Eugeniusz Rudnik

Eugeniusz Rudnik (ur. 28 października 1932 w Nadkolu nad Liwcem, zm. 24 października 2016) – polski inżynier elektronik i reżyser dźwięku. Pionier muzyki elektronicznej i elektroakustycznej w Polsce, kompozytor współczesny.

Eugeniusz Rudnik

Data i miejsce urodzenia	28 października 1932 Nadkole
Data śmierci	24 października 2016
Gatunki	muzyka elektroakustyczna
Zawód	kompozytor, reżyser dźwięku, inżynier elektronik
Aktywność	1960–2016
Odznaczenia

grób Eugeniusza Rudnika na cmentarzu w Kamieńczyku gm. Wyszków

Życiorys

W 1967 ukończył studia na Wydziale Elektroniki Politechniki Warszawskiej. Od 1955 pracował w Polskim Radiu, a od 1958 w Studiu Eksperymentalnym Polskiego Radia, czwartej w Europie placówce tego typu, założonej i kierowanej przez Józefa Patkowskiego. W latach 1967–1968 Rudnik pracował w Studio Muzyki Elektronicznej Westdeutscher Rundfunk w Kolonii, współpracując z Włodzimierzem Kotońskim przy realizacji utworu Klangspiele, a także u boku Karlheinza Stockhausena i Petera Kotika. Na przełomie lat 60 i 70 współtworzył dzieła norweskiego kompozytora, Arne Nordheima, m.in. Colorazione i Solitaire (1969) – na otwarcie norweskiego ośrodka sztuki współczesnej Sonja Henie Niels Onstad Art Centre oraz Plus ou moins (1970), stworzoną dla pawilonu skandynawskiego na Wystawę Światową w Osace – poświęconą w całości degradacji i bezwzględnej konieczności ochrony środowiska, a także interaktywną instalację Sculpture sonore (1968) w centrum rehabilitacji niewidomych w Oslo. Zrealizował dziesiątki dzieł: m.in. Andrzeja Dobrowolskiego – Muzyka na taśmę magnetofonową i obój solo (1965), Krzysztofa Pendereckiego – Psalmus (1961), Ekecheirija (1972) – na ceremonię otwarcia Igrzysk Olimpijskich w Monachium, Włodzimierza Kotońskiego – Aela (1970), Bogusława Schaeffera – Missa elettronica (1975). Współpracował z Franco Evangelistim podczas jego stażu w warszawskim Studio, a także z dziesiątkami twórców z kręgu muzyki i innych sztuk pięknych.

Rudnik był jednym z pierwszych w Polsce realizatorów muzyki elektroakustycznej i współtwórcą tzw. polskiej szkoły muzyki elektroakustycznej, autorem innowacyjnych rozwiązań przestrzennej projekcji dźwięku, kompozytorem Skalarów (1966), jednego z pierwszych w świecie utworów poliwersjonalnych na taśmę, oraz pierwszego polskiego utworu kwadrofonicznego Vox humana (1968) zrealizowanego w Studio WDR w Kolonii. Swą pracą zdefiniował i uprawomocnił rolę realizatora dźwięku jako współtwórcy muzycznego dzieła elektroakustycznego.

Jako kompozytor stworzył około 95 utworów, m.in. w studiach elektronicznych w Warszawie, Sztokholmie, Kolonii, Paryżu, Bourges, Baden-Baden, Brukseli i Gandawie. Były one prezentowane na antenach radiofonii całej Europy i wielu krajów świata, a także wielokrotnie na festiwalach: Warszawska Jesień, Musica Polonica Nova we Wrocławiu, Światowe Dni Muzyki w Finlandii, Muzicki Biennale w Zagrzebiu, Fylkingen w Sztokholmie, Berliner Festwochen, Festival d’Automne a Paris, L’Europe acousmatique w Centre Georges Pompidou w Paryżu, Phonurgia Nova w Arles i wielu innych. W 2006 Rudnik był centralną postacią warszawskiej edycji festiwalu Audio Art. Jego kompozycja Homo ludens w roku 1985 prezentowana była na prestiżowej, światowej wystawie sztuki współczesnej Documenta VII w Kassel, w której wcześniej uczestniczyli m.in. Tadeusz Kantor i Magdalena Abakanowicz. Wiele utworów Rudnika było również nominowanych do nagród, m.in. Prix Italia, Karl Szczuka Preis. W 2007 Biblioteka Narodowa w Paryżu włączyła 30 prac Rudnika do własnego specjalnego zbioru światowej sztuki audialnej.

Jako wykonawca live electronic, Rudnik brał udział w zespołowych improwizacjach we Francji i w Polsce, m.in. wspólnie z Arne Nordheimem, Francoise Bernardem Mache, Kare Kolbergiem i Bohdanem Mazurkiem. Prowadził zajęcia ze studentami Akademii Muzycznej w Warszawie oraz w Szkole Dziennikarstwa im. M. Wańkowicza. Był również wykładowcą na seminariach reportażu, kolaudantem i jurorem konkursów filmowych i dziennikarskich.

Charakterystyka twórczości

Twórczość Rudnika można podzielić na dwie kategorie; autonomiczne utwory elektroakustyczne i utwory określane jako „ars acustica”. W obu rodzajach kompozytor wykorzystuje materiał elektroniczny, bądź przetworzony elektronicznie materiał konkretny o różnym stopniu rozpoznawalności źródła. Kompozytor często posługuje się metodą collage’u, czyniąc zeń podstawowy środek ekspresji. Gatunkowo utwory „ars acustica” oscylują między rodzajem słuchowiska radiowego a muzyką programową.

Nagrody i wyróżnienia

Otrzymał wiele nagród, oprócz wspomnianych już wcześniej, m.in.: w 1968 na I Międzynarodowym Konkursie Muzyki Elektronicznej w Hanover (USA) za Dixi, w 1972 I nagrodę na Międzynarodowym Konkursie Muzyki Elektroakustycznej w Bourges (Francja) za Mobile, w 1973 III nagrodę w Bourges za Ostinato, w 1984 II nagrodę w Bourges za Homo ludens, w 1987 nagrodę Przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji „za wybitne osiągnięcia w dziedzinie twórczości i realizacji eksperymentalnej muzyki elektronicznej dla programów Polskiego Radia i Telewizji” oraz Złotą Odznakę Honorową Rady Narodowej M. St. Warszawy za zasługi dla Warszawy, w 1991 Nagrodę honorową w dziedzinie Radia na Festiwalu Mediów w Łodzi Człowiek w zagrożeniu, „za nieprzemijające i uniwersalne wartości dokumentujące zagrożenia bytu ludzkiego we współczesnej cywilizacji”, w 1993 nagrodę Euphonie d’or w Bourges raz jeszcze za Mobile oraz nagrodę Złoty Mikrofon za „cenione na świecie osiągnięcia w dziedzinie sztuki radiowej oraz autonomiczną muzykę eksperymentalną”, w 2002 I nagrodę (razem z Marią Brzezińską) na XVII Międzynarodowym Katolickim Festiwalu Filmów i Multimediów w Niepokalanowie oraz na festiwalu „Dwa Teatry” w Gdańsku za Przyjaciółki z Żelaznej ulicy. W 2000 odznaczony został Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

27 października 2012 na festiwalu Soundedit odebrał nagrodę „Człowiek ze Złotym Uchem” za „pionierskie osiągnięcia w dziedzinie produkcji muzycznej”.

