Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Agłonie
Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny[1] (łot. Vissvētākās Jaunavas Marijas Debesīs Uzņemšanas Bazilika[2] lub w skrócie Aglonas bazilika[3]) – kościół rzymskokatolicki położony w Agłonie, będący największym na Łotwie katolickim sanktuarium. Znany z cudownego wizerunku Matki Boskiej nazywanej Przewodniczką z Kwiatem[4]. Samo sanktuarium maryjne jest nazywane przez miejscowych Polaków – „Łotewską Częstochową”[5].
| sanktuarium, bazylika mniejsza | |||||||||||||||
 Sanktuarium Maryjne wraz z klasztorem | |||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||
| Diecezja | |||||||||||||||
| Bazylika mniejsza • nadający tytuł |
od 28 kwietnia 1980 | ||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne | |||||||||||||||
| Przedmioty szczególnego kultu | |||||||||||||||
| Cudowne wizerunki |
obraz Matki Boskiej Agłońskiej | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Położenie na mapie Łotwy  | |||||||||||||||
 56°07′37″N 27°00′56″E/56,126944 27,015556
| |||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||
Kult Matki Bożej na Łotwie
edytujKult Matki Bożej na Łotwie datuje się od czasów, kiedy kraj ten zyskał miano „kraju Marii” (określony został jako „Terra Mariana” przez papieża Innocentego III w 1215 roku). W rzeczywistości nabożeństwa do Marii zaszczepili przybywający na Łotwę chrześcijańscy misjonarze. Biskup Meinard rozpoczął głoszenie wiary chrześcijańskiej nad brzegiem Dźwiny w imię Matki Bożej, a ustanawiając biskupstwo w Ikšķile również oddał je pod jej opiekę. Tradycję tę kontynuował biskup Albert podczas budowy w 1215 roku katedry w Rydze, której nadał wezwanie Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Kiedy w 1582 roku, już po zapanowaniu reformacji, na Łotwę przybyli jezuici, prowadzili swoją misję także pod znakiem Marii; podobnie czynili dominikanie, dając budowanym przez siebie kościołom wezwania maryjne[6].
Historia kościoła i klasztoru
edytujXVII–XIX wiek
edytujW 1697 właścicielka ziemska Ewa Justyna Szostowicka, z domu Sielicka przy wsparciu biskupa inflanckiego Mikołaja Popławskiego zaprosiła dominikanów z Wilna do założenia w Agłonie klasztoru i przykościelnej szkoły[7]. Pierwszym dominikaninem, który się tu zjawił w sierpniu 1698, był o. Remigiusz Mosokowski, prowincjał dominikanów wileńskich. W dniu 15 sierpnia tego samego roku pojawiły się doniesienia o objawieniu się Matki Bożej Annie, dziewczynie łatgalskiej, mieszkającej w byłym majątku Ewy Szostowickiej[6]. Anna podczas modlitwy miała widzenie Matki Bożej trzymającej na prawym ręku Dzieciątko Jezus. Dokładnie w tym samym momencie przeor miał widzenie białego kościoła z dwoma wieżami. Taki kościół postanowiono wybrać oraz sprowadzono obraz podobny do widzenia Anny[5]. W 1700 roku Ewa Justyna Szostowicka podarowała dominikanom 20 wsi z 90 domami i 2 folwarkami na rzecz budowy nowej świątyni[8]. Akt fundacyjny kościoła z 8 kwietnia 1700 roku został ratyfikowany przez biskupa Popławskiego, króla polskiego, Augusta II i papieża Innocentego XII. W tym czasie Łatgalia miała kilka kościołów, ale jej mieszkańcy nadal przestrzegali różnych pogańskich praktyk[6].
Na miejsce budowy kościoła obrano lesisty pagórek między jeziorami Egles i Cirišs. Pierwszy kościół zbudowano z drewna[8]. Pierwsze lata w Agłonie były dla dominikanów niezwykle trudne. Musieli oni żyć pośród wojen i walk politycznych, takich jak konflikt między pretendentami do tronu polskiego, czy III wojna północna pomiędzy Rosją i Szwecją (1700-1721). Przez Łatgalię przechodziły różne wojska niszcząc ją, rabując i zabijając jej mieszkańców. W tych warunkach dominikanom trudno było żyć i pracować według ich reguł monastycznych, ale zakonnicy starali się nieść mieszkańcom pomoc zarówno w sprawach materialnych jak i duchowych. W dniu 10 września 1751 roku biskup inflancki Józef Dominik Puzyna, biskup poświęcił kościół dając mu wezwanie Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Wnętrze pierwszego kościoła bogato zdobione z cudownym obrazem w głównym ołtarzu, otoczonym przez dwa mniejsze, boczne ołtarze. W bogato dekorowanym kościele znajdowały się obrazy Matki Boskiej Loretańskiej, Trójcy Świętej, św Dominika, św. Jana Chrzciciela i Jezusa Ukrzyżowanego[6].
