Kościół halowy

Kościół halowy – kościół wielonawowy o nawach równej wysokości^[1]. Kościoły halowe są charakterystycznym typem kościołów w architekturze Europy Środkowej w okresie późnego gotyku (XIV–XV wiek)^[2].

Cechy

Inaczej niż w bazylice – w której nawy boczne są niższe od nawy głównej, dzięki czemu możliwe jest umieszczenie ponad nimi, w ścianach nawy głównej, okien zapewniających naturalne oświetlenie nawy głównej – nawa główna kościoła typu halowego jest oświetlona pośrednio, za pomocą okien umieszczonych w ścianach naw bocznych. Poszczególne nawy mogą być przykryte wspólnym dużym dachem lub osobnymi podłużnymi dachami dwuspadowymi, stosowane jest też rozwiązanie polegające na przekryciu nawy głównej dachem dwuspadowym, natomiast naw bocznych szeregiem dachów poprzecznych z bocznymi szczytami. Kościoły halowe charakteryzuje zwartość i jednoprzestrzenność (zazwyczaj brak transeptu, brak wyodrębnionego prezbiterium). Liczba naw bywa różna – najczęściej są trójnawowe, niekiedy dwu- lub pięcionawowe. Zdecydowanie rzadziej spotyka się wariant kościołów halowych o nawach będących nierównej wysokości.

Typologia

Bazylika (gotycka)
Pseudobazylika
Kościół halowy – wariant o nierówniej wysokości
Kościół halowy

Przykłady

Kościół św. Brygidy w Gdańsku – nawa główna

Polska

Bączal Dolny – kościół Imienia Maryi
Biecz – kościół Bożego Ciała
Braniewo – kościół św. Katarzyny
Bydgoszcz – katedra św. Marcina i Mikołaja
Chełmno – Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Chełmża – bazylika konkatedralna Świętej Trójcy
Dobre Miasto – kościół pokolegiacki
Elbląg – katedra św. Mikołaja
Frombork – kościół katedralny NMP
Gdańsk – kościół Mariacki, kościół św. Jana, kościół św. Mikołaja, kościół św. Brygidy, kościół św. Katarzyny, kościół pofranciszkański Trójcy św.
Głogów – kolegiata Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Grudziądz – bazylika św. Mikołaja
Jawor – kościół św. Marcina
Kętrzyn – bazylika kolegiacka św. Jerzego, s nierówniej wysokości
Kodeń – kościół Świętego Ducha
Kołobrzeg – katedra NMP (5-nawowa)
Legnica – kościół św. Trójcy
Lidzbark Warmiński – kolegiata Świętych Apostołów Piotra i Pawła
Nysa – kościół św. św. Jakuba i Agnieszki
Olkusz – kolegiata św. Andrzeja
Olsztyn – kościół św. Jakuba
Opole – kościół katedralny Świętego Krzyża
Prudnik – kościół św. Michała Archanioła
Racibórz – kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Rajcza – Kościół św. Wawrzyńca i św. Kazimierza Królewicza w Rajczy
Sandomierz – kościół NMP

Kolegiata św. Krzyża i św. Bartłomieja we Wrocławiu – nawa główna (widok w stronę chóru organowego)

Siedlce – Katedra Niepokalanego Poczęcia NMP^[3] neogotycki
Stargard – kościół św. Jana
Supraśl – Monaster Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy
Szczecin – kościół św. Jakuba
Toruń – kościół św. Janów, kościół NMP
Trzebiatów – kościół Macierzyństwa Najświętszej Marii Panny
Warszawa – bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela
Wrocław – kolegiata Krzyża św., kościół NMP na Piasku, kościół św. Stanisława, Doroty i Wacława
Ziębice – kościół św. Jerzego (2-nawowa)

Niemcy, Austria i Szwajcaria

Bremen – Kościół Maryi Panny
Essen – Katedra
Frankfurt nad Menem – Katedra Cesarska
Frankfurt nad Odrą
- Kościół Mariacki
- Hala Koncertowa C. Ph. E. Bacha
Görlitz – kościół św. Piotra i Pawła
Greifswald – Kościół Mariacki
Hanower – Marktkirche ("kościół rynky")
Landshut – kościół św. Marcina
Lipsk – Kościół św. Tomasza
Lubeka – Katedra
Minden – Katedra
Miśnia – Katedra św. Jana i św. Donata
Monachium – katedra NMP (Frauenkirche)
Paderborn
- Katedra
- Kaplica św. Bartłomieja
Prenzlau – Kościół Mariacki
Soest – Sankt Maria zur Wiese
Wiedeń – Katedra św. Szczepana

Francja

Poitiers – [[[Katedra w Poitiers|Katedra]]
Saint-Savin (Vienne) – kościół opactwa Saint-Savin-sur-Gartempe
Tuluza – kościół podominikański (hala 2-nawowa)

Zobacz też

Przypisy

↑ Historia sztuki, t. 19 Słownik terminów artystycznych i architektonicznych. Warszawa: Biblioteka Gazety Wyborczej (licencja wydawnictwo PWN), 2011, s. 152. ISBN 978-83-62095-59-9.
↑ Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Warszawa: PWN, 1969, s. 136.
↑ Katedra Niepokalanego Poczęcia NMP (SIEDLCE).

Bibliografia

Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 80. ISBN 83-85001-89-1.

[1] Historia sztuki, t. 19 Słownik terminów artystycznych i architektonicznych. Warszawa: Biblioteka Gazety Wyborczej (licencja wydawnictwo PWN), 2011, s. 152. ISBN 978-83-62095-59-9.

[2] Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Warszawa: PWN, 1969, s. 136.

[3] Katedra Niepokalanego Poczęcia NMP (SIEDLCE).

[1]

[2]

[3]