Ferenc Szálasi

węgierski polityk faszystowski

Ferenc Szálasi (ur. 6 stycznia 1897 w Koszycach, zm. 12 marca 1946 w Budapeszcie) – węgierski wojskowy i polityk, przywódca faszystowskiego stronnictwa Strzałokrzyżowców, które przejęło władzę w Królestwie Węgier pod koniec II wojny światowej. Od 16 października 1944 do 7 maja 1945 (faktycznie do 28 marca) premier i Przywódca Narodu (węg. Nemzetvezető).

Ferenc Szálasi
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

6 stycznia 1897
Kassa, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

12 marca 1946
Budapeszt, Republika Węgierska

Przywódca Narodu i Premier Węgier
Okres

od 16 października 1944
do 28 marca 1945

Przynależność polityczna

Strzałokrzyżowcy

Poprzednik

Géza Lakatos

Następca

Béla Miklós

Życiorys

edytuj
 
Ferenc Szálasi po przejęciu władzy na Węgrzech

Szálasi, kontynuując tradycje rodzinne, wstąpił do armii. W 1915 ukończył Terezjańską Akademię Wojskową w Wiener Neustadt, w 1925 osiągnął stopień kapitana przy sztabie generalnym. W 1930 wstąpił do tajnej organizacji o podłożu rasistowskim, a w 1935 po opuszczeniu wojska założył Partię Woli Narodowej. Ta inicjatywa polityczna zakończyła się fiaskiem, ponieważ partia poniosła klęskę w wyborach. Mimo tego Szálasi dalej prowadził swoją radykalną działalność opartą na szowinizmie i antysemityzmie, korzystając w późniejszym okresie m.in. ze wsparcia III Rzeszy. Szálasi był wielokrotnie aresztowany przez rząd węgierski.

Pod koniec wojny, wraz z wkroczeniem Wehrmachtu na teren Węgier 19 marca 1944, a następnie odsunięciem (15 października 1944) od władzy przez Niemców regenta Horthyego (po nieudanych próbach Horthyego zawarcia zawieszenia broni z aliantami zachodnimi), Szálasi został nominalną głową państwa z ramienia partii Strzałokrzyżowców (premierem wykonującym także uprawnienia regenta)[1]. Stało się to możliwe dzięki jego całkowitej lojalności wobec III Rzeszy. Będąc u władzy, umożliwił rozpoczęcie na szeroką skalę operacji eliminowania partii lewicowych oraz wznowienie wydawania Żydów Niemcom (Holocaust, zdaniem S. Żerki w 1944 wyrażał sprzeciw wobec wywożenia ludności żydowskiej do obozów[2]). Wobec braku pociągów Żydów wysyłano w marsze śmierci. Szálasi kontynuował walkę u boku Wehrmachtu i Waffen-SS z wojskami rumuńskimi i radzieckimi w trakcie długotrwałych walk o Budapeszt zakończonych zdobyciem miasta przez Armię Czerwoną 13 lutego 1945.

W obliczu klęski III Rzeszy uciekł do Austrii w kwietniu 1945. Następnie został ujęty na terenie Niemiec przez Amerykanów i wydany Węgrom, gdzie został skazany na śmierć przez Trybunał Ludowy. Wyrok został wykonany 12 marca 1946 w Budapeszcie.

Przypisy

edytuj
  1. Krzysztof Woźniakowski, „Słowo” (1944): polski periodyk na Węgrzech okupowanych przez hitlerowskie Niemcy, „ROCZNIK HISTORII PRASY POLSKIEJ”, T. XVI, Z. 1 (31), 2013.
  2. S. Żerko, Biograficzny leksykon II wojny światowej, Poznań 2013, s. 396.

Zobacz też

edytuj