Wikipedia

Bulwar Filadelfijski w Toruniu

ulica w Toruniu
(Przekierowano z Bunkier-Wisła w Toruniu)

Bulwar Filadelfijski w Toruniu (dawniej ulica Nadbrzeżna, niem. Uferstraße[1]) – nabrzeże znajdujące się na prawym brzegu Wisły w Toruniu. Liczy ok. 2 km długości. Jej nazwa pochodzi od amerykańskiego miasta Filadelfia, będącego miastem partnerskim Torunia[2].

Bulwar Filadelfijski w Toruniu
Ilustracja
Bulwar widziany z Mostu Drogowego im. Józefa Piłsudskiego
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Miejscowość

Toruń

Dzielnica

Stare Miasto

Data założenia

1973

Położenie na mapie Torunia
Mapa konturowa Torunia, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bulwar Filadelfijski w Toruniu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Bulwar Filadelfijski w Toruniu”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bulwar Filadelfijski w Toruniu”
Ziemia53°00′29″N 18°36′23″E/53,008056 18,606389
Multimedia w Wikimedia Commons

Historia

edytuj

Od czasów średniowiecza, na miejscu dzisiejszego Bulwaru Filadelfijskiego, mieścił się port, gdzie przyjmowano statki morskie, kursujące m.in. do Warszawy, Gdyni, Gdańska[3][4]. W 2. połowie XIX w. pojawił się pierwsze plany zagospodarowania nadbrzeża w celach rekreacyjnych[4]. W 1878 roku została otwarta nadbrzeżna linia kolejowa. Przebiegała ona od Dworca Toruń Miasto, przez teren dzisiejszych bulwaru, do Portu Zimowego[3].

W 1973 roku, z okazji 500. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika, zagospodarowano tereny nadwiślańskie. Rozebrano dawne nabrzeże portowe, a na jej miejscu wybudowano bulwar[2]. Podczas przygotowań do Roku Kopernikańskiego zmieniono układ komunikacyjny Torunia. Ruch tranzytowy przekierowano ze Starego Miasta na Ulicę Nabrzeżną oraz Wały Generała Sikorskiego[5]. W 1976 (według innego źródła w 1977 roku[6]) roku nadano obecną nazwę bulwarowi[2].

W 1973 roku na Bulwarze Filadelfijskim zaczęły działać otwarte kąpielisko i hotel funkcjonujący w ramach Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji. Było to największe wówczas kąpielisko w Toruniu, gdzie mieściło się pięć basenów i brodzików mogących pomieścić ok. 2,5 tys. osób. W 2008 roku zamknięto ostatni basen. Obecnie na miejscu kąpieliska znajduje się hotel[7].

28 czerwca 2022 roku rozpoczęto przebudowę Bulwaru Filadelfijskiego[8]. Początkowo prace miały rozpoczął się w 2017 roku, jednak termin przesunięto ze względu na obawy o zakłócenie płynnego ruchu drogowego przy jednoczesnym remoncie mostu drogowego im. Józefa Piłsudskiego, położonego w bezpośrednim sąsiedztwie bulwaru, oraz w wyniku spadku wpływów do budżetu miasta podczas pandemii COVID-19[9]. Kontrowersje wzbudziła budowa dwóch pawilonów przy Bulwarze Filadelfijskim. Zdaniem generalnego konserwatora zabytków Jarosława Sellina, budowa pawilonów może przyczynić się do zaburzenia integralności i autentyzmu panoramy Zespołu staromiejskiego, co może w konsekwencji przyczynić się do usunięcia Torunia z listy światowego dziedzictwa UNESCO[10]. Podczas prac odnaleziono dolną partię muru Grodzy I rozebranej ok. 1886–1888 roku oraz pozostałości po schronie przeciwlotniczym z 1943 roku[11]. Remont zakończono 14 maja 2024 roku[12].

