Batalion „Zośka”

batalion Armii Krajowej

Batalion „Zośka”batalion Armii Krajowej (AK) biorący udział w powstaniu warszawskim, składający się przede wszystkim z członków Szarych Szeregów, konspiracyjnego Związku Harcerstwa Polskiego; dowódcą batalionu był Ryszard Białous „Jerzy”.

Odznaka Batalionu Zośka
Patrol z II plutonu „Alek” 2 kompanii „Rudy” Batalionu „Zośka” 5 sierpnia 1944 w wyzwolonym obozie koncentracyjnym na Gęsiówce. Od lewej stoją: Wojciech Omyła „Wojtek”, Juliusz Bogdan Deczkowski „Laudański” i Tadeusz Milewski „Ćwik”

Sformowanie batalionu edytuj

Batalion, utworzony pod koniec sierpnia 1943, przyjął nazwę „Zośka” dla upamiętnienia postaci dowódcy warszawskich Grup Szturmowych Tadeusza Zawadzkiego „Zośki” (poległego w akcji na posterunek graniczny w Sieczychach).

Przez pewien czas w składzie osobowym batalionu „Zośka” podawano jako jego 3 kompanię, wydzieloną już od 1 sierpnia 1943, jednostkę specjalną „Agat” („Pegaz” – „Parasol”) ze względu na jej podległość po linii harcerskiej Głównej Kwaterze Szarych Szeregów. Tuż przed powstaniem uzupełniono batalion do pełnego stanu 3 kompanii (ok. 366 osób).

Zobacz też kategorię: Żołnierze batalionu Zośka.

Batalion w olbrzymiej większości składał się z podchorążych. Żołnierze batalionu „Zośka” brali udział w akcjach dywersyjno-sabotażowych, m.in. mających na celu niszczenie kolejowego transportu Wehrmachtu zaopatrującego front wschodni.

Powstanie warszawskie edytuj

W powstaniu warszawskim batalion „Zośka” walczył w zgrupowaniu AK „Radosław” na Woli i Starym Mieście, skąd kompania „Rudy”, dowodzona przez Andrzeja Romockiego „Morro”, jako jedyna spośród załogi staromiejskiej przebiła się do Śródmieścia przez placówki niemieckie w Ogrodzie Saskim. W czasie walk na Górnym Czerniakowie i Mokotowie batalion „Zośka” został połączony z równie zdziesiątkowanym batalionem „Parasol”.

Po zdobyciu 2 sierpnia 1944 w rejonie ul. Okopowej dwóch niemieckich czołgów PzKpfw V Panther w składzie batalionu utworzono pluton pancerny pod dowództwem Wacława Micuty ps. Wacek[1].

Kompania „Rudy” została uznana przez dowództwo AK za najlepszą spośród 40 tysięcznej załogi żołnierzy walczących w powstaniu warszawskim, m.in. w brawurowym ataku zdobywając warszawski obóz koncentracyjny. Za walki w powstaniu warszawskim Naczelny Wódz odznaczył batalion „Zośka” Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari (V kl.).

Skład batalionu „Zośka” edytuj

 
Jeden z dwóch czołgów Panther zdobytych na Niemcach przyjętych na stan plutonu pancernego „Wacek“
 
Kwatera Harcerskiego batalionu Armii Krajowej „Zośka” (A–20) na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach
 
Nazwiska poległych wyryte na murze w kwaterze batalionu „Zośka” Cmentarzu Wojskowym na Powązkach
  • 1 kompania „Maciek”
    • I pluton „Włodek”
    • II pluton
    • III pluton
    • IV pluton
  • 2 kompania „Rudy”
    • I pluton „Sad”
    • II pluton „Alek”
    • III pluton „Felek”
  • 3 kompania „Giewont”
    • I pluton
    • II pluton
    • pluton „Ochota”
  • samodzielny pluton pancerny „Wacek”
  • pluton Kedywu OW „Kolegium A”

Po 1945 edytuj

W latach 1944–1956 członków batalionu „Zośka” dotknęły prześladowania systemu komunistycznego. Początkowo uwięzionych zostało kilku z nich z powodu ich indywidualnej działalności w latach powojennych. W drugiej fali aresztowań w specjalnie zorganizowanej akcji zatrzymano trzydziestodwuosobową grupę byłych zośkowców i oskarżono ich o działalność konspiracyjną zmierzającą do obalenia ustroju komunistycznego w Polsce[2].

Utworzoną w 1943 po akcji pod Arsenałem kwaterą na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, znaną obecnie jako Kwatera Harcerskiego batalionu Armii Krajowej „Zośka” (A–20), w której pochowano wielu żołnierzy służących w tym oddziale, opiekuje się utworzony w 1988 z inicjatywy Władysława Findeisena Społeczny Komitet Opieki nad Grobami Poległych Żołnierzy Batalionu „Zośka”[3].

Tradycje batalionu „Zośka” kontynuuje Jednostka Wojskowa Komandosów z Lublińca.

Przypisy edytuj

  1. Piotr Rozwadowski (red. nauk.): Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. Tom 1.. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona i Fundacja „Warszawa Walczy 1939–1945”, 2005, s. 438–439. ISBN 83-11-10124-8.
  2. Agnieszka Pietrzak: Żołnierze Batalionu Armii Krajowej „Zośka” represjonowani w latach 1944-1956. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2008. ISBN 978-83-60464-92-2.
  3. Historia. Zarys historii Społecznego Komitetu Opieki nad Grobami Poległych Żołnierzy Batalionu „Zośka”. batalionzoska.pl. [dostęp 2014-04-07].

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj