Esrum Sø
Esrum Sø – jezioro w Danii, w północno-wschodniej części wyspy Zelandii. Jest drugim jeziorem pod względem powierzchni w tym kraju i największym pod względem objętości wody[1][2].
 Esrum Sø w Fredensborgu | |
| Położenie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Lokalizacja | |
| Miejscowości nadbrzeżne | |
| Wysokość lustra |
9 m n.p.m. |
| Morfometria | |
| Powierzchnia |
17,3 km² |
| Wymiary • max długość • max szerokość |
|
| Głębokość • średnia • maksymalna |
|
| Długość linii brzegowej |
27 km |
| Objętość |
233 mln m³ |
| Hydrologia | |
| Rzeki zasilające | |
| Rzeki wypływające | |
| Rodzaj jeziora | |
Położenie na mapie Danii  | |
 56°00′14″N 12°22′50″E/56,003889 12,380556
| |
Położenie edytuj
Jezioro leży w północno-wschodniej części duńskiej wyspy Zelandia położonej w zachodniej części Morza Bałtyckiego. Administracyjnie przynależy do gmin Fredensborg, Gribskov, Helsingør i Hillerød w Regionie Stołecznym. Znajduje się około 40 km na północ od Kopenhagi.
Swym zasięgiem jezioro obejmuje Park Narodowy Kongernes Nordsjælland[3].
Opis edytuj
Jezioro ma kształt wanny ze stromymi zboczami nieopodal brzegu i duże stosunkowo płaskie, skaliste dno. Zasila je kilka małych strumieni. Wodę z jeziora odprowadza rzeka Esrum Å, która płynie w kierunku północnym przez miejscowość Esrum i uchodzi do morza w Dronningmølle[1].
Na zachód od jeziora rozpościera się las Gribskov. Na jego wschodnim brzegu, w Fredensborg znajduje się zamek królewski wraz z ogrodem należący do duńskiej rodziny królewskiej[2].
Morfometria edytuj
Jezioro jest długie na 9 km, a jego szerokość waha się od 3 do 4 km. Maksymalna głębokość wynosi 22,3 m, średnia zaś 13,5 m. Powierzchnia zlewni wynosi 62 km². Ma powierzchnię 17,3 km² i jest drugim pod tym względem jeziorem w Danii po ponad dwukrotnie większym Arresø, które położone jest około 15 km na zachód. Esrum Sø jest największym jeziorem w Danii pod względem objętości, która wynosi 233 mln m³ wody. Czas retencji wody w jeziorze wynosi 12,7 lat[2][1]. Lina brzegowa ma długość 27 km[4].
Historia edytuj
Jezioro powstało w czasie ostatniego zlodowacenia, prawdopodobnie w zagłębieniu utworzonym po wytopieniu się bryły lodu[4][1].
W latach 1802–1805 wybudowano Esrum Kanal. Przy budowie kanału o długości 9 km, szerokości 9 m i głębokości 1,5 m pracowało 400 osób pod kierownictwem Adolpha von der Reckego. Byli to głównie więźniowie, żołnierze i chłopi z okolicy. Był wykorzystywany przez barki z drewnem opałowym jako droga wodna z lasu Gribskov na północne wybrzeże Zelandii i dalej do Kopenhagi. Brzegami kanału i zachodnim brzegiem jeziora biegła ścieżka holownicza. Transport tym szlakiem odbywał się do 1973 roku. W owym czasie poprawił się stan dróg kołowych, a w 1880 otwarto linię kolejową Gribskovbanen. Dziś kanał jest wyschnięty. Można go zwiedzać wzdłuż ścieżki edukacyjnej[5][6][7].
W XIX wieku w Sørupie istniały pralnie, które korzystały z wód jeziora. W 1876 duński malarz Hans Ole Brasen uwiecznił scenerię prania na swym obrazie[6].
