Daniel Kac
Daniel Kac (jid. דניאל קאַץ; ur. 14 czerwca 1908, zm. 30 października 2005 w Warszawie[1]) – polski pisarz narodowości żydowskiej, tworzący w języku jidysz i po polsku. Był jednym z ostatnich poetów tworzących w jidysz w powojennej Polsce[potrzebny przypis].
| Data urodzenia |
14 czerwca 1908 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
30 października 2005 |
| Narodowość | |
| Język | |
| Dziedzina sztuki |
Życiorys edytuj
Przed drugą wojną światową edytuj
Urodził się w rodzinie żydowskiej. Działalność publicystyczną rozpoczął w okresie dwudziestolecia międzywojennego, pisząc artykuły, eseje, reportaże i opowiadania w lewicowej prasie żydowskiej. W początkach lat trzydziestych publikował w miesięczniku „Onhejb” (jid. אָנהייב, „Początek”) wydawanym przez lwowską grupę literacką o tej samej nazwie[2][3]. W 1933 roku ukazała się we Lwowie jego pierwsza książka (w języku jidysz) pt. Między granicami, która jest cyklem reportaży o życiu chłopów i biedoty żydowskiej w miasteczkach między Wołyniem a Polesiem[2][3].
Okres II wojny światowej spędził w Związku Radzieckim[4].
Po drugiej wojnie światowej edytuj
W latach osiemdziesiątych pod własnym nazwiskiem i pod pseudonimem Daniel Wołyński publikował w polskich i żydowskich pismach, m.in. „Literaturze”, „Tu i Teraz” i „Fołks Sztyme”[2][3].
W 1983 roku ukazała się jego książka w jidysz pt. Fun asz arojsgerufn (jid. פֿון אַש אַרויסגערופֿן, polski tytuł: Cienie z popiołów), prezentująca tradycje, zwyczaje i kulturę Żydów z Wołynia oraz ich relacje z innymi społecznościami zamieszkującymi te tereny, a także poruszająca kwestię walki Żydów wołyńskich z Niemcami w latach II wojny światowej[2][3]. W 1989 roku „Miesięcznik Literacki” opublikował jego esej literacko-monograficzny Melodia słowa i harmonia treści o pisarzu i krytyku literackim Salomonie Belisie-Legisie[2][3], natomiast w 1993 ukazała się jego kolejna książka pt. Na krawędzi życia, poświęcona życiu i twórczości Mojszego Kulbaka, żydowskiego poety, prozaika i dramaturga, który został rozstrzelany w 1937 roku w Mińsku z powodu fałszywego zarzutu szpiegowania na rzecz Polski[3].
W latach 1994–1995 ogłosił w języku jidysz cykl artykułów monograficznych o żydowskich żołnierzach biorących udział w II wojnie światowej, pod wspólnym tytułem Po drodze[3]. W roku 1997 kilka jego opowiadań zamieściły „Więź”, „Literatura” i „Almanach Żydowski”[3]. W 1998 roku ukazał się tom jego prozy autobiograficznej Koncert grany żywym, rok później zaś – Żydowski Wołyń, ze zbiorem własnych opowiadań autora i poematem Pereca Markisza pt. Wołyń[5]. W 2004 opublikowana została książka pt. Wilno Jerozolimą było. Rzecz o Abrahamie Sutzkeverze, będąca opowieścią o poecie języka jidysz Abrahamie Suckewerze, ale również równolegle prowadząca czytelnika śladami Suckewera przez zaułki Wilna, które to miasto Żydzi nazywali Jerozolimą Litwy (jid. ירושלים־דליטע, Jeruszolaim de-Lite)[6].
Daniel Kac przez wiele lat był niewidomy, należał do Polskiego Związku Niewidomych. Od kiedy stracił wzrok, prace przeznaczone do druku dyktował i redagował na taśmie magnetofonowej[2][3]. Jest laureatem nagrody im. Łukasza Hirszowicza za rok 2003, przyznanej mu za wkład pisarski w upamiętnienie żydowskiego życia kulturalnego w Polsce, a w szczególności literatury żydowskiej i jej twórców. Jest pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera C33-5-7)[7].
Publikacje książkowe edytuj
- דניאל קאץ (Daniel Kac): פון אש ארויסגערופן… (Fun asz arojsgerufn… / Cienie z popiołów). Warszawa: Czytelnik, 1983. ISBN 83-07-01049-7. (jid.).[8]
- Daniel Kac: Na krawędzi życia: Mojsze Kulbak – żydowski poeta, prozaik, dramaturg (1896–1937). Warszawa: Agencja Wydawniczo-Poligraficzna „GIMPO”, 1993.
- Daniel Kac: Koncert grany żywym. Warszawa: Agencja Wydawnicza „Tu”, 1998, seria: Pamięć Europy – Sylwetki. ISBN 83-908766-0-4.
- Daniel Kac: Wilno Jerozolimą było. Rzecz o Abrahamie Sutzkeverze. Przedmowa Czesław Miłosz. Sejny: Fundacja Pogranicze, 2004, seria: Ex Oriente. ISBN 83-86872-51-9.
Przypisy edytuj
- ↑ Kac Daniel | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2023-02-03].
- ↑ a b c d e f Kac 1993 ↓, s. tylna okładka.
- ↑ a b c d e f g h i Kac 1998 ↓, s. 335.
- ↑ Wstęp. Zarys biografii Daniela Kaca, [w:] Spuścizna Daniela Kaca (1980-2004), Monika Taras (oprac.), Magdalena Siek, Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma, 2021, mps. sygn. S/360.
- ↑ Kac 2004 ↓, s. 383.
- ↑ Kac 2004 ↓.
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze. cmentarzekomunalne.com.pl. [dostęp 2019-11-25].
- ↑ Nazwisko autora i tytuł podano dokładnie tak jak na stronie tytułowej; nie jest to zapis zgodny ze standardem YIVO.
Linki zewnętrzne edytuj
- Dia–pozytyw: Daniel Kac. [dostęp 2013-11-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-06-11)].
- Daniel Kac laureatem nagrody im. Hirszowicza