Wzdęcin Fischera
Wzdęcin Fischera[4][5], cenolofium nagie, c. Fischera[6] (Cenolophium denudatum) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych (Apiaceae). Jedyny przedstawiciel rodzaju wzdęcin[5], zwanego też cenolofium[6]. Rośnie dziko w Europie Wschodniej, Syberii i Azji Środkowej, na zachodzie sięgając Litwy, Łotwy, Białorusi i Ukrainy[7][8], a na wschodzie Mongolii[8]. W Polsce gatunek został błędnie podany z Torunia[5]. Opisany został w 2004 roku jako możliwy do odnalezienia w północno-wschodniej części kraju[9] i w 2008 został znaleziony jako introdukowany w Białymstoku[5][10].
| |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
wzdęcin |
| Gatunek |
wzdęcin Fischera |
| Nazwa systematyczna | |
| Cenolophium denudatum (Fisch. ex Hornem.) Tutin Feddes Repert. 74: 31 1967[3] | |
W naturze rośnie na wilgotnych łąkach[4][9], na terenach podmokłych i w lasach, sięgając na terenach górskich do 1800 m n.p.m.[11] Bywa uprawiany jako roślina ozdobna[12][6].
Morfologia edytuj
- Pokrój
- Naga bylina osiągająca 0,5 do 1,5 m wysokości[11]. Z tęgiego korzenia palowego wyrasta jedna do trzech wzniesionych łodyg, pełnych, kreskowanych, często nieco wygiętych w węzłach i purpurowo nabiegłych. U nasady pędu włókniste pozostałości starych liści[13][7].
- Liście
- Ogonkowe, o nasadach pochwiastych. Blaszki liści odziomkowych w zarysie trójkątne, do 20 cm długości, 3–4-krotnie pierzasto podzielone na wąskie i całobrzegie odcinki osiągające 10–60 mm długości i 1–5 mm szerokości. Górne liście mniejsze, dwukrotnie trójdzielne lub trójklapowe[11][13].
- Kwiaty
- Zebrane w baldachy złożone, których rozgałęzienia pozbawione są pokryw lub są one nieliczne (1–4), równowąskie. Pokrywki są nieliczne i podobnie równowąskie, o długości podobnej do szypułek kwiatowych. Baldach składa się z 10–25 baldaszków i osiąga zazwyczaj średnicę 5–7, rzadziej do 10 cm. Działki kielicha drobne. Płatki korony białe, jajowate, wycięte na końcu. Zalążnia dolna, dwukomorowa, w każdej z komór z pojedynczym zalążkiem. Słupki odgięte, dwa razy dłuższe od stożkowatego krążka miodnikowego[11][13].
- Owoce
- Rozłupnia rozpadająca się na dwie rozłupki, spłaszczone, eliptyczne lub podługowate, o długości 3,5 do 5 mm, na powierzchni wyraźnie żebrowane[11][13].
Systematyka edytuj
Gatunek typowy monotypowego rodzaju Cenolophium W. D. J. Koch, Nova Acta Phys.-Med. Acad. Caes. Leop.-Carol. Nat. Cur. 12: add. to 103. 1824-1825[14]. Rodzaj w obrębie rodziny selerowatych (baldaszkowatych) Apiaceae klasyfikowany jest do podrodziny Apioideae[15].
Synonimy taksonomiczne[3]:
- Angelica fischeri Spreng.
- Athamanta denudata Fisch. ex Hornem.
- Cenolophium aspergillifolium (Bogusl.) Schischk.
- Cenolophium divaricatum Besser
- Cenolophium fischeri (Spreng.) W.D.J.Koch
- Cenolophium lapponicum Nyl.
- Cnidium fischeri (Spreng.) Spreng.
- Crithmum campestre Gueldenst. ex M.Bieb.
- Crithmum mediterraneum M.Bieb.
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-07-04] (ang.).
- ↑ a b Cenolophium denudatum (Fisch. ex Hornem.) Tutin. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-07-04].
- ↑ a b Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B.: Rośliny polskie. Część I. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 452. ISBN 83-01-05287-2.
- ↑ a b c d Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 54, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b c Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 51. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ a b T.G. Tutin, V.H. Heywood i in.: Flora Europaea. Vol. 2. Cambridge, London, New York, New Rochelle, Melbourne, Sydney: Cambridge University Press, 1981, s. 356. ISBN 0-521-06662-X.
- ↑ a b Cenolophium denudatum (Fisch. ex Hornem.) Tutin. [w:] Plants of the World [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2019-07-04].
- ↑ a b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 342. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ Wojciech Maksymilian Szymański, Ewa Pirożnikow. Cenolophium denudatum (Apiaceae) – nowy synantropijny gatunek flory Polski. „Fragm. Flor. Geobot. Polonica”. 15, 1, s. 11–14, 2008.
- ↑ a b c d e Cenolophium denudatum. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-07-04].
- ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 178, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c d Pu Fading, Mark F. Watson: Cenolophium W. D. J. Koch. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-07-04].
- ↑ Cenolophium. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-07-03].
- ↑ Cenolophium W. D. J. Koch. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-07-04].