Wikipedia

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Chełmnie

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Chełmnie – gotycki kościół zbudowany prawdopodobnie w latach 1280–1320 w Chełmnie miejscowości położonej w województwie kujawsko-pomorskim, powiecie chełmińskim w diecezji toruńskiej, dekanacie chełmińskim.

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Chełmnie
Distinctive emblem for cultural property.svg A/392 z dnia 30.11.1929 r.[1]
kościół parafialny
Ilustracja
Kościół farny z wieżą, z której można podziwiać panoramę miasta.
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Miejscowość

Chełmno

Adres

ul. Franciszkańska 7
86-200 Chełmno

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Chełmnie

Wezwanie

Wniebowzięcia NMP

Przedmioty szczególnego kultu
Relikwie

św. Walenty

Cudowne wizerunki

Obraz Matki Bożej Bolesnej Chełmińskiej

Położenie na mapie Chełmna
Mapa konturowa Chełmna, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Chełmnie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Chełmnie”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Chełmnie”
Położenie na mapie powiatu chełmińskiego
Mapa konturowa powiatu chełmińskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Chełmnie”
Ziemia53°20′52,76″N 18°25′20,52″E/53,347989 18,422367
Multimedia w Wikimedia Commons

HistoriaEdytuj

 
Kościół Wniebowzięcia NMP
 
Wnętrze fary chełmińskiej
 
Obraz w Kaplicy Matki Boskiej Chełmińskiej

Kościół archiprezbiterialny Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Chełmnie[2], zwany potocznie „Farą”, jest najokazalszym spośród siedmiu istniejących obecnie kościołów Chełmna. Kościół ten stanowił wzorzec dla budowniczych katedry w Królewcu.

Kościół wzniesiono prawdopodobnie w latach 1280-1320. W przeciwieństwie do wielu innych budowli sakralnych tamtego czasu powstał dość szybko, a w trakcie budowy dokonano tylko niewielkich korekt w stosunku do pierwotnych planów.

Wznoszono go w dwóch fazach. Najpierw postawiono prezbiterium i północną nawę boczną (pierwotnie niższą). W fazie drugiej ukończono budowę całego korpusu nawowego wraz z wieżą północną. Wieżę południową pozostawiono niedokończoną. W wiekach następnych nie dokonano większych przebudów, które by zakłóciły gotycki charakter świątyni i wrażenie stylistycznej jednolitości. Jedynie w 1560 roku dobudowano kaplicę Matki Boskiej Bolesnej Chełmińskiej z fundacji kasztelana chełmińskiego Jana Niemojewskiego i jego żony Katarzyny Kostczanki, h. Dąbrowa[3] (dawna kaplica grobowa Niemojewskich), a w końcu XVII wieku kaplicę Bożego Ciała oraz w 1706 roku kruchtę południową.

Częściowe odnowienie kościoła nastąpiło w okresie 1659–1660. Powstał wówczas także barokowy wystrój kaplicy Bożego Ciała. Nad prezbiterium dobudowano sygnaturkę. W końcu XIX wieku przeprowadzono natomiast poważne prace naprawcze nadszarpniętych zębem czasu murów, w szczególności w obrębie najwyższej kondygnacji wieży północnej, uszkodzonej w 1724 roku.

W 2002 roku w sposób kompleksowy została odnowiona kruchta północna, a w latach 2003–2004 kaplica i ołtarz Matki Bożej Bolesnej. W 2004 roku odnowiono lampy zwisające w łukach międzyfilarowych, w 2006 roku rzeźby Ukrzyżowania na wschodnim szczycie oraz trakt komunikacyjny prowadzący na taras widokowy znajdujący się na wieży dzwonniczej, ławy dla wiernych i ołtarz z relikwiami św. Walentego odnowiono w latach 2007–2008. W 2012 odsłonięto znajdującą się dotąd pod posadzką nawy głównej renesansową płytę nagrobną z wizerunkiem dwóch osób.

Architektura i wnętrze kościołaEdytuj

Gotyckie posągi świętych
 
Posąg św. Bartłomieja
 
Posąg św. Pawła
 
Posąg św. Jakuba
Gotyckie zworniki
 
Gotycki zwornik z kogutem
 
Jeden ze zworników w nawie północnej

Kościół WNMP to trójnawowa hala z wydzielonym, prostokątnym prezbiterium. Zachodnia fasada była zaplanowana jako symetryczna dwu wieżowa, ale wieża południowa pozostała niedokończona. Nawy boczne przykryte są poprzecznymi dachami dwuspadowymi, które tworzą charakterystyczne trójkątne szczyty widoczne w elewacjach bocznych. Jest to rozwiązanie niezwykłe, na które warto zwrócić uwagę[4]. Podobne znajdziemy w Kolegiacie Świętego Krzyża i św. Bartłomieja we Wrocławiu. W kościele znajduje się wysokiej klasy gotycki wystrój rzeźbiarski, na który składają się figury apostołów przy filarach od strony nawy głównej oraz zworniki sklepienne. Są tu również cenne malowidła ścienne z końca XIV w. (gotyckie przedstawienie św. Krzysztofa w nawie bocznej, przykryte częściowo barokową wizją Boga). Gotlandzka chrzcielnica o formach późnoromańskich została wykonana na przełomie XIII/XIV w. Bogate nowożytne wyposażenie wnętrza pochodzi przeważnie z XVII i XVIII w., wyróżniają się epitafia z końca XVI–XVIII w., w jednym z nich portret trumienny Marcina Kossendy z 1705. W kaplicy na przedłużeniu bocznej nawy północnej sanktuarium MB Bolesnej (tzw. Chełmińskiej), z obrazem koronowanym za zgodą papieża Benedykta XIV 22 maja 1754 r[5]. W antependium i predelli ołtarza tej kaplicy zespół srebrnych plakietek wotywnych z XVII–XVIII w. Zwraca też uwagę snycerski wystrój kaplicy Bożego Ciała (Najśw. Sakramentu), dzieło elbląskie z lat 1685-1695.

W Muzeum Okręgowym w Toruniu przechowywany jest zespół gotyckich witraży ze wschodniego okna prezbiterium, z lat około 1370–1390, które w XIX w. zostały przeniesione z Chełmna do zamku w Malborku.

Zobacz teżEdytuj

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 15 lutego 2023 [dostęp 2012-10-17].
  2. ↑ Zabytki architektury - Budowle sakralne. [dostęp 2012-10-17].
  3. ↑ Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa. Koszalin 2010, ISBN 978-83-89976-40-6, s. 83, 258, 259, 280, 281 i 282
  4. ↑ Tadeusz Broniewski, Historia architektury dla wszystkich, 1980.
  5. ↑ Konrad Kazimierz Czapliński: Sanktuaria w Polsce. Katowice: Videograf II, 2001, s. 21. ISBN 83-7183-185-4.

BibliografiaEdytuj

Linki zewnętrzneEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kościół_Wniebowzięcia_Najświętszej_Maryi_Panny_w_Chełmnie&oldid=70348291”