Cierniogon

Gatunek ptaka z monotypowego rodzaju Temnurus

Cierniogon[3], sroka kolcosterna[4] (Temnurus temnurus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny krukowatych (Corvidae), zamieszkujący południowo-wschodnią Azję. Nie jest zagrożony.

Cierniogon
Temnurus temnurus[1]
(Temminck, 1825)
Ilustracja
Zdjęcie cierniogona wykonane w Tajlandii
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Infratyp

żuchwowce

Nadgromada

czworonogi

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

krukowate

Rodzaj

Temnurus
Lesson, 1831

Gatunek

cierniogon

Synonimy
  • Glaucopis temnura Temminck, 1825
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Systematyka

edytuj

Gatunek opisany w 1825 roku przez Coenraada Jacoba Temmincka, który nadał mu nazwę Glaucopis temnura[5]. Jedyny przedstawiciel monotypowego rodzaju Temnurus[1][4]. Nie wyróżnia się podgatunków[5][6].

Charakterystyka

edytuj
 
Ilustracja cierniogona z 1838 roku

Ciało cierniogona (łącznie z ogonem) osiąga długość 32–35 cm, przy masie ok. 138 g[7][8][5]. Ptak ten ma mocny, zakrzywiony dziób długości ok. 30–31 mm[9], charakterystyczny podłużny ogon ze szpiczasto wystającymi na zewnątrz sterówkami (kształt opisywany jako przypominający pagodę[10]) osiągający 16–18 cm, nogi o długości skoku 27–28 mm oraz skrzydła o długości 13,8–14 cm[8][11].

Głowa czarna, reszta ciała ciemnoszara. Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego[10]. Młode osobniki w pierwszym roku życia mają węższe pióra na ogonie, a ich wystające sterówki posiadają mniej zaostrzone i nieco krótsze zakończenia[8].

Występowanie

edytuj

Występuje w Kambodży, Wietnamie i Laosie, głównie wzdłuż Gór Annamskich. Jego obecność odnotowano również na chińskiej wyspie Hajnan oraz na granicy między Tajlandią a Mjanmą[2][11]. Zamieszkuje wilgotne, wiecznie zielone lasy bambusowe, położone na nizinach oraz wzgórzach, do wysokości 1200–1500 m n.p.m.[8][5][11]

Ekologia

edytuj

Cierniogony żywią się różnego rodzaju bezkręgowcami oraz owocami[5][10]. Prowadzą osiadły tryb życia[5]. Mimo iż nie rzucają się zbytnio w oczy, są łatwe do zlokalizowania ze względu na ciągłe nawoływania osobników, zwłaszcza poruszających się w stadach[11]. Spotykane przeważnie pojedynczo lub w parach, choć odnotowano również przypadki przebywania tych ptaków w grupach, będących prawdopodobnie rodzinami. Zaobserwowano także, że łączą się w stada z innymi ptakami podczas poszukiwania pokarmu, przede wszystkim z dziwogonami rajskimi (Dicrurus paradiseus) i różnymi gatunkami ptaków z rodziny tymaliowatych[8]. Latają w sposób raczej niejednostajny i niezgrabny, ale zdarzają się im również momenty długiego szybowania[10].

Gatunek ten tworzy stosunkowo płytkie gniazda, jako materiał budulcowy wykorzystując gałęzie. Nie zaobserwowano przypadków grupowego gniazdowania. Jaja znoszone w okresie od kwietnia do czerwca[5].

Wydaje bardzo zróżnicowane dźwięki[10] o niejednostajnym natężeniu i wysokości. Zarejestrowano głosy komunikującej się ze sobą pary; jeden z ptaków rozpoczął nawoływanie przenikliwym clipeee, drugi natomiast wydał z siebie szybkie pupu, pupueeee. Kolejne opisywane dźwięki to powtarzane regularnie clee-clee, dwusylabowe, skrzeczące i podwyższające się w tonacji nawoływanie eeup-eeup-eeup, stosunkowo wysokie i ochrypłe rrrrrr oraz szorstkie, powolne i rytmicznie powtarzane graak-graak-graak. Różnice w brzmieniu nawoływań wynikają prawdopodobnie z tego, że mogą służyć do przekazywania sobie wzajemnie ostrzeżeń między poszczególnymi osobnikami[8].

Status, zagrożenie i ochrona

edytuj

Od roku 2004 klasyfikowany jest w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych IUCN jako gatunek najmniejszej troski (LC – least concern) ze względu na bardzo szeroki obszar występowania, pomimo obserwowanego trendu spadkowego w rozwoju populacji, do którego przyczyniło się trwające wyniszczanie środowisk zamieszkiwanych przez cierniogony na wyspie Hajnan. Wcześniej, od 1988 roku był klasyfikowany jako gatunek bliski zagrożenia (NT – near threatened). Trend liczebności populacji oceniany jest jako spadkowy[2].

Przypisy

edytuj
  1. a b Temnurus temnurus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b c Temnurus temnurus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  3. Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Corvidae Leach, 1820 - krukowate - Crows and jays (wersja: 2020-01-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-04-19].
  4. a b Temnurus temnurus (sroka kolcosterna). Avibase - Światowa baza danych ptaków. [dostęp 2018-07-01].
  5. a b c d e f g Madge, S.: Ratchet-tailed Treepie (Temnurus temnurus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [dostęp 2020-04-19].
  6. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Crows, mudnesters, birds-of-paradise. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2021-01-12]. (ang.).
  7. Ratchet-tailed Treepie. Oiseaux.net. [dostęp 2018-07-01]. (ang.).
  8. a b c d e f Steve Madge, Hilary Burn: Crows and Jays. Princeton University Press, 2001, s. 119. ISBN 978-0-691-08883-9. (ang.).
  9. Temnurus temnurus (Ratchet-tailed Treepie). Mark My Bird. [dostęp 2018-07-01]. (ang.).
  10. a b c d e John Mackinnon, Nigel Hicks: Birds of China. Bloomsbury Natural History, s. 129. ISBN 978-1-4729-3213-6. (ang.).
  11. a b c d Peter Davidson, Birds of Vietnam, Cambodia and Laos, s. 77, ISBN 978-1-4729-3284-6.

Linki zewnętrzne

edytuj