Bitwa pod Hajsynem
Bitwa pod Hajsynem – walki polskiej 18 Dywizji Piechoty z oddziałami sowieckiej 21 Dywizji Strzelców, toczone w okresie ofensywy Frontu Południowo-Zachodniego w czasie wojny polsko-bolszewickiej.
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| Czas |
27–28 maja | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
pod Hajsynem | ||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
ofensywa Frontu Płd.-Zach. | ||
| Wynik |
zwycięstwo Sowietów | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Wojna Polska 1918–1921[1]
Geneza edytuj
Po spektakularnym sukcesie wojsk polskich na Ukrainie i zajęciu 7 maja 1920 Kijowa, front ustabilizował się na linii od Prypeci, wzdłuż Dniepru, przez Białą Cerkiew, Skwirę, Lipowiec, Bracław, Wapniarkę do Jarugi nad Dniestrem[2][3][4].
Armia Czerwona wykorzystała okres zastoju na reorganizację sił i przygotowanie ofensywy. W rejon działań przybyła 1 Armia Konna Siemiona Budionnego. 27 maja rozpoczęła się sowiecka ofensywa na Ukrainie[5][6]. 1 Armia Konna miała uderzyć na styk polskich 3. i 6 Armii, rozbić 13 Dywizję Piechoty, wejść na tyły 3 Armii i współdziałając z 12 Armią zamknąć i rozbić ją w Kijowie. Na kierunku polskiej 6 Armii uderzenie pomocnicze wykonać miała 14 Armia, z zadaniem opanowania rejonu Winnica-Zmierzynka[7].
Walczące wojska edytuj
 Wojsko Polskie
| ||
|---|---|---|
| 18 Dywizja Piechoty | 6 Armia | |
| ⇒ 145 pułk piechoty | ppłk Karol Steinbach | 18 Dywizja Piechoty |
| → I/145 pułku piechoty | kpt. Jan Uldanowicz | |
| — 1/145 pułku piechoty | ||
| — 4/145 pułku piechoty | ||
| → III/145 pułku piechoty | ||
| ⇒ dywizjon 18 pułku artylerii polowej | ||
 Armia Czerwona
| ||
| 21 Dywizja Strzelców | G.I. Owczinnikow | 14 Armia |
| ⇒ 63 Brygada Strzelców | ||
| → 188 pułk strzelców | ||
Walki pod Hajsynem edytuj
25 maja 145 pułk piechoty Strzelców Kresowych z 18 Dywizji Piechoty zluzował 19 pułk piechoty ze składu 5 Dywizji Piechoty odchodzącej na front północny i zajął odcinek od Kropiwny do Hajsyna[9]. Północnego skrzydła rejonu obrony bronił II batalion. Tam też zgrupowane były odwody pułkowe. Zgrupowaniem tym dowodził osobiście dowódca pułku ppłk Karol Steinbach. Południowego skrzydła (odcinek „Hajsyn”) bronił I i III batalion pod ogólnym dowództwem kpt. Jana Uldanowicza. Wsparcie artyleryjskie zapewniał dywizjon 18 pułku artylerii polowej. Oddziały dywizji były mocno osłabione niedawną demobilizacją tzw. „amerykanów” - żołnierzy „Błękitnej Armii” nie będących obywatelami Polski oraz starszych roczników[10][11].
28 maja do sowieckiej ofensywy przystąpiła 14 Armia Ijeronima Uborewicza i uderzyła na centrum i prawe skrzydło polskiej 6 Armii. 21 Dywizja Strzelców nacierała na Hajsyn. W tym dniu wszystkie ataki jej 63 Brygady Strzelców załamywały się przed linią okopów bronionych przez I i III/145 pułku piechoty[12]. Następnego dnia Sowieci ponowili natarcie i około południa opanowali stację kolejową oraz zabudowania cukrowni. Kpt. Jan Uldanowicz kontratakował odwodowymi kompaniami i odzyskał utracone okopy pierwszej linii. Po południu, po silnym przygotowaniu artyleryjskim, nieprzyjaciel sforsował pod Kuną Sob i wyszedł na tyły polskich batalionów. Kontratak pod dowództwem ppor. Teodora Serednickiego wyrzucił przeciwnika za rzekę. Polskie pozycje zostały obronione[13][14].