Kultura

edytuj
  • Na Bulwarze odbywają się różnego rodzaju wydarzenia kulturalne oraz plenerowe pokazy historyczne, m.in.: Dni Torunia[13].
  • Na Bulwarze Filadelfijskim nakręcono zdjęcia do filmów: Ludzie Wisły w reż. Aleksandra Forda i Rejs w reż. Marka Piwowskiego[14].
  • 5 marca 2006 roku na Bulwarze znaleziono padłe łabędzie zarażone wirusem ptasiej grypy. Z tego powodu 11 lipca 2006 roku na Bulwarze ustawiono tymczasowy pomnik ptasie grypy, według projektu Andrzeja Szmaka. Składał się on z pomalowanej na złoto rury mierzącej 4 m wysokości. Na jej szczycie umieszczono łabędzia ze słomy. Swoją formą nawiązywał do filmu tytułowego Miś z filmu Stanisława Barei. W grudniu 2006 roku pomnik usunięto, na jego miejscu postawiono białe jajo, które w kwietniu 2007 roku zamieniło się w pisankę wielkanocną. Jajo zdjęto w czerwcu 2007 roku, w styczniu 2008 roku zostało wystawiono na internetowej aukcji Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy[15].

Ważniejsze obiekty

edytuj

Schrony przeciwlotnicze

edytuj

Na Bulwarze Filadelfijskim i sąsiadującym z nim skwerze im. Oficerskiej Szkoły Morskiej znajdują się schrony przeciwlotnicze: w okolicach skrzyżowania z Wolą Zamkową, u wylotu Bramy Klasztornej[20] oraz u wylotu ulicy św. Jakuba.

Pod skwerem im. Oficerskiej Szkoły Morskiej u wylotu Bramy Klasztornej mieści się schron przeciwlotniczy, oddany do użytku 11 października 1943 roku[21][22]. Prawdopodobnie miał służyć pracownikom portu lub gazowni. Mógł pomieścić do stu osób[22]. W skład schronu wchodzą korytarze o długości ponad 50 metrów, dwie suche latryny (w każdej stało wiadro na odchody, opróżnianie po ustaniu nalotu bombowego), wnęki o wymiarach 1,5 x 2 m służące jako pomieszczenia porządkowe oraz pomieszczenie przeznaczone prawdopodobnie dla matek z dziećmi[22][20]. Obiekt jest zbudowany z lanego betonu i prefabrykatów, ma grawitacyjny układ wentylacji, z trzema nadciśnieniowymi zaworami jednokierunkowymi. Szczelina, zatrzymująca odłamki i falę uderzeniową, zbudowana była z dwóch przedsionków z drzwiami. Nie była odporna na bezpośrednie trafienie pociskiem artyleryjskim bądź bombą lotniczą oraz nie chroniła przed atakiem chemicznym. Korytarz jest ułożony zygzakowato, składa się z czterech odcinków pod kątem prostym mierzących po ok. 11 metrów. Wyjścia ewakuacyjne składały się z szybu i drabiny. Oświetlenie zapewniała energia elektryczna dostarczana z zewnątrz[20]. Obecnym właścicielem obiektu jest Dom Legend[22].

