Czesław Bartnik

polski teolog, duchowny katolicki, poeta

Czesław Stanisław Bartnik (ur. 9 sierpnia 1929 w Źrebcach koło Szczebrzeszyna, zm. 21 marca 2020[1] w Lublinie[2]) – katolicki prezbiter, prałat honorowy Ojca Świętego, profesor nauk teologicznych, teolog dogmatyk, filozof, publicysta społeczno-polityczny, historiolog, poeta, twórca tzw. personalizmu uniwersalistycznego, profesor zwyczajny Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, pracownik naukowy KUL (1956–2004), w latach 2006–2013 wykładowca WSKSiM w Toruniu, kanonik honorowy Kapituły Katedralnej Lubelskiej (1985), kanonik honorowy Kapituły Katedralnej Zamojskiej (2009). Był związany ze środowiskiem Radia Maryja.

Czesław Stanisław Bartnik
Profesor nauk teologicznych, dogmatyk, filozof
Ilustracja
Kraj działania

Polska

Data i miejsce urodzenia

9 sierpnia 1929
Źrebce

Data i miejsce śmierci

21 marca 2020
Lublin

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Prezbiterat

21 czerwca 1953

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

Życiorys

edytuj

W latach 1936–1940 był uczniem Szkoły Powszechnej w Źrebcach, w następnych trzech latach w Szczebrzeszynie. W lipcu 1943 przeżył wysiedlenie wraz z całą rodziną, z którą wyjechał do Gorajca-Starej Wsi. Wiosną 1944 uczęszczał do tajnego Gimnazjum w Radecznicy zorganizowanego przez Armię Krajową i Bataliony Chłopskie, następnie do Gimnazjum w Szczebrzeszynie. W latach 1947–1948 uczęszczał do Liceum Ogólnokształcącego im. św. Stanisława Kostki w Lublinie. Po maturze, w 1948 rozpoczął studia na KUL-u jako kleryk. 21 czerwca 1953 w Lublinie przyjął święcenia kapłańskie z rąk bpa Piotra Kałwy. W latach 1948–1953 studiował filozofię i teologię (KUL), wyrazem tego była praca magisterska Rzym a stosunki czesko-polskie za Władysława Jagiełły napisana pod kierunkiem ks. prof. Mieczysława Żywczyńskiego. W 1954 pod kierunkiem ks. prof. Bolesława Radomskiego napisał prace licencjacką: Romano Guardini. Metoda witalistyczno-fenomenologiczna. Pisanie rozprawy doktorskiej rozpoczął pod kierunkiem ks. prof. Bolesława Radomskiego, lecz ze względu na jego tragiczną śmierć obowiązki promotora przejął ks. prof. Wincenty Granat[3]. W 1956 uzyskał stopień doktora z religiologii (tytuł rozprawy: Formacja światopoglądowa Niemieckiego Ruchu Młodzieżowego w pismach Romana Guardiniego). Dodatkowo uczęszczał na dwa inne seminaria naukowe i uwieńczył je pracami: z historii Kościoła napisał pod kierunkiem ks. prof. Mieczysława Żywczyńskiego pracę Franciszek Sawicki jako historiozof, a z biblistyki pod kierunkiem ks. prof. Feliksa Gryglewicza Perykopa o Marii i Marcie (Łk 10,38-42) w egzegezie Ojców Kościoła.