Przyroda edytuj
Esrum Sø jest jednym z najczystszych jezior w Danii[6]. W 1971 r. na południowym krańcu jeziora ustanowiono rezerwat ptaków Møllekrogen. Najczęściej spotykane tu gatunki ptaków to gągoł, łyska zwyczajna, krzyżówka, czernica, perkoz dwuczuby, łabędź niemy, a w ostatnich latach także znaczna ilość kormoranów. Ptactwo można podziwiać z dwóch wież obserwacyjnych. Jezioro jest objęte programem Natura 2000. Wzdłuż jego brzegów rozlokowane są skrzynki lęgowe. Esrum Sø dzięki wielostronnym badaniom naukowym jest jednym z najlepiej zbadanych jezior na świecie[1][8].
Wśród najczęściej spotykanych w jeziorze gatunków ryb są troć jeziorowa, węgorz europejski, szczupak, okoń, jazgarz, leszcz, płoć, lin i ukleja[1].
Turystyka edytuj
Pływanie w jeziorze Esrum jest dozwolone. W 2014 roku we Fredensborgu otwarto kąpielisko[1]. Istnieje możliwość wypożyczenia kajaków od 15 kwietnia do 12 października. Nad jeziorem rozlokowane są liczne pola biwakowe[4]. W okresie od 1 maja do 30 września odbywają się zorganizowane rejsy po jeziorze[9]. Od 1972 roku corocznie organizowany jest 27–kilometrowy bieg wokół jeziora Esrum Sø Rundt[10].
Ze względu na ochronę ptaków, kitesurfing jest tu zakazany. Łodzie i żaglówki poruszające się po jeziorze nie mogą przekraczać 7 metrów długości i 2,50 metra szerokości. Przystanie znajdują się we Fredensborgu i Sørupie. Komercyjne połowy ryb zakończyły się w 1997 r. Obecnie popularne jest tu wędkarstwo[1][11].
Jezioro w kulturze edytuj
.jpg)
Esrum Sø często było uwieczniane na obrazach. Wśród artystów, którzy malowali to jezioro, byli m.in. Hans Ole Brasen[12], Johan Christian Clausen Dahl[13], Carsten Henrichsen[14], Peder Mønsted[15], Dankvart Dreyer[16] i Vilhelm Groth[17].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h Esrum Sø. naturstyrelsen.dk. [dostęp 2018-08-25]. (duń.).
- ↑ a b c Esrum Sø. visitnordsjaelland.dk. [dostęp 2018-08-25]. (duń.).
- ↑ Kongernes Nordsjælland. danmarksnationalparker.dk. [dostęp 2018-08-25]. (duń.).
- ↑ a b c Kanoudlejning på Esrum Sø. sneogvand.dk. [dostęp 2018-08-27]. (duń.).
- ↑ Pramfarten på Esrum Å. munkerup.net. [dostęp 2018-08-27]. (duń.).
- ↑ a b c Esrum Sø. denstoredanske.dk. [dostęp 2018-08-27]. (duń.).
- ↑ Esrum Kanal. visitnordsjaelland.dk. [dostęp 2018-08-27]. (duń.).
- ↑ Stenholt Mølle reservatet. naturstyrelsen.dk. [dostęp 2018-08-27]. (duń.).
- ↑ Oplevelser - bestil sejltur/arrangement. baadfarten.com. [dostęp 2018-08-27]. (duń.).
- ↑ Esrum Sø Rundt. esrumsoerundt.dk. [dostęp 2018-08-27]. (duń.).
- ↑ Esrum Sø. lystfiskeriforeningen.dk. [dostęp 2018-08-27]. (duń.).
- ↑ Vaskepladsen i Sørup ved Fredensborg, 1876. artnet.com. [dostęp 2018-08-27]. (ang.).
- ↑ Esrom sjø / Esrom sea, 1814. ovaering.no. [dostęp 2018-08-27]. (ang.).
- ↑ Carsten Henrichsen (1824 - 1897). invaluable.com. [dostęp 2018-08-27]. (ang.).
- ↑ Peder Mønsted: Summer day at Esrum Lake near Nødebo, Denmark.. bruun-rasmussen.dk. [dostęp 2018-08-27]. (ang.).
- ↑ Fra Esrum Sø. Udsigt til Nødebo. sorokunstmuseum.dk. [dostęp 2018-08-27]. (duń.).
- ↑ Vilhelm Groth. jomark.dk. [dostęp 2018-08-27]. (duń.).