Bergognone
Ambrogio da Fossano zwany Bergognone (ur. 1481, zm. 1523/1524?) – malarz włoskiego Renesansu reprezentujący szkołę lombardzką. Jego przydomek związany jest z treściami, jakie w jego twórczości wydają się być zaczerpnięte ze stylu szkoły burgundzkiej.
Imię i nazwisko |
Ambrogio da Fossano |
---|---|
Data urodzenia | |
Data śmierci | |
Narodowość |
włoska |
Dziedzina sztuki | |
Epoka |
Urodził się w Fossano w Piemoncie, ale dokładna data jego urodzenia nie jest znana. Chociaż był prawie współczesnym Leonarda, to jego twórczość zbliżona była raczej do przedrenesansowej, lombardzkiej sztuki Vincenzo Foppy i Bernardino Zenale.
Życie i twórczość
edytujOkres młodzieńczy
edytujNiewiele wiemy o jego formacji malarskiej. Można znaleźć w jego dziełach analogie do twórczości Vincezzo Foppy, czy sztuki flamandzkiej lub prowansalskiej. W dziełach młodzieńczych przeważa odwołanie do sztuki flamandzkiej, przede wszystkim w sposobie wykorzystania światła. Pochodzące z tego okresu i datowane na ok. 1480 są obrazy Chrystus zdjęty z krzyża i aniołowie oraz Zdjęcie z krzyża. W tym okresie namalował również dwie nastawy ołtarzowe z Madonną i świętymi: jedna znajdująca się w Kolegiacie świętych Gratiniano i Fellino w Aronie (1484), i druga namalowana dla kościoła San Pietro in Ciel d'Oro w Pavii (1488), dziś znajdująca się w Pinakotece Ambrozjańskiej w Mediolanie. Dzieła te zdradzają zbliżenie do sztuki Vincenzo Foppy. Między 1480 a 1490 namalował dyptyk przedstawiający św. Pawła i św. Jana Ewangelistę.
Prace w Certosa di Pavia
edytujW latach 1488–1495 był głównym malarzem w czasie budowy klasztoru w Certosa di Pavia, gdzie oprócz znacznej ilości fresków namalował dziewięć nastaw ołtarzowych, z których zachowało się sześć: trzy w Certosa di Pavia, dwie w National Gallery w Londynie, jedna (Madonna z Dzieciątkiem w krzewie różanym. Św. Krzysztof i św. Jerzy) w Muzeum Narodowym Poznaniu, która prezentuje wpływy analityczno-symboliczne malarstwa flamandzkiego, jedna w Pavii. Oprócz tego zachowały się fragmenty siódmej, częściowo przechowywane w Certosa di Pavia, a częściowo w prywatnej kolekcji w Mediolanie. In loco znajduje się też Ukrzyżowanie datowane na 1490 r., panele z Doktorami Kościoła, nastawa ołtarza św. Ambrożego (1490) i San Siro (1491). Porównując dwa ostatnie malowidła zauważa się, że między 1490 a 1491 r. nastąpiła zmiana w stylu malarskim autora. Styl staje się bardziej monumentalny i zwracający więcej uwagi na perspektywę, zapewne pod wpływem Bramantego.
Z okresu Certosy pochodzą też: Chrystus dźwigający krzyż i kartuzi (ok. 1493) przechowywany w Muzeum Miejskim w Pavii oraz Małżeństwo mistyczne św. Katarzyny z Aleksandrii (ok. 1490) znajdujące się w National Gallery w Londynie.
Również dla Certosy artysta zrealizował serię mniejszych dzieł: predelle z Historiami św. Ambrożego, Narodzenie św. Ambrożego, Konsekracja św. Ambrożego i Kazanie św. Ambrożego, Spotkanie św. Ambrożego z imperatorem Teodozjuszem i Historie św. Benedykta. Częścią tego zbioru są też niektóre Madonny z Dzieciątkiem, gdzie zaznacza się nieśmiały wpływ Leonarda: Madonna mleczna (ok. 1485) (w Accademia Carrara w Bergamo), Madonna z Dzieciątkiem (w National Gallery w Londynie) i Madonna Kartuska (w Pinakoteka Brera w Mediolanie) datowane na lata 1488-1490.
W Certosie Bergognone namalował też freski w transeptach. W absydzie lewego transeptu w latach 1490-1495 powstał fresk Gian Galeazzo Visconti ofiarowuje Matce Bożej model Certosy. W absydzie przeciwległego transeptu artysta przedstawił Ukoronowanie Maryi między Francesco Sforzą a Ludovico il Moro na przepięknym błękitnym tle. W tym samym okresie powstał najprawdopodobniej obraz Chrystus zmartwychwstały (teraz w National Gallery w Waszyngtonie) oraz panel przedstawiający Ofiarowanie w świątyni (1494), który stanowił centralną część tryptyku, którego pozostałe części to Święty Augustyn i ofiarodawca (część lewa) i Święty Piotr Męczennik i ofiarodawczyni (część prawa) (obecnie obydwa w Luwrze).
