Białowice
Białowice (niem. Billendorf)[3] – wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie zielonogórskim, w gminie Nowogród Bobrzański.
| wieś | |
 Kościół | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
120 |
| Strefa numeracyjna |
68 |
| Kod pocztowy |
66-010[2] |
| Tablice rejestracyjne |
FZI |
| SIMC |
0912480 |
Położenie na mapie gminy Nowogród Bobrzański  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubuskiego  | |
Położenie na mapie powiatu zielonogórskiego  | |
 51°46′09″N 15°10′28″E/51,769167 15,174444[1]
| |
Na południowy zachód od Białowic leżała dawna wieś Jasion (obecnie nie istnieje).
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zielonogórskiego.
Historia edytuj
Wieś w drugiej połowie XIV wieku należała do dominium żarskiego Bibersteinów[3]. Ówczesna Belendörff według wzmianki z 1381 roku liczyła 18 łanów i znajdowała się wówczas w posiadaniu Henzla von Rothenburga oraz stanowiła lenno kościelne proboszcza z Żar. Nazwa Bolindorff pojawia się w 1433 roku. Wenzel von Biberstein w 1449 roku nadał tu lenno Bernhardowi Bunschowi. Właścicielem Białowic w połowie XV wieku był Hans von Unwürde, a Hansa Bunscha wymienia się w latach 1508-1512 oraz Nikola von Gablenza składającego hołd lenny Bibersteinom w 1531[3]. Hans von Wiedebach panował w Białowicach w 1343 roku. Za jego czasów, od 1540 roku mieszkańcy wsi zaczęli przechodzić na luteranizm. W roku 1551 po śmierci ostatniego właściciela z rodziny Bibersteinów dominium żarskie, a wraz z nim Białowice, przeszło na własność cesarza rzymskiego i króla czeskiego Ferdynanda Habsburga. Od 1558 roku stanowiło ono własność rodziny Promnitzów, kiedy to lenno kupił biskup wrocławski Balthasar von Promnitz. Po wygaśnięciu białowickiej linii Wiedebachów wieś otrzymywali w formie lenna przedstawiciele innych rodów: von Rothenburg i von Berg. Majątek białowicki po 1734 roku przeszedł pod zarząd Hansa Erdmanna von Promnitza, który jako ostatni z rodu, w 1765 roku zrzekł się praw do państwa stanowego Żary-Trzebiel na rzecz elektorów saskich.
Zabytki edytuj
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[4]:
- zamek, obecnie spichlerz, zbudowany w XVI wieku w stylu renesansowym[5]. W roku 1758 został przez Promnitzów przebudowany na spichlerz. W wyniku przebudowy zostały zatarte cechy stylowe budowli[5]. Murowany z kamienia i cegły, dwuskrzydłowy, pierwotnie dwupiętrowy, a obecnie jednokondygnacyjny z trzema rzędami małych okien. W latach 70 XX wieku zawaliła się więźba dachowa. Zachowały się ślady pierwotnych ścian wewnętrznych, oraz okien[5]
- kościół filialny pod wezwaniem Najświętszego Serca Jezusa, zbudowany w końcu XV/XVI wieku z wykorzystaniem murów starszego[5]; późnogotycki. W XVIII wieku został powiększony o zakrystię i kruchtę. Murowany z kamienia polnego, jednonawowy z wyodrębnionym trójbocznie zamkniętym prezbiterium i prostokątną wieżą od zachodu[5]. Przy prezbiterium znajduje się zakrystia, a przy nawie kruchta. Prezbiterium we wnętrzu nakryte sklepieniem sieciowym, a w zakrystii znajduje się sklepienie kolebkowe[5]. W nawie jest strop z 1714 roku. We wnętrzu znajdują się renesansowe drewniane empory wykonane przez Martena Bisela w 1567 roku[5]. Wyposażenie wnętrza z okresu renesansu i baroku z XVI - XVII w. Zachowała się również późnoromańska kamienna chrzcielnica z XIII w. Kościół jest otoczony kamiennym murem z bramą z 1711 r. Przy murze stała nagrobna kaplica z 1720 r., która w 1968 roku została zdemontowana[5] podczas likwidacji cmentarza ewangelickiego
- plebania, zbudowana w 1765 roku, barokowa, przez wiele lat nie była użytkowana i bliska ruiny została w 1983 roku przejęta do zagospodarowania, zabezpieczona i częściowo wyremontowana[5]. Prace remontowe są kontynuowane od 1997 roku, a od 2000 roku plebania jest miejscem corocznych polsko–niemieckich Spotkań Białowickich.
Demografia edytuj
Białowice na początku XVII wieku liczyły 100 mieszkańców, natomiast w 1818 roku 290[3].
Liczba mieszkańców miejscowości w poszczególnych latach[6]:
| Rok | Ilość mieszkańców |
|---|---|
| 1818 | 290 |
| 1998 | 136 |
| 2002 | 141 |
| 2009 | 135 |
| 2011 | 124 |
| 2021 | 120 |
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 4880
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 26 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c d Garbacz 2011 ↓, s. 56.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego - stan na 31.12.2012 r.. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 106. [dostęp 2013-02-28].
- ↑ a b c d e f g h i Kowalski 1987 ↓, s. 29.
- ↑ Wieś Białowice (lubuskie) » mapy, GUS, nieruchomości, regon, kod pocztowy, atrakcje, edukacja, kierunkowy, demografia, zabytki, tabele, statystyki, linie kolejowe, liczba ludności, drogi publiczne [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-03-04] (pol.).
Bibliografia edytuj
- Stanisław Kowalski: Zabytki Województwa Zielonogórskiego. Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Naukowe, 1987, s. 29.
- Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego tom 1. Zielona Góra: Agencja Wydawnicza „PDN”, 2011, s. 56–58. ISBN 978-83-919914-8-0.
- Jacek Wesołowski: „Grenze”. Rostock-Lübeck-Szczecin. 2002
- „Jehsen – zaginiona wieś”. red.: Jacek Wesołowski. Białowice-Berlin, 2002