W 1956 rozpoczął pracę na KUL w redakcji Encyklopedii Katolickiej, następnie w latach 1957–2004 był wykładowcą filozofii, teologii i historii Kościoła na KUL i w seminariach duchownych. W latach 1959–1966 był prefektem Wyższego Seminarium Duchownego w Lublinie, 1966–1973 wicerektorem tegoż seminarium, od 1973 pracował tylko na KUL. W 1963 został adiunktem przy Katedrze Chrystologii Apologetyczne KUL. Od 1966 doktor habilitowany teologii historii i teologii fundamentalnej na podstawie rozprawy Teologia historii według Leona Wielkiego. W latach 1967–1968 dzięki stypendium od kardynała Karola Wojtyły odbył studia uzupełniające z teologii historycznej w Instytucie Katolickim w Paryżu u Jean Daniélou i w Uniwersytecie Katolickim w Leuven u R. Auberta, G. Thilsa i G. Philipsa. Od 1969 do 1997 był kierownikiem Katedry Teologii Historii na KUL, przemianowanej w 1971 na Katedrę Historii Dogmatów. W latach 1973–1975 prodziekan Wydziału Teologii KUL, w 1974 uzyskał stanowisko profesora nadzwyczajnego. W 1979 otrzymał tytuł naukowy profesora.

Zmarł 21 marca 2020 w Lublinie[4], pochowany został 24 marca 2020 w grobowcu rodzinnym na cmentarzu parafialnym w Szczebrzeszynie[5].

Działalność i dorobek

edytuj
 
Ks. prof. Czesław Bartnik na KUL-u

Był profesorem zwyczajnym KUL, w latach 1956–2004 pracownikiem naukowym KUL, od 2006 do 2013 profesorem politologii w WSKSiM w Toruniu. Od 1984 do 1989 członkiem Komitetu Nauk Filozoficznych PAN, od 1989 do 1990 członkiem Komisji Metodologii Historii i Historii Historiografii Komitetu Nauk Humanistycznych PAN, od 1990 do 2002 członkiem Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów, od 2004 do 2007 członek Komitetu Nauk Teologicznych PAN, od 1996 do 2010 konsultor Komisji Nauki Wiary przy Konferencji Episkopatu Polski. Od 1956 był członkiem czynnym Towarzystwa Naukowego KUL i długoletnim skarbnikiem. W latach 1979–1997 dyrektor Sekcji Teologów Dogmatycznych KUL. Członek Rady Naukowej Instytutu Jana Pawła II KUL. Od 1968 do 2002 współpracownik Encyklopedii Katolickiej i redaktor działu teologii dogmatycznej, w latach 1976–2000 redaktor naczelny Roczników Teologiczno-Kanonicznych, po 1992 Roczników Teologicznych. Od 2001 redaktor naczelny półrocznika Personalizm, wydawanego w wersji dwujęzycznej, polskiej i angielskiej.

Myśl filozoficzna i teologiczna

edytuj

Był twórcą oryginalnego kierunku filozoficznego tj. personalizmu uniwersalistycznego. Jego dzieło Personalizm należy do trzech najwybitniejszych polskich publikacji z zakresu personalizmu - obok Osoby i czynu Karola Wojtyły oraz Osoby ludzkiej Wincentego Granata. W Personalizmie: ks. prof. Bartnik zaproponował własną koncepcję personalizmu jako systemu, a nie tylko jako części antropologii. Jest to koncepcja niezapożyczana, a więc typowo polska. Dla Bartnika fenomen i idea osoby jest kluczem rozumienia całej rzeczywistości, zwłaszcza człowieka. Kategoria osoby posłużyła mu do zbudowania swoistej metodologii, epistemologii, hermeneutyki, ontologii, antropologii i teologii[6]. Natomiast jego dwutomowa "Dogmatyka katolicka" określana jest współczesną Sumą Teologiczną. W 1995 Jan Paweł II w liście skierowanym do ks. prof. Czesława Bartnika napisał:

Dopiero podczas wakacji zacząłem się wczytywać w „Personalizm”… Podziwiam ogrom erudycji i wielorakość przemyśleń. Czy personalizm sam jest systemem, czy też korzysta z systemów, choćby takich jak tomizm czy fenomenologia? W każdym razie serdecznie dziękuję”[7].

Zaangażowanie społeczno-polityczne

edytuj

Przez wiele lat był publicystą „Naszego Dziennika”. Propagator zmian określanych przez niego jako społeczne i religijne „odrodzenie” Polski, Europy i całej Kultury Zachodniej, także Kościoła katolickiego – w duchu systemu personalistycznego[8].

