Cerkiew Piatnicka w Wilnie

cerkiew na Litwie

Cerkiew Piatnicka (pełna nazwa: cerkiew św. Paraskiewy Męczennicy) – parafialna cerkiew prawosławna w Wilnie, położona w obrębie Starego Miasta, przy ulicy Didžioji (Wielkiej) 2, na skrzyżowaniu z Piles (Zamkową).

Cerkiew św. Paraskiewy
Vilniaus Šv. kankinės Paraskevės cerkvė
cerkiew parafialna
Ilustracja
Widok ogólny cerkwi
Państwo

 Litwa

Miejscowość

Wilno

Wyznanie

prawosławne

Kościół

Rosyjski Kościół Prawosławny

Eparchia

wileńska i litewska

Wezwanie

św. Męczennicy Paraskiewy

Wspomnienie liturgiczne

28 października/10 listopada

Położenie na mapie Wilna
Mapa konturowa Wilna, w centrum znajduje się punkt z opisem „Cerkiew św. Paraskiewy”
Położenie na mapie Litwy
Mapa konturowa Litwy, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Cerkiew św. Paraskiewy”
Ziemia54°40′51,4″N 25°17′21,7″E/54,680944 25,289361
Strona internetowa

Historia

edytuj

Pierwsza cerkiew na tym miejscu została wzniesiona z inicjatywy małżonki księcia Olgierda, Marii, jako najstarsza murowana chrześcijańska świątynia w Wilnie. Fundatorka obiektu została w nim pochowana w 1346. Pierwsza cerkiew istniała do pożaru w 1557, została odbudowana w trzy lata później, by spłonąć ponownie w 1611. Poważnie uszkodzony gmach został przekazany w ręce unitów; w 1655 wrócił w ręce prawosławnych, którzy do 1698 dokonali remontu obiektu.

W czasie wojny północnej cerkiew odwiedził car Piotr I, który modlił się w niej o zwycięstwo nad królem szwedzkim Karolem XII, a po powrocie przekazał świątyni część zdobytych szwedzkich sztandarów. O wizycie tej przypomina dziś tablica pamiątkowa na ścianie świątyni. Według tradycji Piotr I asystował w cerkwi przy chrzcie Abrama Hannibala, swojego byłego niewolnika i późniejszego dziadka poety Aleksandra Puszkina. Do wydarzenia tego nawiązuje wzniesiony w 2011 w sąsiedztwie cerkwi pomnik przedstawiający postacie Puszkina i Hannibala na tle dwóch złączonych dłoni, ponad którą wyrasta prawosławny krzyż[1].

W 1748 po raz kolejny cerkiew poważnie ucierpiała wskutek pożaru, zaś w 1795 przeszła na 44 lata w ręce unitów. Po ponownym przejęciu świątyni przez społeczność prawosławną przeszła ona kolejny kapitalny remont pod kierunkiem Nikołaja Czagina. W okresie międzywojennym pełniła funkcję filii pobliskiej cerkwi św. Mikołaja.

W czasie II wojny światowej obiekt stracił całe swoje oryginalne wyposażenie. W latach 1945–1949 przeszedł kolejny remont, jednak nie został oddany wiernym. Pierwotnie władze stalinowskie planowały zamienić cerkiew w muzeum ateizmu, ostatecznie umieszczono w niej muzeum ludowego malarstwa. Dopiero od 1990 gospodarzem cerkwi na nowo jest eparchia wileńska i litewska Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. 31 maja 1991 jej zwierzchnik arcybiskup Chryzostom dokonał powtórnego poświęcenia obiektu.

W latach 1990–2012 była to świątynia filialna parafii katedralnej Zaśnięcia Matki Bożej w Wilnie; następnie przy cerkwi erygowano samodzielną parafię[2].

Nabożeństwa w cerkwi odbywają się w soboty i niedziele, w języku litewskim.

Architektura

edytuj

Cerkiew Piatnicka jest wzniesiona w stylu bizantyjskim, na planie kwadratu, z jedną kopułą w centralnym miejscu halowego wnętrza. Na zewnątrz jest skromnie dekorowana półkolistymi blendami i fryzem. Wszystkie okna są również półkoliste. Z zewnątrz ceglana cerkiew malowana jest na biało, różowo i ciemnoczerwono. Położenie na niewielkim wzniesieniu wyraźnie oddziela ją od ulicy.

Galeria

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. K. Zuchowicz, Pradziadek Puszkina też ma pomnik, „Rzeczpospolita”, 17 maja 2011, s. A11
  2. VILNIAUS ŠV. KANKINĖS PARASKEVĖS ORTODOKSŲ PARAPIJA – Istorija. paraskevi.lt. [dostęp 2019-10-29]. (lit.).

Bibliografia

edytuj