Cenote
.jpg)
Cenote [seˈnoˌte], z języka maya dzonot – rodzaj naturalnej studni krasowej utworzonej w skale wapiennej, występujący szczególnie często na półwyspie Jukatan w Meksyku. Są one połączone z podziemnymi zasobami wody gruntowej i niekoniecznie posiadają lustro wodne widoczne na powierzchni (np. cenote Choo-Ha[1]), lecz najbardziej znane są duże, otwarte cenotes, takie jak w święta cenote (cenote sagrado) w Chichén Itzá lub cenote Ik Kil[1].
Woda w cenote często jest bardzo czysta, przefiltrowana przez podłoże wapienne.
Cenote w kulturze MajówEdytuj
Ze względu na ograniczone opady i brak rzek, cenotes były dla Majów podstawowym źródłem wody i to przez cały rok. Duże miasta, takie jak Chichén Itzá budowano więc wokół tych naturalnych studni. Niektóre z nich pełniły również ważną rolę rytualną, związaną z kultem boga deszczu i wody Chaaka, który zgodnie z dawnymi wierzeniami, miał w takich studniach krasowych mieszkać[2]. Wierzono również, że studnie te prowadzą w zaświaty[3]. Dokonywano również ofiar z ludzi. Znaleziska archeologiczne obejmują zarówno liczne szkielety jak i przedmioty związane z kultem[4]. Na przykład na terenie świętej cenote (cenote sagrado) na terenie strefy archeologicznej Chichén Itzá, znaleziono liczne ludzkie szczątki, z czego około 80% kości pochodziło od dzieci w wieku pomiędzy 3 a 11 rokiem życia[3].
Cenote współcześnieEdytuj
Współcześnie wiele z cenotes zostało zaadaptowanych przez człowieka do celów rekreacyjnych i turystycznych – w tym m.in. do zwiedzania, zażywania kąpieli, czy też do nurkowania[5].
BibliografiaEdytuj
- Bernardino de Sahagún: Rzecz z dziejów Nowej Hiszpanii, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2007, ISBN 978-83-89637-46-8
- Justyna Olko, Meksyk przed konkwistą, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2010, ISBN 978-83-06-03237-6, OCLC 751516689.
- Tadeusz Łepkowski, Historia Meksyku, Wrocław [etc.]: Ossolineum, 1986, ISBN 83-04-02182-X, OCLC 835902478.
Linki zewnętrzneEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b Podziemny Jukatan | Tomasz Merwiński [dostęp 2019-03-06] (pol.).
- ↑ Secrets of the Maya Otherworld, Magazine, 1 sierpnia 2013 [dostęp 2019-03-06].
- ↑ a b Mark Tutton CNN, Hidden tunnel could lead to Mayan 'entrance to the underworld', CNN [dostęp 2019-03-06].
- ↑ "Haunted" Maya Underwater Cave Holds Human Bones, National Geographic News, 16 stycznia 2014 [dostęp 2019-03-06].
- ↑ InHerit Awarded National Geographic Society Grant for Yucatec Cenotes Heritage and Conservation Project | Institute for the Study of the Americas [dostęp 2019-03-06] (ang.).