Był zwolennikiem o. Tadeusza Rydzyka oraz aktywnego udziału ludzi Kościoła w życiu politycznym[9]. Był zdecydowanym przeciwnikiem ideologii liberalnej[10].

Był znany z negatywnego nastawienia do zbyt szerokiej integracji europejskiej, czemu dawał wyraz w licznych publikacjach. Był przeciwnikiem Traktatu z Lizbony, zmiany, które wprowadził on do mechanizmu działania Unii Europejskiej, Bartnik określił jako wprowadzanie poddaństwa Polski w stosunku do Niemiec i Unii Europejskiej, gdzie do wprowadzenia owego stanu niewoli ateizmu ciągną Polskę mniejszości narodowe: Żydzi polscy, Ukraińcy, Niemcy i jeszcze inni, którzy nie czują w Polsce swojej Ojczyzny i prezentują normalne resentymenty mniejszości przeciwko większości[11].

Był zwolennikiem przywrócenia zniesionej w nowoczesnych systemach prawnych kary za bluźnierstwo[12].

Publikował także w „Mojej Rodzinie”.

Dorobek naukowy

edytuj

O jego twórczości naukowej napisano ok. 90 rozpraw naukowych, w tym 23 doktorskie i 4 habilitacyjne w kraju i za granicą. Do 2015 jego 49 uczniów uzyskało stopień doktora habilitowanego, 10 zostało biskupami i jeden kardynałem.

Promotor 63 doktoratów oraz 479 magisteriów, autor 260 recenzji doktorskich, habilitacyjnych i profesorskich, a ponadto 4. recenzji na doktorat honoris causa, w tym kardynała Józefa Ratzingera, kard. Camillo Ruiniego, czy kard. Henryka Gulbinowicza.

W swojej książce Błyskawica życia. Autobiografia z lat 1956-1990 ks. Bartnik zapisał:

21.III.1990 bp Zbigniew Kraszewski powiedział w Watykanie do Jana Pawła II, oczywiście przesadnie, że "ks. Bartnik jest najlepszym teologiem polskim". "Ale mieszka w Polsce" - zauważył melancholijnie Papież[13].

Z okazji jubileuszu 60. rocznicy święceń kapłańskich w czerwcu 2013 otrzymał list gratulacyjny od papieża Franciszka[14].

24 marca 2020 podczas Mszy żałobnej w lubelskiej archikatedrze ks. prof. Krzysztof Góźdź powiedział, że:

stoi on w szeregu wielkich tego świata, jak: Rahner, Schmaus, Cullmann, Guardini, Pannenberg, Krąpiec, Heller, kard. Müller, a przede wszystkim Joseph Ratzinger – Benedykt XVI. Na miarę tych wielkich teologów był u nas Bartnik także Wielkim![15].

Publikacje

edytuj

Autor 3 500 publikacji, w tym 100 książek i monografii. Większość z nich została wydana w zbiorze Dzieło zebrane - liczącym 72 tomy[16]. Kompletną bibliografię do roku 1991 zawiera książka Historia i logos (Lublin 1991), praca zbiorowa wydana na 60. lecie jego urodzin. Obecnie przygotowane jest drugie wydanie uzupełniające wykaz bibliografii Czesława Bartnika[17]. Wybrane publikacje samoistne:

