Sobór Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy we Wrocławiu
Sobór Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy – katedra prawosławna we Wrocławiu, będąca główną świątynią diecezji wrocławsko-szczecińskiej oraz siedzibą parafii Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy (w dekanacie Wrocław). Sobór mieści się przy ulicy św. Mikołaja, w obrębie Dzielnicy Czterech Wyznań[1].
 nr rej. 11 z dnia 27.11.1947. oraz A/288/15 z 23.10.1961.
| |||||||||||||||||||
| katedra diecezjalna | |||||||||||||||||||
 Katedra prawosławna we Wrocławiu | |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||
| Adres |
ul. św. Mikołaja | ||||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||||
| Diecezja | |||||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne |
8/21 września | ||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Wrocławia  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||||||||||
 51°06′41,9″N 17°01′27,0″E/51,111639 17,024167
| |||||||||||||||||||
Historia, architektura
edytujDawna świątynia św. Barbary powstała na przełomie XV i XVI w. jako kościół filialny i pogrzebowy parafii św. Elżbiety. Wcześniej na jego miejscu znajdowała się kaplica cmentarna z XIII w., która spłonęła jeszcze przed 1400, kiedy zaczęto odbudowę i rozbudowę świątyni. Zbudowana w stylu gotyckim trójnawowa bryła z cegły, długości 32,7 i szerokości 24,6 metrów. Ma od strony zachodniej (dziś ulica Wszystkich Świętych, biegnąca na tyłach sąsiadującego z kościołem Wojewódzkiego Szpitala im. Józefa Babińskiego) dwie wieże o kwadratowej podstawie, ale tylko jedna z nich (południowa, na rogu ulicy św. Mikołaja) osiągnęła planowaną wysokość, druga nie przewyższa murów kościoła.
W 1526 przeszła w ręce ewangelików, w latach 1741–1920 kościół garnizonowy. Zniszczenia z okresu II wojny światowej sięgnęły 70%, kościół stracił całe swoje wyposażenie i średniowieczne polichromie, spłonęły dachy, runęły sklepienia. Zabezpieczony tuż po wojnie, odbudowany w latach 1959–1961. Przekazany Kościołowi prawosławnemu w czerwcu 1963 i ustanowiony katedrą diecezji wrocławsko-szczecińskiej. Wpisany do rejestru zabytków 27 listopada 1947 pod nr 11 oraz 23 października 1961 pod nr A/288/15[2].
Elewację świątyni odrestaurowano w latach 1963–1965. W 1985 ukończono remont wież, a do 1994 wymieniono pokrycie dachu.
Mimo wielu przebudów i zniszczeń do dziś zachowało się kilka dzieł, które niegdyś tworzyły wystrój tegoż kościoła. Najcenniejszym z nich jest gotyckie retabulum ołtarza głównego ze scenami z Żywota św. Barbary oraz Pasji i triumfu Chrystusa. Obecnie zdekompletowany w MNW. Również w zbiorach warszawskich datowane na 1410 epitafium Barbary Polani z wizerunkami Marii i Vir Dolorum. W zbiorach MNWr obraz Veraicon z ok. połowy XV wieku.
W świątyni znajdują się dwa ikonostasy: przed ołtarzem głównym – współczesny (drewniany, rzeźbiony, wykonany w 2019 r. w Salonikach[3]; poprzedni zawierał ikony autorstwa Jerzego Nowosielskiego, Adama Stalony-Dobrzańskiego i Sotirisa Adamopulosa, niektóre z nich zostały przeniesione do nowego) oraz przed ołtarzem bocznym – pochodzący z Sosnowca, z rozebranej w 1938 cerkwi św. Mikołaja. Wnętrze katedry zdobią freski wykonane pod kierunkiem Jerzego Nowosielskiego. Od grudnia 2019 r. na wyposażeniu soboru znajdują się też dwa kioty i trzy analogiony, wykonane – podobnie jak nowy ikonostas – w Salonikach[3].
W 2015 r. miał miejsce kolejny remont świątyni[4]. W listopadzie 2019 r. na wyższej wieży umieszczono sześcioramienny krzyż[5].
Zegar Kluskowy
edytujNa wieży katedry znajduje się zrekonstruowany w 2014 r. (po zniszczeniach z okresu II wojny światowej) Zegar Kluskowy (w gwarze wrocławskiej Kließelseeger[6][7] / niem. Klößezeiger) oraz dwa mniejsze zegary słoneczne. Przed 1945 rokiem zegar spóźniał się o ok. 15 minut. Zgodnie z legendą, nazwa zegara bierze się od tego, że dawniej wrocławskie gospodynie wrzucały kluski śląskie do garnka, kiedy biły dzwony w centrum miasta, a wyciągały je, gdy bił spóźniający się Zegar Kluskowy – gotowane przez taki czas kluski wychodzić miały idealnie[8].
Inne katedry we Wrocławiu
edytujPoza prawosławną katedrą we Wrocławiu znajdują się jeszcze trzy katedry należące do innych wyznań. Są to:
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Katedra prawosławna [online], VisitWroclaw.eu [dostęp 2023-07-27] (pol.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
- ↑ a b ks. Mariusz Synak: Poświęcenie nowego ikonostasu we wrocławskiej katedrze. orthodox.pl, 23 grudnia 2019. [dostęp 2019-12-23].
- ↑ ks. Jerzy Szczur: Ogólnopolska zbiórka na remont cerkwi we Wrocławiu. cerkiew.pl, 4 stycznia 2015. [dostęp 2021-04-10].
- ↑ ks. Igor Habura: Sześcioramienny krzyż zwieńczył wieżę wrocławskiej katedry. diecezjawroclawsko-szczecinska.pl, 29 listopada 2019. [dostęp 2019-11-30].
- ↑ „Schlesische Jahrbücher für Geistes- und Naturwissenschaften”, 1924. (niem.).
- ↑ Karl von Holtei: Schlesische Gedichte. 1905.
- ↑ Zegar Kluskowy znów bije [dostęp: 02.05.2017]