Kościół ten spłonął w 1766 roku. W latach 1768–1780 zbudowano nowy kościół, murowany w stylu barokowym, zachowany do dziś. Konsekrowany w 1800 roku przez biskupa Jana Benisławskiego otrzymał również wezwanie Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny[9][10]. Obok kościoła wzniesiono w latach 1720–1780 klasztor, którego mieszkańcy, dominikanie wnieśli istotny wkład w rozwój łotewskiej kultury i kościoła. Uruchomili m.in. szkołę oraz wyższe studia języku polskim[8]. W 1820 roku powstało seminarium duchowne; wzorowane na seminarium w Wilnie miało za cel przygotowanie księży do pracy w parafiach Łatgalii. Zostało zamknięte przez rosyjskich urzędników w 1832 roku. Po Powstaniu Styczniowym władze zabroniły przyjmowania mnichów do nowicjatu. Klasztor, który należał do prowincji litewskiej dominikanów, funkcjonował aż do roku 1880, kiedy został również zamknięty przez rząd rosyjski[6]. Na terenie dawnego klasztoru władze carskie zorganizowały więzienie dla księży. Jednym z osadzonych był Fryderyk Jozafat Żyskar[11].
Agłońskie sanktuarium od początku swego istnienia było celem pieszych pielgrzymek, przybywających nie tylko z Łotwy, ale również z Białorusi i Litwy. Władze carskie, popierające prawosławie m.in. poprzez napływ do Łatgalii Rosjan, nie ograniczyły jednak działalności sanktuarium[8].
XX wiek
edytujPodczas I wojny światowej w murach klasztoru mieściła się siedziba dowództwa batalionu oraz szpital wojskowy. W 1918 roku klasztor zajęli bolszewicy i złupili go poszukując ukrytych kosztowności[7]. Po uzyskaniu przez Łotwę niepodległości reaktywowano seminarium, aby moc kształcić potrzebnych kościołowi kapłanów. Ważnym wydarzeniem w historii łotewskiego kościoła było konsekrowanie w agłońskim kościele pierwszego biskupa-Łotysza Antonijsa Springovičsa, przyszłego metropolity ryskiego. W okresie międzywojennym umocniła się rola Agłony jako ośrodka pielgrzymkowego, co z kolei przyczyniło się do większej konsolidacji łotewskich katolików. Z okazji Święta Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny do kościoła wyruszały piesze pielgrzymki[8].
Podczas II wojny światowej kościół działał bez większych ograniczeń. Funkcjonowało przy nim seminarium duchowne, choć nie mogło przyjmować nowych kandydatów. Po zajęciu Łotwy przez ZSRR w 1944 roku zlikwidowana została działająca przy kościele uczelnia teologiczna, a w 1961 jej los podzielił klasztor, którego pomieszczenia zamieniono na mieszkania komunalne dla pracowników pobliskiego kołchozu. Księża obsługujący sanktuarium mieszkali w pomieszczeniu nad zakrystią. Agłona nieprzerwanie pozostawała centrum łotewskiego kościoła, pielgrzymowano do niej nawet w czasach stalinowskich prześladowań. Do Agłony zawsze też przybywali biskupi z Rygi, dla których udział w dorocznych obchodach święta Wniebowzięcia był jedyną okazją do kontaktu z wiernymi. W czasach okupacji radzieckiej, dzięki kościołowi w Agłonie, kościołowi łotewskiemu nie brakowało powołań kapłańskich[8].
28 kwietnia 1980 roku z okazji 200. rocznicy ukończenia budowy papież Jan Paweł II oficjalnie nadal kościołowi w Agłonie tytuł bazyliki mniejszej[12]. W sierpniu 1986 roku w bazylice zorganizowano uroczystości z okazji 800-lecia chrztu Łotwy, w których wzięło udział 150 000 pielgrzymów. W 1992 roku w oczekiwaniu na wizytę papieską rozpoczęto renowację bazyliki i powiększono teren wokół niej[10]. W 1991 roku na pierwsze święto Wniebowzięcia, obchodzone już w niepodległej Łotwie, przybyło 120 000 pielgrzymów[8]. 9 września 1993 roku podczas swej 61. podróży apostolskiej agłońskie sanktuarium odwiedził papież Jan Paweł II. Na spotkanie z nim przybyło ponad 300 000 pielgrzymów[10].
