Cis krótkolistny
Cis krótkolistny (Taxus brevifolia Nutt.) – gatunek drzewa iglastego należący do rodziny cisowatych. Występuje w Ameryce Północnej, na zachodzie Kanady i Stanów Zjednoczonych, w pasie od Alaski po Kalifornię[3].
| |||
 Igły cisu krótkolistnego | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | rośliny zielone | ||
| Nadgromada | rośliny telomowe | ||
| Gromada | rośliny naczyniowe | ||
| Podgromada | rośliny nasienne | ||
| Nadklasa | nagonasienne | ||
| Klasa | iglaste | ||
| Rząd | cyprysowce | ||
| Rodzina | cisowate | ||
| Rodzaj | cis | ||
| Gatunek | cis krótkolistny | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Taxus brevifolia Nutt. N. Amer. Sylv. 3:86, t. 108. 1849[3] | |||
| Synonimy | |||
|---|---|---|---|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5] | |||
 | |||
MorfologiaEdytuj
- Pokrój
- Stożkowy, szeroki[6]. Dorasta do 25 m wysokości[7]. Drzewo najczęściej niewielkie lub średnie. Konary giętkie i dość cienkie, zwykle poziomo odstające[8].
- Pień
- Smukły, często o obwodzie nie większym niż 0,5 m. Kora czerwonobrązowa, papierzasta[8], łuszcząca się, podobna do tej u cisa pospolitego.
- Liście
- Igły z wierzchu ciemnozielone, pod spodem jaśniejsze z dwoma białawymi paskami szparek, u nasady nieco żółtawe. Osadzone są naprzemianlegle na cieńszych pędach, skrętolegle na starszych. Osiągają zwykle do 1,6 cm[8], rzadziej do 2,5 cm długości[6]. Zwężają się na obu końcach, są skórzaste, dość grube i często nieco sierpowato wygięte[8].
- Kwiaty
- Roślina dwupienna. Kwiaty męskie zebrane w kulistawe strobile, liczące po 6–14 mikrosporangiów. Kwiaty żeńskie pojedyncze[8].
- Nasiona
- Jajowate, kanciaste, do 6,5 mm długości. Dojrzewają późnym latem. Rozwijają się wewnątrz czerwonej, mięsistej osnówki, z czasem ciemniejącej[7].
Pokrój
Osnówki z nasionami
Kora
Biologia i ekologiaEdytuj
Cis krótkolistny jest endemitem występującym w lasach zachodniego wybrzeża Ameryki Północnej. Często rośnie w cieniu większych drzew, na brzegach rzek i strumieni[6].
ZastosowanieEdytuj
Drewno jest twarde i wytrzymałe, a jednocześnie łatwe w obróbce. Często służy więc przy wykonywaniu drobnych elementów zdobniczych[7].
W 1962 r. amerykański botanik Arthur Barclay zebrał próbki kory cisa krótkolistnego do testów antyrakowych. Okazało się, że kora tego gatunku zawiera taksol, przydatny w leczeniu niektórych rodzajów chorób nowotworowych. Do wyprodukowania 1 g czystego materiału potrzeba jednak aż 200 kg kory, zaś ze stuletniego drzewa można otrzymać zaledwie ok. 3 kg kory[9]. Gatunek jest więc coraz częściej eksploatowany lub pada ofiarą rabunkowego wyrębu, co jest dla niego istotnym zagrożeniem[7].
PrzypisyEdytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19, 2011, s. 55–70 [dostęp 2021-03-24].
- ↑ a b Taxus brevifolia (ang.). W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2012-02-25].
- ↑ The Plant List. [dostęp 2012-02-25].
- ↑ P. Thomas, Taxus brevifolia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2012-02-25] (ang.).
- ↑ a b c Russel, Cutler, Walters: Ilustrowana encyklopedia Drzewa Świata. Kraków: Universitas, 2008, s. 103. ISBN 97883242-0842-5.Sprawdź autora:1.
- ↑ a b c d Flora of North America: Taxus brevifolia (ang.). [dostęp 2012-02-25].
- ↑ a b c d e John Silba: Encyclopedia coniferae. Corvallis, Oregon, USA: Harold N. Moldenkeand, Alma L. Moldenke, 1986, s. 105, seria: Phytologia Memoirs.
- ↑ Zwijacz Tadeusz: Trucizna i lekarstwo. Cis pospolity (cz. 2), w "Tatry" zima 2017, nr 59, s. 55