Epiderma

tkanka roślinna

Epiderma, skórka – w szerokim znaczeniu jest to tkanka roślinna okrywająca, obejmująca zarówno powierzchniową warstwę komórek pędu, jak i korzenia[1][2].

Komórki epidermy rzodkiewnika

W ściślejszym znaczeniu epiderma definiowana jest jako skórka pędu roślin naczyniowych – powierzchniowa powłoka łodygi, liści i organów generatywnych, podczas gdy skórkę korzenia nazywa się ryzodermą (epiblemą)[3].

Skórka wyróżniana jest także w budowie różnych części różnych pokoleń mszaków[4]. Tworzy ją warstwa ściśle do siebie przylegających żywych komórek pozbawionych chloroplastów. Najczęściej jest to pojedyncza warstwa komórek[5].

U roślin magazynujących wodę epiderma jest wielowarstwowa. W tym przypadku wierzchnia warstwa komórek zapewnia ochronę organu, a kolejne warstwy magazynują wodę, tworząc tkankę wodną[6].

Budowa i funkcje edytuj

Pełni funkcje okrywającą. Tworzy ją najczęściej pojedyncza warstwa komórek, ściśle do siebie przylegających pozbawionych chloroplastów i otoczonych celulozową ścianą.

Skórka u mszaków edytuj

U glewików plecha gametofitu zbudowana jest jednorodnie, ale już w budowie sporofitu wyróżnia się skórkę zbudowaną z wydłużonych pionowo komórek, między którymi znajdują się aparaty szparkowe[7]. U mchów skórka występuje w secie sporofitu i łodyżce gametoforu, może być jedno- lub kilkuwarstwowa, z aparatami szparkowymi położonymi na powierzchni lub zagłębionymi. Specyficznie wykształcona kilkuwarstwowa tkanka okrywająca torfowców określana jest mianem hialodermy[4]. Wśród wątrobowców skórka wyróżniana jest tylko w plechach gametofitów porostnicowców. Na powierzchni górnej zawiera aparaty szparkowe, na dolnej chwytniki i łuski brzuszne[7].

Skórka u roślin naczyniowych edytuj

U roślin naczyniowych epiderma występuje tylko na powierzchni organów o budowie pierwotnej[8] oraz w łodydze roślin zielnych[9]. U innych roślin wieloletnich w momencie rozpoczęcia przyrostu wtórnego i rozrastania się łodygi na grubość skórka zastępowana jest przez perydermę (korkowicę). U niektórych roślin tworząca ją tkanka korkotwórcza zakłada się w samej skórce, u większości jednak w warstwie podskórkowej[9].

Zewnętrzna część ścian komórkowych w skórce roślin naczyniowych jest zwykle grubsza i wysycona kutyną. Kutyna tworzy na skórce ochronną warstwę zwaną kutykulą[5]. Wysycenie kutyną następuje w procesie inkrustacji a pokrycie dodatkową warstwą kutykuli w procesie adkrustacji[10]. W efekcie organizm rośliny jest chroniony przed utratą wody. Pokryta kutykulą epiderma jest także trudno przepuszczalna dla gazów. W celu zapewniania odpowiedniej wymiany gazowej w epidermie znajdują się aparaty szparkowe. Komórki aparatów szparkowych są jedynymi komórkami epidermy zawierającymi chloroplasty[5].

Epiderma może być gładka, wtedy zazwyczaj posiada grube warstwy kutykuli, lub może wytwarzać na swojej powierzchni rozmaite twory, takie jak: włoski i kolce[5], u paproci łuskowate wyrostki zwane ramentami[3].

Przypisy edytuj

  1. Janiak Agnieszka, Iwona Szarejko. Genetyczne i molekularne podstawy rozwoju włośników u Arabidopsis thaliana. „Post. Biol. Kom.”. 34, s. 409-424, 2007. 
  2. Monika Naprzał, Albert Janota, Michał Szopiński, Krzysztof Sitko, Eugeniusz Małkowski. Pobieranie i transport jonów azotanowych w roślinach oraz ich wpływ na architekturę korzeni. „Kosmos”. 3 (312) (65), s. 411-417, 2016. 
  3. a b Zygmunt Hejnowicz: Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. Organy wegetatywne. Wyd. Nauk. PWN, 2002, s. 63-64, 251. ISBN 83-01-13825-4.
  4. a b J. Mickiewicz, D. Sobotka: Zarys briologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 37, 38, 65.
  5. a b c d Szweykowska Alicja, Szweykowski Jerzy: Botanika t.1 Morfologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 133-137. ISBN 83-01-13953-6.
  6. Malinowski Edmund: Anatomia roślin. warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 122-124.
  7. a b Zbigniew Podbielkowski, Irena Rejment-Grochowska, Alina Skirgiełło: Rośliny zarodnikowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 605, 628-631. ISBN 83-01-04394-6.
  8. Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 822-823. ISBN 83-214-1305-6.
  9. a b Janina Jasnowska, Mieczysław Jasnowski, Jan Radomski, Stefan Friedrich, Wojciech W.A. Kowalski: Botanika. Szczecin: Wyd. Brasika, 2008, s. 153-156. ISBN 978-83-902821-6-9.
  10. Andrzej Tretyn: Podstawy strukturalno-funkcjonalne komórki roślinnej W: Fizjologia roślin (red. Kopcewicz Jan, Lewak Stanisław). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 22-88. ISBN 83-01-13753-3.