Agłona dla wielu łotewskich katolików stanowi najważniejsze miejsce w kraju. Jest miejscem wielu uroczystości. Na sierpniowe święto Wniebowzięcia przybywa tu corocznie około 150 000 wiernych z całej Łotwy, a także z Litwy, Białorusi i Rosji. W noc z 14 na 15 sierpnia odbywa się procesja z pochodniami[9]. W ciągu roku sanktuarium odwiedza około 300 000 wiernych. Bazylikę poddano kapitalnemu remontowi, a w jego podziemiach odnowiono i poświęcono kaplicę, w której sarkofagach spoczywają dostojnicy łotewskiego kościoła, m.in. kardynał Julijans Vaivods i biskup Boļeslavs Sloskāns[8].
Architektura i wystrój
edytuj
Kościół został zbudowany w stylu włoskiego baroku na planie krzyża o wymiarach 35 x 25 metrów, z bliźniaczymi, trzykondygnacyjnymi wieżami o wysokości 60 m i głębokimi podziemiami, przewidzianymi na miejsca pochówku znaczniejszych księży oraz osób świeckich[8].
Kościół w Agłonie bardzo przypomina kościół dominikanów w Trokach na Litwie. Jego budowę nadzorował nowy przeor klasztoru o. Remigiusz Zahorowski, znaczący budowniczy kościołów i seminariów na Litwie. Kościół może pomieścić 400 osób, a po adaptacji około 3000. Sześć filarów dzieli jego wnętrze na trzy części. Na początku 1800 roku ściany zewnętrzne kościoła zostały otynkowane i pobielone. Ołtarz główny odznacza się imponującą dwupoziomową strukturą. W górnej części znajduje się cudowny obraz Matki Boskiej, a poniżej są drewniane rzeźby, figury świętych i małe obrazki świętych w zaokrąglonych ramkach. Dwa ołtarze boczne, zbudowane w 1827 roku zostały poświęcone św. Tomaszowi i św. Marii Magdalenie. Ważne renowacje miały miejsce w latach 30. i 50. XIX wieku. W 1835 roku kościół został pokryty metalowym dachem. Również latach 30. dodano do jego wyposażenia obrazy religijne i krzyże, a później dodatkowe ołtarze. Obecnie kościół posiada łącznie dziesięć ołtarzy znajdujących się w nawach bocznych i na filarach. Na wieży wisi sześć dzwonów, z których największy został odlany w Wilnie przez Daniela Vernera i poświęcony św. Dominikowi w dniu 14 sierpnia 1839 roku. Organy, znajdujące się pierwotnie w drewnianym kościele, zostały odrestaurowane w 1870 roku: Mają one 18 głosów i należą najstarszych w Łotwie[6].
Plac przed bazyliką, przygotowany na wizytę papieża Jana Pawła II, może pomieścić około 500 000 wiernych. Wokół niego zbudowano Drogę Krzyżową o długości około 600 metrów. 14 sierpnia 2009 roku na placu poświęcono Kalwarię Saletyńską, grupę trzech figur przedstawiających trzy fazy objawienia Matki Bożej z La Salette[13].
Obraz Matki Boskiej Agłońskiej
edytujW głównym ołtarzu znajduje się Cudowny Obraz Matki Boskiej Agłońskiej pędzla nieznanego artysty[8]. Namalowany na dębowej desce obraz jest starszy niż kościół, datuje się go na początek XVII wieku. Wykazuje on ścisłe podobieństwo do XIV-wiecznego obrazu Matki Bożej Trockiej. Istnieje wiele teorii dotyczących jego pochodzenia, ale najbardziej prawdopodobna jest ta, według której obraz został przywieziony przez dominikanów z Litwy. Obraz jest ukryty za zasłoną i odsłaniany tylko na specjalne okazje. Związanych jest z nim wiele świadectw o jego uzdrawiającej mocy[10]. Na złotym tle obrazu ukazana została postać Marii siedzącej na tronie, z Dzieciątkiem na prawym kolanie. Ciemnopurpurowy, lamowany złotem strój Matki Bożej okrywa ciemnogranatowy płaszcz z błękitną podszewką. Na płaszczu widnieją złote gwiazdy. W lewym ręku Maryja trzyma gałązkę róży o trzech kwiatach. Dzieciątko Jezus, ubrane w wykończoną złotem czerwoną tunikę, trzyma na kolanach Pismo Święte[13]. Zdobiącą obraz sukienkę i korony z pozłacanego srebra, wysadzanego drogimi kamieniami, podarowali w 1875 roku Michał i Praksyda Dąbrowscy. Po obu stronach ołtarza wiszą wota dziękczynne. W związku z kultem Matki Bożej Agłońskiej powstała pieśń "Panno Święta w agłońskim kościele" (łat. "Jaunova Svata Aglyunas Bazneica"), wydana w Nieświeżu po polsku i łotewsku[8].
