Sardela peruwiańska

Sardela peruwiańska
	Engraulis ringens
	Jenyns, 1842
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	promieniopłetwe
Nadrząd	śledziopodobne
Rząd	śledziokształtne
Podrząd	Clupeoidei
Rodzina	sardelowate
Podrodzina	Engraulinae
Rodzaj	Engraulis
Gatunek	sardela peruwiańska
Synonimy
	Engraulis pulchellus Girard, 1855; Engraulis tapirulus Cope, 1877; Anchoviella tapirulus (Cope, 1877); Stolephorus tapirulus (Cope, 1877);
	Engraulis pulchellus Girard, 1855; Engraulis tapirulus Cope, 1877; Anchoviella tapirulus (Cope, 1877); Stolephorus tapirulus (Cope, 1877);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sardela peruwiańska^[3], sardela chilijska^[4] (Engraulis ringens) – gatunek morskiej ryby śledziokształtnej z rodziny sardelowatych (Engraulidae)^[5].

Taksonomia edytuj

Ilustracja z opracowania pt. „Atlas des poissons vénéneux” z 1886; od góry – pagrus różowy, Selar crumenophthalmus, Cephalopholis fulva i sardela peruwiańska

Gatunek po raz pierwszy opisał naukowo angielski przyrodnik Leonard Jenyns w 1842 w pracy zatytułowanej „The zoology of the voyage of H.M.S. Beagle”. Jako miejsce typowe wskazał Iquique w północnym Chile. Sardela ta klasyfikowana jest w rodzaju Engraulis w rodzinie ryb sardelowatych (2019)^[5]. Nazwa rodzajowa pochodzi z języka greckiego – engraulís (ἐγγραυλίς) – i oznacza sardelę^[6].

Występowanie i środowisko edytuj

Występuje w południowo-wschodnim Oceanie Spokojnym, w wodach podzwrotnikowych o temperaturze 13 °C–23 °C, od przylądka Punta Aguja w Peru poprzez wybrzeże Ekwadoru do archipelagu wysp Chiloé w Chile, obejmując swym zasięgiem także Galapagos i Wyspę Wielkanocną (5°S–43°S, 82°W–69°W). W podziale na regiony rybołówstwa FAO (ang. FAO Major Fishing Areas) gatunek notowany jedynie w regionie południowo-wschodniego Pacyfiku (nr regionu 87). Granice rozprzestrzenienia geograficznego sardeli peruwiańskiej są zmienne i zależą od zasięgu przybrzeżnego Prądu Peruwiańskiego^[6].

Jest to ryba morska, oceanodromiczna, pelagiczno-nerytyczna. Bytuje na głębokości do 80 m^[6].

Morfologia edytuj

Osiąga maksymalnie 20 cm długości standardowej (SL), przeważnie 14 cm długości całkowitej (TL). Ciało ma wydłużone i smukłe, zaokrąglone w przekroju poprzecznym, niebiesko lub zielono połyskujące. Głowa zakończona długim i wystającym pyskiem. Płetwa odbytowa zbudowana jest z mniej niż 22 promieni, a jej podstawa usytuowana jest za podstawą płetwy grzbietowej. Duża liczba wyrostków filtracyjnych – 34–49 w dolnej części pierwszego łuku skrzelowego – wyróżnia tę sardelę spośród innych sardelowatych w wodach Oceanu Spokojnego. U młodych osobników występuje srebrny pasek na boku, który zanika wraz z wiekiem^[6].

Ekologia edytuj

Dojrzałość płciową sardela peruwiańska uzyskuje przy długości 10–12,5 cm, przeważnie około 12 cm. Maksymalny odnotowany wiek – 3 lata. Żywi się głównie planktonem, m.in. okrzemkami, widłonogami z rodzaju Calanus i Centropages, szczecioszczękimi, rzadziej także mięczakami i ikrą lub larwami ryb. W niektórych badaniach okrzemki stanowiły około 98% zawartości żołądkowej tych ryb. Ilość spożywanego pokarmu zależy w dużej mierze od zimnego Prądu Peruwiańskiego. Sama sardela zaś pada ofiarą ptaków, zwłaszcza tych wydalających guano, ssaków i innych ryb. Z ptaków żywią się nią m.in. pelikany, kormorany, głuptaki, mewowate, burzykowate, pingwiny. Wśród ryb stanowi składnik diety m.in. makrelowatych, ostrobokowatych, morszczukowatych. Chętnie polują na nią delfinowate i uchatkowate. Dorosłe osobniki formują ogromne ławice, głównie przy powierzchni wody, do 80 km od wybrzeży^[6].

Ochrona edytuj

Od 2010 Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) na podstawie oceny z kwietnia 2008 uznaje sardelę peruwiańską za gatunek najmniejszej troski (ang. least concern – LC). Trend populacji jest nieznany. Gatunek jest jednak pod silną presją ze strony przemysłu rybnego. Populacji zagraża również El Niño. Z tego też powodu, pomimo znacznego obszaru występowania i niskiej kategorii zagrożenia, IUCN zaleca ciągłe monitorowanie trendu populacji i wielkości połowów^[2].

Znaczenie gospodarcze edytuj

Poławiana w celu produkcji mączki rybnej i oleju^[6].

Przypisy edytuj

↑ Engraulis ringens, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2019-06-01] (ang.).
↑ ^a ^b T.T. Iwamoto T.T., W.W. Eschmeyer W.W., J.J. Alvarado J.J., Engraulis ringens, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2010, DOI: 10.2305/IUCN.UK.2010-3.RLTS.T183775A8174811.en [dostęp 2019-06-01] (ang.).
↑ Stanisław Rutkowicz: Encyklopedia ryb morskich. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Morskie, 1982, s. 190.
↑ Eugeniusz Grabda, Tomasz Heese: Polskie nazewnictwo popularne krągłouste i ryby – Cyclostomata et Pisces. Koszalin: Wyższa Szkoła Inżynierska w Koszalinie, 1991.
↑ ^a ^b R. Fricke, W. N. Eschmeyer, R. van der Laan (eds): Catalog of Fishes: genera, species, references electronic version). California Academy of Sciences. [dostęp 2019-06-01]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Engraulis ringens. (ang.) w: Froese, R. & D. Pauly. FishBase. World Wide Web electronic publication. fishbase.org [dostęp 2019-06-01]

[itis-1] Engraulis ringens, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2019-06-01] (ang.).

[iucn-2] T.T. Iwamoto T.T., W.W. Eschmeyer W.W., J.J. Alvarado J.J., Engraulis ringens, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2010, DOI: 10.2305/IUCN.UK.2010-3.RLTS.T183775A8174811.en [dostęp 2019-06-01] (ang.).

[Rutkowicz-3] Stanisław Rutkowicz: Encyklopedia ryb morskich. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Morskie, 1982, s. 190.

[Grabda-4] Eugeniusz Grabda, Tomasz Heese: Polskie nazewnictwo popularne krągłouste i ryby – Cyclostomata et Pisces. Koszalin: Wyższa Szkoła Inżynierska w Koszalinie, 1991.

[Eschmeyer-5] R. Fricke, W. N. Eschmeyer, R. van der Laan (eds): Catalog of Fishes: genera, species, references electronic version). California Academy of Sciences. [dostęp 2019-06-01]. (ang.).

[fishbase-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Engraulis ringens. (ang.) w: Froese, R. & D. Pauly. FishBase. World Wide Web electronic publication. fishbase.org [dostęp 2019-06-01]

[3]

[4]

[5]

[1]

[2]

[6]