓, s. 294.
  17. ↑ Gojniczek, Krzyżanowski i Sperka 2024 ↓, s. 299.
  18. ↑ Gojniczek, Krzyżanowski i Sperka 2024 ↓, s. 326.
  19. ↑ Osiedle Zielone Wzgórze. [dostęp 2024-06-14].
  20. ↑ Monografia Bielska-Białej 2010 ↓, s. 76 (tom I).
  21. ↑ Monografia Bielska-Białej 2010 ↓, s. 80–81 (tom I).
  22. ↑ Aktualizacja Programu ochrony środowiska w mieście Bielsku-Białej do roku 2016 z perspektywą na lata 2017 – 2020. s. 177–181. [dostęp 2024-05-19].
  23. ↑ Monografia Bielska-Białej 2010 ↓, s. 76, 80–81 (tom I).
  24. ↑ Zachara i Mikler 2004 ↓, s. 114–115.
  25. ↑ Stowarzyszenie "Region i Beskidy": Dookoła Bielska-Białej na rowerze: niebieski szlak rowerowy nr 001. beskidy.travel. [dostęp 2024-06-06].

Bibliografia

edytuj
  • Wacław Gojniczek, Lech Krzyżanowski, Jerzy Sperka: Komorowice Krakowskie, Komorowice Śląskie. Dzieje dwóch miejscowości, potem czterech, a dzisiaj dzielnic(y) Bielska-Białej. Bielsko-Biała: Książnica Beskidzka w Bielsku-Białej, 2024. ISBN 978-83-63904-74-6.
  • Jacek Zachara, Wojciech Mikler: Przyroda Bielska-Białej. Bielsko-Biała: Stowarzyszenie „Olszówka”, 2004. ISBN 83-918676-0-9.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bark_(Bielsko-Biała)&oldid=74008929”