Klasztor
edytujPiętrowy, kamienny klasztor został zbudowany w tym samym czasie, co nowy kościół. Jest to budynek w kształcie litery T z długimi korytarzami i 30 celami. Na drzwiach cel widnieją portrety świętych i różnych kapłanów, namalowane przez samych zakonników. Jednym z najwybitniejszych spośród nich był brat Izydor, który w 1834 roku namalował obraz św. Jana Chrzciciela. Obok klasztoru był duży park, ogród z jabłoniami i stawy rybne. Ogród i dziedziniec kościoła były ogrodzone murem z białego kamienia, wysokim na 1,5 m. w klasztorze dominikanie utworzyli bibliotekę, a w niej bardzo cenny zbiór rzadkich dzieł, na który składały się książki w języku polskim, łotewskim i po łacinie. Niektóre z książek zostały nabyte od wileńskiego seminarium, inne poprzez prywatne darowizny, a pozostałe zostały zakupione. W zbiorze były wyjątkowe książki o historii Łatgalii, religii i języku, zwłaszcza te, wydane w XVIII i XIX wieku[6].
Źródło mineralne
edytujW pobliżu kościoła, w północno-wschodnim narożniku ogrodu klasztornego znajduje się źródło mineralne. Zyskało ono sobie reputację źródła leczniczego. Przybywający do sanktuarium zabierali jego wodę do odległych miejsc, nawet do Rosji. W 1824 roku dominikanie zlecili Akademii Medycznej w Sankt-Petersburgu wykonanie analizy źródlanej wody. Akademia wydała opinię, że woda ze źródła „jest zalecana do leczenia, zarówno do użytku wewnętrznego, jak również na dolegliwości skórne.” W 1826 roku wileński inspektor medyczny K. Friedeburgs, wyraził oficjalną zgodę na używanie wody ze źródła w Agłonie do celów leczniczych. W 1825 roku dla potrzeb kuracjuszy zbudowano niewielki szpital na 10 łóżek. Na przestrzeni lat źródło podobno połączyło się z innymi źródłami i utraciło swe lecznicze właściwości, ale ludzie nadal zdążają do jego wód. W latach 60. władze komunistyczne zarządziły zamknięcie źródła, ale woda wkrótce pojawiła się w jego pobliżu[6].
Przypisy
edytuj- ↑ Polski egzonim przyjęty na 120. posiedzeniu KSNG.
- ↑ Gcatholic.org: Vissvētākās Jaunavas Marijas Debesīs Uzņemšanas Bazilika. Basilica of the Assumption of the Blessed Virgin Mary. Aglona, Latvia. www.gcatholic.org. [dostęp 2013-08-23]. (ang.).
- ↑ Aglonas Bazilika: Aglonas Bazilika. aglonasbazilika.lv. [dostęp 2013-08-23]. (łot.).
- ↑ Adam Dylewski: Kresy. Najpiękniejsze zakątki. Wyd. I. Warszawa: Wydawnictwo SBM Sp. z o.o., 2012, s. 37. ISBN 978-83-7845-059-7.
- ↑ a b Marek Piasta: Polskie dziedzictwo kulturowe na Łotwie – niewykorzystany potencjał turystyczny. www.turystykakulturowa.org. [dostęp 2013-08-26].
- ↑ a b c d e f g h Leonard Latkovski, Jr. (Latgale Research Center): Aglona in Detail. latgaleresearch.com. [dostęp 2013-08-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-27)]. (ang.).
- ↑ a b Latvian Tourism Development Agency: Aglona and Aglona Basilica. www.latvia.travel. [dostęp 2013-08-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-31)]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k Marek A. Koprowski: W łotewskiej Częstochowie. www.kresy.pl. [dostęp 2013-08-23].
- ↑ a b Robin McKelvie, Jenny McKelvie: Latvia. Thomas Cook Publishing, 2006, s. 92. ISBN 978-1-84157-578-0. (ang.).
- ↑ a b c d Sacred Sites: Sacred Sites of Latvia. sacredsites.com. [dostęp 2013-08-23]. (ang.).
- ↑ x. prałat Czeczott, Ksiądz Fryderyk Jozafat Żyskar, Wiadomości dla Duchowieństwa, kwiecień 1923, Poznań
- ↑ GCatholic.org: Vissvētākās Jaunavas Marijas Debesīs Uzņemšanas Bazilika (Basilica of the Assumption of the Blessed Virgin Mary. www.gcatholic.org. [dostęp 2017-06-18]. (ang.).
- ↑ a b pielgrzymka.org.pl: Sanktuarium Matki Boskiej Agłońskiej w Agłonie. www.pielgrzymka.org.pl. [dostęp 2013-08-26].