Wikipedia

Barkweda

wieś w województwie warmińsko-mazurskim

Barkweda (niem. Bergfriede) – wieś położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Dywity. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Miejscowość położona jest nad Łyną oraz nad jeziorem Mosąg, na terenie historycznej Warmii[4].

Barkweda
osada
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

olsztyński

Gmina

Dywity

Liczba ludności (2011)

191[2]

Strefa numeracyjna

89

Kod pocztowy

11-001[3]

Tablice rejestracyjne

NOL

SIMC

0472928

Położenie na mapie gminy Dywity
Mapa konturowa gminy Dywity, po lewej znajduje się punkt z opisem „Barkweda”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Barkweda”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Barkweda”
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego
Mapa konturowa powiatu olsztyńskiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Barkweda”
Ziemia53°51′56″N 20°22′44″E/53,865556 20,378889[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Barkweda jest znana ciężkich walk o przeprawę na Łynie, jakie miały miejsce 3 lutego 1807 roku w trakcie bitwy pod Olsztynem pomiędzy wojskami napoleońskimi a Rosjanami i Prusakami[5].

Przez wieś przepływa stare koryto Łyny, nazywane Starą Łyną[6]. We wsi znajduje się sklep, zabytkowy młyn[7], pozostałości parku dworskiego, dawny cmentarz, zabytkowe aleje przydrożne. W pobliżu mostu położone jest pruskie grodzisko, na którego terenie znajduje się zabytkowy cmentarz oraz trzy zabytkowe dęby.

Osada położona 4 km od Brąswałdu, w szerokiej doliny rzeki Łyny. Przez wieś przebiegają niebieski[8] oraz żółty szlak rowerowy[9]. W Barkwedzie rozpoczyna się także pieszy Szlak Napoleoński, o długości 39 km[10].

Historia edytuj

Nazwa wsi wywodzi się z języka niemieckiego i oznaczała szaniec, umocnienie. Wskazuje to na obecność dawnego umocnienia lub grodziska Prusów. Na południowy zachód od wsi, na zachodnim brzegu Łyny, znajduje się grodzisko staropruskie („Zameczek”), świadczące o wcześniejszej obecności osad ludzkich na tym terenie.

Wieś wymieniana w dokumentach z 1425 r., przy okazji wydania przywileju na założenie młyna na rzece Łynie. W 1425 r. nazwa wsi brzmiała: Molendinum in Bergfrede. Później pojawiły się nazwy Bergfride (1576), Bergfrieden (1629), Bergfriede (od 1701 r.)[11].

W 1789 wymieniany w Barkwedzie był majątek szlachecki i folwark z jednym zabudowaniem. Od 1880 wymieniany jest młyn. W 1910 r. majątek szlachecki obejmował 384 ha, a w folwarku znajdowały się cztery zabudowania oraz 19 gospodarstw rodzinnych. W tym czasie we wsi mieszkało 80 osób, w tym 26 Polaków i 54 Niemców[11].

W dniach 3–4 lutego 1807 r. miała miejsce bitwa pod Olsztynem znana też jako bitwa pod Jonkowem lub bitwa pod Barkwedą. Było to starcie wojsk napoleońskich z wojskami rosyjskimi i pruskimi, między innymi o przeprawę na rzece Łynie[11].

Okazały dąb, rosnący przy cmentarzu i kaplicy, został nazwany przez ludność miejscową „dębem Napoleona”. Według tradycji cesarz Napoleon miał pod drzewem swój punkt dowodzenia, a nawet miał nocować w obszernej dziupli[12]. Według pomiarów z 1897 r., wykonanych przez ks. Barczewskiego z pobliskiego Brąswałdu, dąb miał 9 m obwodu (tak zwana pierśnica, czyli na wysokości „piersi”, – 1,3 m). W dębie znajdowała się obszerna dziupla o wysokości 4 m i średnicy 1,75 m[12]. Jako pomnik przyrody przetrwał do 1922 r.[13] (spalony w wyniku pożaru). Obecnie w pobliżu, na terenie grodziska, nadal rosną trzy inne okazałe dęby, będące być może potomstwem tamtego. Najokazalszy z nich ma 6 metrów obwodu. Obecnie one również zwane są „dębami Napoleona”[14][5].

