Jamkówka żółta
Jamkówka żółta (Daedalea xantha (Fr.) A. Roy & A.B. De) – gatunek grzybów z rzędu żagwiowców (Polyporales)[1].
.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
jamkówka żółta |
| Nazwa systematyczna | |
| Resinoporia xantha (Fr.) A. Roy & A.B. De Mycotaxon 61: 421 (1997) | |
.jpg)
.jpg)
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji: Resinoporia, Fomitopsidaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy gatunek ten opisał w 1815 r. Elias Fries jako Polyporus xanthus, do rodzaju Daedalea przenieśli go Anjali Roy i A.B. De w 1997 r.[1]
Ma 23 synonimów. Niektóre z nich:
- Amyloporia xantha (Fr.) Bondartsev & Singer 1941
- Amyloporiella flava A. David & Tortič 1984
- Antrodia flava Teixeira 1992
- Antrodia xantha (Fr.) Ryvarden 1973
- Chaetoporellus greschikii (Bres.) Bondartsev & Singer ex Bondartsev 1953[2].
W 1965 r. Stanisław Domański nadał mu nazwę mąkosa żółta, w 2003 r. Władysław Wojewoda zmienił ją na jamkówka żółta[3]. Obydwie nazwy są niespójne z aktualną nazwą naukową[1].
Morfologia
edytujJednoroczny, rozpostarty, często sąsiednie owocniki zlewają się z sobą tworząc wielkie płaty o grubości do 5 mm i czasami kilkumetrowej długości. Na pionowym podłożu tworzy liczne guzy. Jest silnie przyrośnięty, w świeżym stanie miękki, po wyschnięciu kruchy, kredowaty[4]. Brzeg płonny, biały i wąski, często pajęczynowaty, w starszych owocnikach zanikający[5]. Powierzchnia hymenialna w stanie świeżym gładka, cytrynowa lub siarkowożółta do kremowej, po wysuszeniu w eksykatach prawie biała lub bladokremowa i charakterystycznie popękana na kwadratowe kawałki o długości i szerokości 5–15 mm. Pory okrągłe, w ilości 5–7 na mm[4]. Rurki proste lub ukośne, zwykle jednowarstwowe, ale czasami 2–3-warstwowe. Rocznie przyrastają 1–2,5 mm, a na pionowych podłożach do 5 mm. Ostrza całe, rzadko drobno ząbkowane i delikatnie omszone[5]. Subiculum cienkie i białe lub kredowe, warstwa rurek bladożółtawo-kremowa do białej, o grubości do 3 mm[4]. Miąższ bardzo cienki, o grubości 1–3 mm, białawy, w stanie świeżym o konsystencji kredy, po wyschnięciu ziarnisto-proszkowaty, pod działaniem jodu bardzo silnie wybarwia się na sino lub niemal czarno. Często składa się z kilku zrośniętych z sobą warstw rurek. Smak bardzo gorzki[5].
- Cechy mikroskopowe
System strzępkowy dimityczny. Strzępki generatywne ze sprzążkami, cienkościenne, szkliste, 2–4 µm średnicy. Przeważają strzępki szkieletowe, proste do lekko falistych, bez przegród, nierozgałęzione, rzadko dychotomicznie rozgałęzione, o średnicy 3–6 µm. Brak cystyd, ale wśród podstawek w rozproszeniu znajdują się niepozorne, nie wystające cystydiole. W odczynniku Melzera słabo amyloidalny, jednak reakcja ta dobrze jest widoczna tylko na większej masie świeżych strzępek[4].
- Gatunki podobne
Jamkówkę żółtą można łatwo zidentyfikować po cienkim, zwykle rozległym, przeważnie siarkowożółtym owocniku, który w starszych okazach odbarwia się i zwykle jest popękany i kruchy. Nieco podobne, wielowarstwowe owocniki tworzy jamkówka gruba (Resinoporia crassa), ale jest rzadsza, zwykle ma grubsze owocniki i kredowo-ziarnisty miąższ[5].
Występowanie i siedlisko
edytujPodano liczne stanowiska Daedalea xantha w Ameryce Północnej i Środkowej, w Europie, Azji, Australii, na Nowej Zelandii i jedno w Afryce. Najwięcej stanowisk podano w Europie, zwłaszcza w Europie Zachodniej i na Półwyspie Skandynawskim[6]. W Polsce W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył 7 stanowisk z uwagą, że jest to gatunek rzadki[3]. Bardziej aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów[7]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V– gatunek, który zapewne w najbliższej przyszłości przesunie się do kategorii wymierających, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia[8].
Nadrzewny grzyb saprotroficzny występujący w lasach iglastych i mieszanych. Rozwija się na pniach, pniakach i gałęziach martwych drzew iglastych i liściastych, zwłaszcza na sosnach[3].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Index Fungorum [online] [dostęp 2022-11-24] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2022-11-29] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d L. Ryvarden, R.L. Gilbertson, European polypores. Part 1, „Synopsis Fungorum” (6), Mycobank, 24 listopada 2022, s. 1–387.
- ↑ a b c d Stanisław Domański, Żagwiowate I (Polyporaceae pileateae), szczecinkowcowate i Mucronosporaceae pileateae, Warszawa: PWN, 1965.
- ↑ Występowanie Antrodia xantha na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2022-11-24].
- ↑ Aktualne stanowiska jamkówki żółtej w Polsce [online], Internetowy atlas grzybów [dostęp 2022-11-24].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.