Cis krótkolistny
Cis krótkolistny (Taxus brevifolia Nutt.) – gatunek drzewa iglastego należący do rodziny cisowatych. Występuje w Ameryce Północnej, na zachodzie Kanady i Stanów Zjednoczonych, w pasie od Alaski po Kalifornię[2].
| ||
 Igły cisu krótkolistnego | ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Podkrólestwo | rośliny naczyniowe | |
| Nadgromada | rośliny nasienne | |
| Gromada | nagonasienne | |
| Podgromada | nagonasienne drobnolistne | |
| Klasa | iglaste | |
| Rząd | cyprysowce | |
| Rodzina | cisowate | |
| Rodzaj | cis | |
| Gatunek | cis krótkolistny | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Taxus brevifolia Nutt. N. Amer. Sylv. 3:86, t. 108. 1849[2] | ||
| Synonimy | ||
| ||
| Kategoria zagrożenia | ||
 bliski zagrożenia (IUCN 2.3)[4] | ||
MorfologiaEdytuj
- Pokrój
- Stożkowy, szeroki[5]. Dorasta do 25 m wysokości[6]. Drzewo najczęściej niewielkie lub średnie. Konary giętkie i dość cienkie, zwykle poziomo odstające[7].
- Pień
- Smukły, często o obwodzie nie większym niż 0,5 m. Kora czerwonobrązowa, papierzasta[7], łuszcząca się, podobna do tej u cisa pospolitego.
- Liście
- Igły z wierzchu ciemnozielone, pod spodem jaśniejsze z dwoma białawymi paskami szparek, u nasady nieco żółtawe. Osadzone są naprzemianlegle na cieńszych pędach, skrętolegle na starszych. Osiągają zwykle do 1,6 cm[7], rzadziej do 2,5 cm długości[5]. Zwężają się na obu końcach, są skórzaste, dość grube i często nieco sierpowato wygięte[7].
- Kwiaty
- Roślina dwupienna. Kwiaty męskie zebrane w kulistawe strobile, liczące po 6–14 mikrosporangiów. Kwiaty żeńskie pojedyncze[7].
- Nasiona
- Jajowate, kanciaste, do 6,5 mm długości. Dojrzewają późnym latem. Rozwijają się wewnątrz czerwonej, mięsistej osnówki, z czasem ciemniejącej[6].
Pokrój
Osnówki z nasionami
Kora
Biologia i ekologiaEdytuj
Cis krótkolistny jest endemitem występującym w lasach zachodniego wybrzeża Ameryki Północnej. Często rośnie w cieniu większych drzew, na brzegach rzek i strumieni[5].
ZastosowanieEdytuj
Drewno jest twarde i wytrzymałe, a jednocześnie łatwe w obróbce. Często służy więc przy wykonywaniu drobnych elementów zdobniczych[6].
W 1962 r. amerykański botanik Arthur Barclay zebrał próbki kory cisa krótkolistnego do testów antyrakowych. Okazało się, że kora tego gatunku zawiera taksol, przydatny w leczeniu niektórych rodzajów chorób nowotworowych. Do wyprodukowania 1 g czystego materiału potrzeba jednak aż 200 kg kory, zaś ze stuletniego drzewa można otrzymać zaledwie ok. 3 kg kory[8]. Gatunek jest więc coraz częściej eksploatowany lub pada ofiarą rabunkowego wyrębu, co jest dla niego istotnym zagrożeniem[6].
PrzypisyEdytuj
- ↑ Christenhusz, M.J.M., J.L. Reveal, A. Farjon, M.F. Gardner, R.R. Mill, and M.W. Chase (2011). A new classification and linear sequence of extant gymnosperms. Phytotaxa 19: 55–70.
- ↑ a b Taxus brevifolia (ang.). W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2012-02-25].
- ↑ The Plant List. [dostęp 2012-02-25].
- ↑ Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych (ang.). [dostęp 25 lutego 2012].
- ↑ a b c Russel, Cutler, Walters: Ilustrowana encyklopedia Drzewa Świata. Kraków: Universitas, 2008, s. 103. ISBN 97883242-0842-5.Sprawdź autora:1.
- ↑ a b c d Flora of North America: Taxus brevifolia (ang.). [dostęp 2012-02-25].
- ↑ a b c d e John Silba: Encyclopedia coniferae. Corvallis, Oregon, USA: Harold N. Moldenkeand, Alma L. Moldenke, 1986, s. 105, seria: Phytologia Memoirs.
- ↑ Zwijacz Tadeusz: Trucizna i lekarstwo. Cis pospolity (cz. 2), w "Tatry" zima 2017, nr 59, s. 55