Po okresie poświęconym pracom wyłącznie dla Certosy Bergognone przeniósł się do Mediolanu, gdzie wykonał cykl fresków dla kościoła Santa Maria presso San Satiro, prawdopodobnie pod ścisłym kierownictwem Bramantego. Obecnie freski te w znacznej części znajdują się w Pinakotece Brera. Na początku XVI w. artysta wykonał wiele prac dla Mediolanu, Lodi i Bergamo. Na ok. 1500 r. datowany jest ołtarzyk z Madonną z Dzieciątkiem z Accademia Carrara w Bergamo. W latach 1500–1505 namalował poliptyk dla kościoła San Bernardino w Bergamo. Z tego dzieła zachowały się niektóre części: Św. Marta, Św. Jan Ewangelista i Św. Hieronim w Accademia Carrara oraz Św. Maria Magdalena w Filadelfii. Prawdopodobnie z 1501 r. pochodzi Chrystus dźwigający krzyż (National Gallery w Londynie), który z Modlitwą w ogrójcu (też National Gallery) stanowił tryptyk lub poliptyk.
Z 1508 r. pochodzą Ukoronowanie Matki Bożej z absydy bazyliki San Simpliciano w Mediolanie oraz Poliptyk Ducha Świętego z Bergamo.
W 1508 r. Bergognone namalował Historie Maryi dla kościoła Matki Bożej Ukoronowanej w Lodi, które uznawane są za jego największe dzieła. Potrafił połączyć tam postacie jakby wzięte od Leonarda ze scenografią w stylu Bramentego oraz pejzażami charakterystycznymi dla Lombardii. Najlepszym przykładem jest tu Zwiastowanie.
Ostatnie dzieła
edytujOstatni okres twórczości rozpoczyna się od krótkiego powrotu do Certosy (1514), gdzie w refektarzu maluje fresk Madonny Mlecznej oraz popiersia apostołów. Z ostatniego okresu pochodzą też Święci Roch i Sebastian (prywatna kolekcja w Mediolanie) i monumentalne freski w kapitularzu Santa Maria della Passione w Mediolanie (1514-1518). Z 1522 r. jest Ukoronowanie Matki Bożej (Brera).
Wybrane obrazy olejne
edytuj- Św. Jan Ewangelista, ok. 1480–1490, olej na desce, 57 × 18 cm, Bergamo, Accademia Carrara.
- Św. Paweł, ok. 1480–1490, olej na desce, 57 × 18 cm, Bergamo, Accademia Carrara.
- Madonna z Dzieciątkiem i dwaj aniołowie, ok. 1485, olej na desce, 37 × 28 cm, Mediolan, Muzeum Poldi Pezzoli.
- Madonna karmiąca Dzieciątko, ok. 1485, olej na desce, 29,5 × 22,5 cm, Mediolan, Muzeum Poldi Pezzoli.
- Madonna mleczna, ok. 1485, olej na desce, 61 × 44 cm, Bergamo, Accademia Carrara.
- Madonna z Dzieciątkiem i świętymi, ok. 1485, olej na desce, 242 × 182 cm, Mediolan, Pinakoteka Ambrozjańska.
- Madonna z Dzieciątkiem, ok. 1488–1490, olej na desce, 55 × 25,6 cm, Londyn, National Gallery w Londynie.
- Madonna z Dzieciątkiem, św. Katarzyna i bł. Stefano Maconi, ok. 1490, olej na desce, 45 × 39 cm, Mediolan, Pinakoteka Brera.
- Chrystus wstający z grobu, ok. 1490, olej na desce, 114,5 × 61,2 cm, Waszyngton, National Gallery of Art.
- Spotkanie św. Ambrożego z cesarzem Teodozjuszem, ok. 1490, olej na desce, 33 × 21 cm, Bergamo, Accademia Carrara.
- Madonna z Dzieciątkiem i święte Katarzyna Aleksandryjska i Katarzyna ze Sieny, ok. 1490, olej na desce, 187 × 129,5 cm, National Gallery w Londynie.
- Madonna z Dzieciątkiem, ok. 1500, olej na desce, 45 × 28 cm, Bergamo, Accademia Carrara.
- Św. Jakub Starszy, ok. 1500, olej na desce, 68 × 43 cm, Sankt Petersburg, Ermitaż.
- Św. Hieronim, 1500–1505, olej na desce, 120 × 45 cm, Bergamo, Accademia Carrara.
- Wniebowzięcie Matki Bożej, ok. 1500–1510, olej na desce, 242,3 × 108 cm, Mertopolitan Art Museum
- Modlitwa w ogrójcu, ok. 1501, olej na desce, 99 × 45 cm, National Gallery w Londynie.
- Św. Marta, ok. 1505, olej na desce, 99 × 45 cm, Bergamo, Accademia Carrara.
- Św. Katarzyna Aleksandryjska, ok. 1510, olej na desce, 97,2 × 55,5 cm, Mediolan, Muzeum Poldi Pezzoli.