Nagrody, odznaczenia, wyróżnienia

edytuj
 
Ks. prof. Bartnik podczas wręczenia Księgi Jubileuszowej

Przypisy

edytuj
  1. Nie żyje ks. prof. Czesław Bartnik. gosc.pl, 21 marca 2020. [dostęp 2020-03-22].
  2. Dominik Panas, Zmarł ks. prof. Czesław Stanisław Bartnik – Archidiecezja Lubelska [online] [dostęp 2020-03-22] (pol.).
  3. Marek Story: Ks. Profesor Bolesław Radomski. tpkamien.pl. [dostęp 2020-03-22].
  4. Uroczystości pogrzebowe ks. prof. Czesława Bartnika. radiomaryja.pl. [dostęp 2020-03-27].
  5. Zmarły ksiądz Czesław Stanisław Bartnik zostanie pochowany w Szczebrzeszynie. radioplus.pl. [dostęp 2020-03-27].
  6. Personalizm Czesław Stanisław Bartnik [online], lubimyczytac.pl [dostęp 2020-04-06].
  7. Pamięci ks. prof. Czesława Stanisława Bartnika | fronda.pl [online], 27 marca 2020 [dostęp 2020-03-27].
  8. Współczesny antymoralizm [online], naszdziennik.pl [dostęp 2017-11-22].
  9. Jeszcze raz: Kościół a polityka [online], naszdziennik.pl [dostęp 2017-11-22] (ang.).
  10. Benedykt XVI o ideologii liberalnej [online], naszdziennik.pl [dostęp 2017-11-22].
  11. „(...) ewentualna ratyfikacja traktatu reformującego przez polityków polskich będzie ciężkim grzechem nie tylko przeciwko Ojczyźnie i Narodowi Polskiemu, ale także i przeciwko Bogu, gdyż jest to oddawanie się w niewolę ateizmu. Współpraca z UE tak, ale jako równy z równymi, nie jako poddany i wyrodny. Ciągną nas do pełnego poddaństwa Niemcom i Unii mniejszości narodowe: Żydzi polscy, Ukraińcy, Niemcy i jeszcze inni, ale nie czują one w Polsce swojej Ojczyzny i prezentują normalne resentymenty mniejszości przeciwko większości.” „Nasz Dziennik”, 2008, Nr 52
  12. Dawne prawo przewiduje kary za poważniejsze profanacje i bluźnierstwa, ale praktycznie dzisiaj już albo takie prawo jest zniesione, albo nie jest wykonywane. Ale czyny te nie przestają być złem. Odnosi się to i do islamu, przeciwko któremu występuje się niekiedy w Danii, Anglii, Francji, w Ameryce. I tu liberałowie, a raczej pseudoliberałowie, popełniają wielki błąd, że nie ścigają bluźnierców. Nasz Dziennik
  13. Czesław Stanisław Bartnik, Błyskawica życia. Autobiografia z lat 1956-1990, Lublin 2009.
  14. Gratulacje od Papieża. [dostęp 2013-07-05].
  15. Zmarł twórca personalizmu uniwersalistycznego| [online], 23 marca 2020 [dostęp 2020-04-06].
  16. KUL - Uniwersytet - Odszedł ks. prof. Czesław Bartnik [online], www.kul.pl [dostęp 2020-03-26].
  17. KUL – Wydział Teologii – ks. prof. dr hab. Czesław Stanisław Bartnik. [dostęp 2017-06-30].
  18. M.P. z 1993 r. nr 66, poz. 585.
  19. Znamy laureatów Nagrody Feniks 2019. [dostęp 2019-04-06].
  20. Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej / Aktualności / Ordery i odznaczenia / Odznaczenia państwowe dla zasłużonych pracowników KUL [online], prezydent.pl [dostęp 2021-06-12].

Bibliografia

edytuj
  • Grzegorz Polak. Kto jest kim w Kościele. Katolicka Agencja Informacyjna. Warszawa 1999.
  • Czesław Bartnik. Teologia i świat osoby. Lublin 2008.
  • Mirosław Kowalczyk. Działalność naukowa i pisarska Czesława Stanisława Bartnika. Lublin 2009.
  • In persona Christi. Księga na 80-lecie Księdza Profesora Czesława S. Bartnika (t.1, t.2). Red. Krzysztof Góźdź. Lublin 2009.
  • Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. 10 s. 51–54. Lublin 2009.

Literatura dodatkowa

edytuj
  • R. Kozłowski, T. Kobierzycki, F. Maj, Żyć. Myśleć. Wierzyć. O związkach filozofii i teologii w refleksji personalistycznej Czesława Stanisława Bartnika, Słupsk 2014.

Linki zewnętrzne

edytuj