Schron u wylotu ulicy św. Jakuba został zbudowany prawdopodobnie w 1943 roku. Został zasypany po 1965 roku. Odnaleziono go w marcu 2023 roku, podczas remontu Bulwaru Filadelfijskiego. Układ korytarzy i pomieszczeń jest podobny do schrony u wylotu Bramy Klasztornej i również mógł pomieścić do stu osób. Po II wojnie światowej do schronu zaglądali cywile, którzy zostawiali napisy na ścianach. Najmłodszy napis pochodzi z lata 1965 roku. Po obfotografowaniu i sfilmowaniu schron został ponownie zasypany[11].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Trapszyc 2016 ↓, s. 205.
  2. ↑ a b c d e f Bulwar Filadelfijski. turystyka.torun.pl. [dostęp 2022-07-16].
  3. ↑ a b Toruński port wiślany. turystyka.torun.pl. [dostęp 2022-07-16].
  4. ↑ a b Kluczwajd 2017 ↓, s. 14.
  5. ↑ Polak 2013 ↓, s. 574.
  6. ↑ Trapszyc 2016 ↓, s. 209.
  7. ↑ Kluczwajd 2017 ↓, s. 15.
  8. ↑ Sara Watrak: Przebudowa Bulwaru Filadelfijskiego w Toruniu rozpoczęta! Co się zmieni? Mamy ważne informacje dla kierowców. nowosci.com.pl, 2022-06-28. [dostęp 2022-07-31].
  9. ↑ Wojciech Kwinta: Bulwar Filadelfijski w Toruniu będzie przebudowany. Ogłoszono przetarg. inzynieria.com, 2022-09-02. [dostęp 2022-07-31].
  10. ↑ Sara Watrak: Toruń może zostać skreślony z Listy Światowego Dziedzictwa UNESCO. Chodzi o pawilony na bulwarze. torun.naszemiasto.pl, 2022-07-07. [dostęp 2022-07-31].
  11. ↑ a b Szymon Spandowski: Odnaleziono schron z czasów wojny w centrum Torunia. Od kilkudziesięciu lat nikt tam nie zaglądał ZDJĘCIA. torun.naszemiasto.pl, 2023-03-12. [dostęp 2023-08-25].
  12. ↑ Agnieszka Kobus-Pęńsko: Bulwar Filadelfijski otwarty na całej długości. torun.pl, 2024-05-14. [dostęp 2024-05-15].
  13. ↑ Magdalena Winiarska: Dni Torunia na Bulwarze. torun.pl, 2017-06-26. [dostęp 2022-07-16].
  14. ↑ Podgórski i Lipowska 2018 ↓, s. 58.
  15. ↑ Ziółkiewicz 2009 ↓, s. 19.
  16. ↑ Giętkowski, Karpus i Rezmer 2004 ↓, s. 142.
  17. ↑ Koszary Racławickie. toruntour.pl. [dostęp 2024-07-28].
  18. ↑ Ziółkiewicz i Paczuski 2002 ↓, s. 34.
  19. ↑ Podgórski i Lipowska 2018 ↓, s. 56.
  20. ↑ a b c Historia bunkra. bunkierwisla.pl. [dostęp 2023-08-25].
  21. ↑ Turyści do schronu. turystyka.torun.pl, 2015-04-04. [dostęp 2023-08-25].
  22. ↑ a b c d Szymon Spandowski: Gospodarze Domu Legend chcą zamienić stary schron w turystyczną bombę. nowosci.com.pl, 2014-12-06. [dostęp 2023-08-25].

Bibliografia

edytuj
  • Mirosław Giętkowski, Zbigniew Karpus, Waldemar Rezmer: Twierdza Toruń. Toruń: Dom Wydawniczy Duet, 2004. ISBN 83-89706-12-1.
  • Katarzyna Kluczwajd: Toruń, którego nie ma. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2017. ISBN 978-83-7729-333-1.
  • Zbigniew Podgórski, Paulina Lipowska. Krajobrazy Torunia w projektach filmów fabularnych. „Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego”, 2018. 
  • Wojciech Polak. Obchody pięćsetlecia urodzin Mikołaja Kopernika w 1973 roku w Toruniu. „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”. 3, 2013. 
  • Artur Trapszyc. Nazwy miejscowe–przekaz i świadectwo rzeczywistości kulturowo-historycznej. Ochrona, eksploracja, upowszechnianie. „Łódzkie Studia Etnograficzne”. 55, 2016. 
  • Antoni Ziółkiewicz, Adam Paczuski: Pomniki Torunia. Toruń: Wydawnictwo Regionalnego Ośrodka Studiów i Ochrony Środowiska Kulturalnego w Toruniu, 2002. ISBN 83-87768-85-5.
  • Antoni Ziółkiewicz: Toruńskie pomniki. Pomniki, tablice, kamienie. Toruń: Wydawnictwo Urbański, 2009. ISBN 978-83-88219-32-0.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bulwar_Filadelfijski_w_Toruniu&oldid=74420677#Schrony_przeciwlotnicze”