W kolejnych dniach na odcinku obrony 145 pułku piechoty nieprzyjaciel nie atakował. Wykorzystał to ppłk Steinbach i zorganizował kilka wypadów na wschodni brzeg rzeki celem rozpoznania zamiarów wroga. 5 czerwca wypadu na Czeczelówkę dokonał III batalion. We wsi zaskoczono pododdziały 188 pułku strzelców, rozbito je, biorąc jeńców i sprzęt. Podczas drogi powrotnej we wsi Kuszczenice batalion rozproszył sowiecki oddział, który próbował odbić jeńców[15]. W tym samym czasie wypadu na Tymar dokonała grupa kapitana Uldanowicza i rozbiła nieprzyjaciela grupującego się w tej miejscowości. Jego resztki wycofały się na południe[14].
Dzięki przeprowadzonym wypadom strona polska była dobrze zorientowana w planach Sowietów i odpowiednio wzmocniła odcinek „Hajsyn”. 7 czerwca piechota 21 Dywizji Strzelców uderzyła na Hajsyn od wschodu i południa. Sowieci nacierali kolejnymi falami tyralier nie zważając na straty i po kilku godzinach wdarli się do Hajsyna. Kontrataki 1 i 4 kompanii wyparły przeciwnika z miasta[10][16].
Bilans walk edytuj
W czerwcowych walkach pod Hajsynem Polacy stracili 12 poległych i 60 rannych. Na polu bitwy znaleziono ponad 120 poległych czerwonoarmistów. W związku z wycofywaniem się wojsk polskich z Ukrainy, 12 czerwca 1920 oddziały polskie opuściły Hajsyn[13][17].
Przypisy edytuj
- ↑ Przybylski 1930 ↓.
- ↑ Przybylski 1930 ↓, s. 149.
- ↑ Stachiewicz 1925 ↓, s. 106.
- ↑ Odziemkowski i Rukkas 2017 ↓, s. 183.
- ↑ Odziemkowski 1998 ↓, s. 231.
- ↑ Biernacki 1924 ↓, s. 66.
- ↑ Przybylski 1930 ↓, s. 214.
- ↑ Rutkowski 1928 ↓.
- ↑ Grochot 1930 ↓, s. 13.
- ↑ a b Odziemkowski 2004 ↓, s. 140.
- ↑ Grochot 1930 ↓, s. 14.
- ↑ Odziemkowski 2010 ↓, s. 495.
- ↑ a b Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 134.
- ↑ a b Grochot 1930 ↓, s. 15.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 84.
- ↑ Grochot 1930 ↓, s. 16.
- ↑ Grochot 1930 ↓, s. 17.
Bibliografia edytuj
- Mieczysław Biernacki: Działania Armji Konnej Budiennego w kampanji polsko-rosyjskiej 1920 r. 26 V-20 VI 1920. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1924.
- Jan Grochot: Zarys historii wojennej 72-go pułku piechoty. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1930, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
- Janusz Odziemkowski, Andrij Rukkas: Polska – Ukraina 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Volumen”, 2017. ISBN 978-83-64708-29-9.
- Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
- Stanisław Rutkowski. Pierwsze walki z armją konną pod Koziatynem (28. V. 1920 — 6. VI. 1920). „Bellona”. 31, s. 231-252, 1928. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo – Wydawniczy.
- Julian Stachiewicz: Działania zaczepne 3 armji na Ukrainie. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1925.
- Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, „Poza granicami współczesnej Polski”. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.