Dzięgiel leśny

Dzięgiel leśny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	selerowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	dzięgiel
Gatunek	dzięgiel leśny
	Nazwa systematyczna
	Angelica sylvestris L.; Sp. pl. 1:251. 1753
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dzięgiel leśny (Angelica sylvestris L.) – gatunek rośliny należący do rodziny selerowatych (Apiaceae). Gatunek eurosyberyjski. W Polsce pospolity na całym niżu i w niższych położeniach górskich.

Morfologia edytuj

Pokrój: Bylina szybko rosnąca, osiąga 1,5 m wysokości.
Łodyga: Prosto wzniesiona, dęta, naga, obła, słabo rozgałęziona, w górnej części delikatnie bruzdowana. Kłącze białawe, rozgałęzione, o gorzkim smaku i zapachu marchwi.
Liście: Podwójnie do potrójnie pierzastych, nierówno piłkowane. Dolne są większe i bardziej złożone, posiadają pochwowate i rynienkowate ogonki, górne – prostsze, z dużą pochwą.
Kwiaty: Zebrane w baldachy, złożone z 20-55 baldaszków. Pokryw brak, pokrywki liczne, lancetowatorównowąskie. Płatki korony niepozorne, białe (czasami, rzadko są czerwonawe), eliptyczne. pręciki stosunkowo długie, szyjka słupka wygięta.
Owoce: Spłaszczone rozłupki, mają trzy cienkie żebra i dwa brzeżne skrzydła.
Gatunki podobne: Starodub łąkowy rosnący na takich samych siedliskach. Gatunki te różnią się nieco morfologią liści (u staroduba odcinki dolnych liści odginają się wyraźnie w dół), ząbkowaniem działek kielicha i bruzdkowaniem łodygi (starodub ma silniej bruzdkowaną).

Biologia i ekologia edytuj

Roślina dwuletnia lub bylina. Kwitnie od lipca do września. Kwiaty protandryczne (przeprątne), zapylane głównie przez muchówki^[4].
Siedlisko: w środkowej Europie porasta tereny nizinne i wyżyny, rzadziej pogórze i góry. Pierwotnie rósł w lasach i zaroślach wierzbowych, jednak rozprzestrzenił się na łąki kose, okresowo wilgotne, zarośla krzewiaste i zbiorowiska okrajkowe. Lubi podłoże próchniczne, wilgotne i lekko kwaśne lub obojętne. Hemikryptofit.
W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Molinietalia i gatunek wyróżniający dla związku zespołów (All.) Atropion belladonnae^[5]
Liczba chromosomów 2n=22.

Zastosowanie edytuj

Roślina lecznicza, dawniej stosowana w medycynie ludowej.
- Surowiec: korzeń dzięgla lekarskiego Angelicae sylvestris radix (Radix Angelicae minoris). Zawierają olejek eteryczny (felandren), związki acetylenowe, umbeliferon, gorycze i żywice.
- Działanie: Korzeń był używany jako środek wiatropędny, uspokajający i regulujący pracę żołądka.

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
↑ Angelica sylvestris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Niemirski, R. and M. Zych (2011). "Fly pollination of dichogamous Angelica sylvestris (Apiaceae): how (functionally) specialized can a (morphologically) generalized plant be?" Plant Systematics and Evolution 294(3-4): 147-158. doi: 10.1007/s00606-011-0454-y
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

Bibliografia edytuj

Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
Zbigniew Nawara: Rośliny łąkowe. Warszawa: Oficyna Wyd. MULTICO, 2006. ISBN 978-83-7073-397-1.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).

[iucn-3] Angelica sylvestris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[4] Niemirski, R. and M. Zych (2011). "Fly pollination of dichogamous Angelica sylvestris (Apiaceae): how (functionally) specialized can a (morphologically) generalized plant be?" Plant Systematics and Evolution 294(3-4): 147-158. doi: 10.1007/s00606-011-0454-y

[5] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]