W okresie PRL wieś PGRowska z młynem (działał jeszcze w 1993 r., obecnie nieczynny). Dawny staw młyński obecnie jest suchy i zarośnięty krzakami.

Galeria edytuj

  •  
    Współczesna kapliczka w Barkwedzie, przykład żywej tradycji i warmińskiej religijności
  •  
    Kapliczka w Barkwedzie
  •  
    Most na Starej Łynie
  •  
    Na terenie Barkwedy znajduje się przystanek kolejowy Bukwałd
  •  
    Tablica informacyjna z opisem szlaku napoleońskiego
  •  
    Skwer z tablicą Napoleona przy moście w Barkwedzie
  •  
    Grodzisko pruskie w Barkwedzie
  •  
    Dęby Napoleona w Barkwedzie na terenie grodziska
  •  
    Plan bitwy pod Olsztynem 3 lutego 1807 r.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 2824
  2. ↑ BIP, Dane statystyczne z dnia 31.12.2011 r.. [dostęp 2012-07-19].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 13 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. ↑ Ks. Walenty Barczewski Geografia polskiej Warmii, s. 6.
  5. ↑ a b Inscenizacja bitwy napoleońskiej w Barkwedzie!, strona gminy Dywity, 04.10.2018.
  6. ↑ Plan Odnowy Miejscowości Barkweda w Gminie Dywity na lata 2009–2015. www.dywity.nowoczesnagmina.pl (strona Biuletynu Informacji Publicznej). s. 13. [dostęp 2010-07-25].
  7. ↑ Zabytki techniki / Gmina Dywity. www.domwarminski.pl. [dostęp 2012-03-16].
  8. ↑ Rowerowy szlak niebieski: Cerkiewnik – Barkweda – Cerkiewnik. www.szlaki.mazury.pl. [dostęp 2010-07-25].
  9. ↑ Rowerowy szlak żółty: Dywity – Barkweda – Dywity. www.szlaki.mazury.pl. [dostęp 2010-07-25].
  10. ↑ Szlak Napoleona. www.szlaki.mazury.pl. [dostęp 2010-07-25].
  11. ↑ a b c Plan Odnowy Miejscowości Barkweda w Gminie Dywity na lata 2009–2015. www.dywity.nowoczesnagmina.pl (strona Biuletynu Informacji Publicznej). s. 5. [dostęp 2010-07-25].
  12. ↑ a b Plan Odnowy Miejscowości Barkweda w Gminie Dywity na lata 2009–2015. www.dywity.nowoczesnagmina.pl (strona Biuletynu Informacji Publicznej). s. 6. [dostęp 2010-07-25].
  13. ↑ Według innych opracowań dąb spłonął w 1992 r., być może błąd literowy w opracowaniu: D. Lewicka, R. Tomkiewicz, 1994. „Gmina Dywity. Teraźniejszość i przeszłość”, Wyd. OBN w Olsztynie, Olsztyn, 85 str.
  14. ↑ Atlas miejsc niezwykłych Warmii i Mazur, strona CEiK, Olsztyn.

Bibliografia edytuj

  • Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 83–84
  • Daniela Lewicka, Ryszard Tomkiewicz, 1994. „Gmina Dywity. Teraźniejszość i przeszłość”, Wyd. OBN w Olsztynie, Olsztyn, 85 str.
  • Georg Kellmann, Historia parafii Klebark Wielki, jej wiosek i okolic. Parafia pw. Znalezienia Krzyża Świętego i Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Klebarku Wielkim, Klebark Wielki 2007, ISBN 978-83-918968-1-5.
  • ks. Walenty Barczewski Geografia polskiej Warmii
  • Anna Pospiszyłowa Toponimia południowej Warmii. Nazwy miejscowe. Wyd. Pojezierze, Olsztyn 1987.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Barkweda&oldid=72579224”