Utwory autonomiczne

1. Lekcja I (1959)
2. Collage (1965)
3. Korzeń (1965)
4. Lekcja II (1965)
5. Skalary – studium technologiczne (1966)
6. Dixi (1967)
7. Metamorfoza – muzyka ilustracyjna (1968)
8. Vox humana (1968)
9. Rondo (1969)
10. My (1970)
11. Divertimento (1971)
12. Mobile (1972)
13. Mobile (wersja czterokanałowa) (1972)
14. Ostinato (1973)
15. Ready made (1973)
16. Wokale (1973)
17. Etiuda monotematyczna (1974)
18. Muzyka baletowa (1974)
19. Nature morte avec l’oiseau (wersja czterokanałowa) (1974)
20. Nature morte avec l’oiseau (1974)
21. Ostinato (wersja czterokanałowa) (1974)
22. Ring (1974)
23. Ring II (1974)
24. Gołębie Warszawy (nagranie czterokanałowe) (1975)
25. Nokturn (1975)
26. Cztery poematy (1976)
27. Ready made'77 (1977)
28. Polak melduje z kosmosu (1978)
29. Etude de l’aspirine parisienne (1979)
30. Moulin diabolique (1979)
31. Nous (1979)
32. Omaggio all’anonimo (1979)
33. Tryptyk – pamięci Franco Ewangelisty (1980)
34. Berceuse (1982)
35. Elegia – ofiarom wojny (1982)
36. Ekecheiria – szkic do portretu Mistrza (1984)
37. Homo ludens – balet radiowy (1984)
38. Kamienne epitafium – pamięci księdza Jerzego Popiełuszki (1984)
39. Szkic do portretu Mistrza (1984)
40. Podzwonne – pamięci Andrzeja Markowskiego (1986)
41. Gilotyna – dg (1989)
42. Annus miraculi (1990)
43. Via crucis – epitafium poświęcone pamięci polskich oficerów zamordowanych w kwietniu i maju 1940 przez NKWD i pogrzebanych we wsi Katyń koło Smoleńska (1990)
44. Pan Jezus niewierzących (1992)
45. Ptacy i ludzie – etiuda koncertowa na czworo artystów, troje skrzypiec, dwa słowiki, nożyczki i garncarkę ludową (1992)
46. Panichida – pamięci Jerzego Bienieckiego (1994)
47. Annus mirabilis (1995)
48. Diewuszka, wasze dokumienty (1995)
49. Interludia – 15 miniatur na taśmę (1995)
50. Przyjaciółki z Żelaznej ulicy – radiowa ballada dokumentalna (1995)
51. Sekunda wielka – mała suita dokumentalna dla dorosłych (1995)
52. Theme: G-M-E-B (1995)
53. Divertimento (1997)
54. Martwa natura z ptakiem, zegarem, strzelcem i panną (1997)
55. Pourquoi Cocteau – epitafium na śmierć Wielkiego Aktora George’a Genicot (1997)
56. Rumore (1997)
57. Homo radiophonicus – radiowa ballada dokumentalna (1998)
58. Jesień Ludów (1999)
59. Peregrynacje Pana Podchorążego albo nadwiślańskie żarna – radiowa ballada dokumentalna (1999)
60. Die Wandlung des Herrn Fahnrich oder die Muhisteine an der Weichsel – Eine dokumentarische mehrspachige Rundfunk Ballade (2001)
61. Śniadanie na trawie w grocie Lascaux (2002)
62. Agonia pastoralna (2004)
63. Johna pamięci rapsod frywolny (2004)
64. Manewry albo Dama i huzary – liryczny poemat dźwiękowy (2004)
65. Ecce homo (2005)
66. Epitafium – zamęczonym w kamiennym piekle Gross Rosen (2005)
67. Ruratorium (2006)
68. Post Ostinato (2006)
69. Neomobile (2007)
70. Epilogos (2007)
71. Larum – „Dlaboga, co się stało z Wami Żołnierze?” (2008)
72. Jan III Sobieski i towarzysze broni (2008)
73. Dzięcielina pałała (2010)
74. ERdada 80/50/40 (2012)
75. Memini tui - Im Gedanken an Arne Nordheim (2013)

Bibliografia

• Archiwum Bolesława Błaszczyka 2008.
• G. Michalski, Eugeniusz Rudnik, [w:] "Ruch Muzyczny", 1970, nr 7.
• J. Bieniecki, Bajadery Eugeniusza Rudnika, [w:] "Teatr Polskiego Radia", 1997, nr 1.
• D. Mazurowski, Z E.R. rozmowa niesymetryczna, [w:] "Estrada i Studio", 2000, nr 1 i 2.
• "15 stron świata", [film dokumentalno-artystyczny], reż. Zuzanna Solakiewicz; prod. 2012

• Jędrzej Słodkowski: Eugeniusz Rudnik na ekranie, koncercie i płycie. „Główny Taśmociął” triumfuje po osiemdziesiątce. Gazeta Wyborcza, 2014-07-30. [dostęp 2016-04-20]. (pol.).
• "ERdada", płyta z utworami prapremierowymi E. Rudnika; wyd. 2014.
• 4-płytowy album z utworami E. Rudnika z lat 1959-2002; wyd. 2009
• Dorota Szwarcman, Złote ucho znad Liwca, [w:] "Polityka", 2016, nr 45, ss. 89-91.
• "Gieniu ratuj" [film dokumentalny o E. Rudniku]; reż. Bolesław Błaszczyk; prod. 2007.