Edmund Nowak
ks. podpułkownik dr Edmund Nowak (ur. 3 grudnia 1891 r. w Półwiosku Starym; zm. kwiecień 1940 w Kalininie) – polski duchowny rzymskokatolicki, magister teologii, doktor historii, kapelan zawodowy Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej, kandydat do procesu beatyfikacyjnego.
| Kraj działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
3 grudnia 1891 |
| Data i miejsce śmierci |
kwiecień 1940 |
| Administrator parafii wojskowej w Lublinie | |
| Okres sprawowania |
1934-1939 |
| Wyznanie | |
| Kościół |
rzymskokatolicki |
| Inkardynacja | |
| Prezbiterat |
22 marca 1915 |
| Odznaczenia | |
     
| |
Życiorys
edytujUrodził się 3 grudnia 1891 r. w Półwiosku Starym, w powiecie konińskim. jako syn Franciszka i Zuzanny zd. Przędzik. Ukończył szkołę Handlową w Koninie i liceum we Włocławku, w 1909 r. wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku i w roku 1915 otrzymał święcenia kapłańskie. W latach 1915–1919 posługiwał jako wikariusz i katecheta w Aleksandrowie Kujawskim, Włocławku, Dłutowicach, Działoszynie i Brzeźnie. Był społecznikiem, zakładał szkoły powszechne i krawieckie, ochronki, biblioteki, czytelnie i kółka rolnicze[1]. W 1917, w czasie I wojny światowej, podczas posługi w Działoszynie, współpracował z konspiracyjną Polską Organizacją Wojskową — Działoszyn znajdował się wówczas pod okupacją austro–węgierską, tuż przy granicy z terenami okupowanymi przez Niemcy.
Po zakończeniu I wojny światowej i odzyskaniu przez Polskę niepodległości zgłosił się dobrowolnie 5 maja 1919 do Wojska Polskiego (przyjęty został 1 czerwca 1919) jako kapelan kontraktowy, a rok później jako kapelan zawodowy w stopniu kapitana. W czasie wojny polsko–bolszewickiej w 1920 kapelan 3. Pułku Ułanów, walczącego na froncie północnym. Po wojnie do 1933 r. był kapelanem w garnizonach Grodno, Wołkowysk, i Nowa Wilejka DOK Nr III Grodno oraz garnizonie Złoczów DOK Nr IV Lwów. W tym czasie po studiach w Wilnie i na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, w 1934 r. uzyskał stopień doktora filozofii. Napisał trzy prace o duszpasterstwie wojskowym. Od czerwca 1934 r. był mianowany starszym kapelanem w stopniu majora ze starszeństwem z dnia 1 czerwca 1919 r. i administratorem parafii wojskowej w Lublinie DOK Nr II Lublin. Na stopień podpułkownika został awansowany w 1939 r.
W czasie kampanii wrześniowej szef służby duszpasterskiej (dziekan) Armii „Lublin” Wojska Polskiego (od mobilizacji w sierpniu 1939). Prawdopodobnie do 14 września 1939 przebywał wraz z dowództwem DOK II w Lublinie, a następnie wraz z nim — w tym gen. Mieczysławem Smorawińskim — udał się, zgodnie z rozkazami, do Kowla, a potem do Włodzimierza Wołyńskiego. Po dotarciu po 17 września 1939 najeźdźczej armii rosyjskiej do Włodzimierza Wołyńskiego prawdopodobnie zamierzał — zgodnie z porozumieniem gen. Smorawińskiego z Rosjanami, wynegocjowanym w pertraktacjach — udać się wraz z oddziałami polskimi na zachód, w kierunku Bugu. 20 września 1939, po wyruszeniu z Włodzimierza, wszyscy zostali zatrzymani przez Rosjan i „internowani” w obozie filtracyjnym NKWD PFŁ Szepietówka. Następnie przetrzymywany w obozie koncentracyjnym Kozielsk (albo Starobielsk). 23‐24 grudnia 1939 prawd. przetransportowany do więzienia Butyrki w Moskwie a następnie 29 grudnia 1939 do obozu koncentracyjnego Ostaszków. Z Ostaszkowa — jego nazwisko znajduje się na liście wywozowej NKWD nr 05/3 sporządzonej 5 kwietnia 1940, pozycja 71 (sprawa nr 1331), z nakazem przekazania do dyspozycji szefa Zarządu NKWD w Twerze — wywieziony prawd. w kwietniu 1940 (data dzienna nie jest znana, ale sądząc po dacie opracowania listy wywozowej miało to miejsce — jak w innych znanych przypadkach — wkrótce potem) do miejsca straceń w Twerze i zamordowany[2].
Upamiętnienie
edytujKsiądz ppłk dr Edmund Nowak jest zapisany w księdze cmentarnej Miednoje[3]. Decyzją Ministra Obrony Narodowej nr 439/MON z 5 października 2007 awansowany pośmiertnie do stopnia pułkownika[4]. Z inicjatywy społeczeństwa dla jego pamięci posadzono "Dąb Katyński" w Golenicach, a także na terenie Sanktuarium w Kalwarii Pacławskiej.
Odznaczenia
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Barbara Ziółkowska-Tarkowska (red.), Ksiądz ppłk Andrzej Niwa (1900-1940): kapłan diecezji tarnowskiej: kapelan garnizonów Wojska Polskiego KOP "Polesie", Prużana i Ostrów WLKP: sowiecka niewola - obóz w Starobielsku: zamordowany w Charkowie, Wydanie I, Warszawa: Stowarzyszenie Pamięć Kapelanów Katyńskich, 2019, s. 131, ISBN 978-83-954675-0-9, OCLC 1241571274 [dostęp 2024-07-04].
- ↑ EDMUND NOWAK — MARTYROLOGIUM [online], www.swzygmunt.knc.pl [dostęp 2024-07-04].
- ↑ Krystian Bedyński i inni red., Miednoje: Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. T. 1: A-Ł, Warszawa: Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2006, s. 625, ISBN 978-83-89474-06-3 [dostęp 2024-07-05].
- ↑ 2007-11-09: Pierwszy dzień uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów” - Wikinews, wolne źródło informacji [online], pl.wikinews.org [dostęp 2024-07-05] (pol.).