Festiwal Dialogu Czterech Kultur

Festiwal Dialogu Czterech Kultur – multidyscyplinarny festiwal odbywający się w Łodzi w latach 2002–2009, powołany z inicjatywy Witolda Knychalskiego. Festiwal odbywał się na przełomie sierpnia i września i trwał około 10 dni. Nazwa festiwalu odnosi się do czterech kultur, które wywarły wpływ na historię Łodzi: niemieckiej, żydowskiej, polskiej i rosyjskiej.

Festiwal Dialogu Czterech Kultur

Lata aktywności	2002–2009
Państwo	Polska
Miejscowość	Łódź
Strona internetowa

Po nieprawidłowościach finansowych przy organizacji festiwalu w 2009 roku – Festiwal Dialogu Czterech Kultur organizowany przez instytucję Miasto Dialogu (założoną przez miasto Łódź i Fundację „Festiwal Dialogu Czterech Kultur”) przestał istnieć pod dotychczasową nazwą. Od 2010 roku odbywa się Festiwal Łódź Czterech Kultur, którego organizatorem jest Centrum Dialogu im. Marka Edelmana.

Idea

Idea zrodziła się na wspomnienie dialogu, który w Łodzi toczył się nieprzerwanie przez wiele kolejnych dziesięcioleci. Ludzie czerpiący z czterech jakże odmiennych kultur, połączeni w tym dialogu budowali wspólnie fabryki, świątynie, kina, teatry i stadiony. Wspólnym wysiłkiem stworzyli największy pomnik porozumienia – Łódź, dynamicznie rozwijającą się i stwarzającą dla nich nadzieję na przyszłość. Dramatyczna historia minionego stulecia dialog przerwała. Holocaust Żydów, exodus Niemców i zupełna zmiana warunków historycznych wywarły na Łodzi ogromne piętno. Idea Festiwalu nawiązuje do pięknej tradycji Łodzi wspólnej wielu Narodom. Zmierza do odnowienia dialogu i zainspirowania dzieła kreacji. Chcemy aby pomógł on przywrócić dawną radość. Chcemy aby bal znów trwał! Dążymy do tego aby Festiwal stał się areną wypowiedzi. Żeby ludzie mieli szansę dyskutować w języku dającym ogromne możliwości wyrazu. Chcemy aby dialog ten toczył się w uniwersalnym języku sztuki. Tworząc Festiwal, myślimy o zbudowaniu nowej marki. Chcemy aby Festiwal stał się znakiem nie tylko Łodzi ale także Polski. Znakiem, który będzie rozpoznawany na całym świecie. [...]

Witold Knychalski, Strona Festiwalu Dialogu Czterech Kultur

Historia

I edycja (27 września–6 października 2002 roku)

Zespół Teatru Wielkiego-Opery Narodowej pokazał inscenizację „Króla Rogera” Karola Szymanowskiego w reżyserii Mariusza Trelińskiego. Odbyły się dwie wystawy fotograficzne „Marlena Dietrich. Narodziny legendy” w Muzeum Kinematografii oraz „Gdyby 6 była 9” w galerii Łódzkiego Towarzystwa Fotograficznego.

Zespół I edycji Festiwalu

• Witold Knychalski, Barbara Knychalska – fundatorzy festiwalu
• Maciej Domański – dyrektor artystyczny festiwalu

II edycja (14–20 września 2003 roku)

Israel Philharmonic Orchestra

Festiwal zainaugurował koncert Israel Philharmonic Orchestra pod dyrekcją Zubina Mehty. Twórcą orkiestry był polski skrzypek żydowskiego pochodzenia – Bronisław Huberman. Po raz pierwszy wystąpiła publicznie pod batutą dyrygenta Arturo Toscaniniego w 1936 roku. W Łodzi izraelscy muzycy wykonali VII symfonię Gustava Mahlera.

Goście Festiwalu mogli zobaczyć jeszcze m.in. występy dwóch grup teatralno-cyrkowych z Rosji i Niemiec. W programie nie zabrakło także wystaw i paneli dyskusyjnych.

Większość imprez odbywało się w halach oraz specjalnych namiotach ustawionych na terenie Manufaktury w dawnej fabryce Poznańskiego.

Zespół II edycji Festiwalu

• Witold Knychalski, Barbara Knychalska – fundatorzy festiwalu
• Ryszard Maciej Okuński – dyrektor festiwalu
• Michał Merczyński – dyrektor artystyczny festiwalu

III edycja (3–11 września 2004 roku)

Podczas festiwalu wystąpił m.in. Janusz Radek

Trzecią edycję Festiwalu rozpoczął spektakl muzyczny poświęcony 60. rocznicy likwidacji łódzkiego getta. „Niewidzialni” – koncert poświęcony pamięci łódzkich Żydów. Muzyczno-plastyczny spektakl przygotował Jerzy Kalina, znany z tworzenia spektakularnych widowisk plenerowych. W tym hołdzie złożonym przeszłości wystąpiło tylko dwóch żywych bohaterów: dyrygent oraz słynny kantor z Synagogi przy 5 Alei w Nowym Jorku – Joseph Malovany.

Trzeciego września teatr Gesher Theatre z Izraela wystawił spektakl „Adam Zmartwychwstały”. Sztuka, niekonwencjonalna opowieść o Holokauście, to historia Adama, niegdyś więźnia obozu koncentracyjnego, a obecnie pacjenta zakładu psychiatrycznego.

Formacja artystyczna, Łódź Kaliska przygotowała specjalnie na Festiwal nowy projekt. Pomysł był oryginalnym dialogiem z kulturą masową i wszechogarniającymi postawami konsumpcyjnymi. Punktem wyjścia stała się słynna praca prekursora pop-artu Richarda Hamiltona z 1956 roku „Co sprawia, że dzisiejsze mieszkania są tak pociągające?”.

W łódzkiej Państwowej Wyższej Szkole Filmowej Telewizyjnej i Teatralnej odbywał się cykl filmowy „Czterech wielkich, czterech kultur” (7–11 września), podczas którego zaprezentowane zostały filmy w reżyserii: Volkera Schloendorffa, Wojciecha Hasa, Andrieja Tarkowskiego i Romana Polańskiego. Widzowie mogli obejrzeć m.in.: Blaszany bębenek, Rękopis znaleziony w Saragossie, Solaris i Nóż w wodzie.

Szóstego oraz siódmego września TR z Warszawy (dawny Teatr Rozmaitości) pokazał spektakl „Dybuk” na podstawie tekstów Szymona Anskiego i Hanny Krall w reżyserii Krzysztofa Warlikowskiego.

"Muzyczny Dialog Czterech Kultur” według Krzesimira Dębskiego zakończył III edycję Festiwalu Dialogu Czterech Kultur w Łodzi.

Zespół III edycji Festiwalu

• Witold Knychalski, Barbara Knychalska – fundatorzy festiwalu
• Ryszard Maciej Okuński – dyrektor festiwalu
• Michał Merczyński – dyrektor artystyczny festiwalu

IV edycja (26 sierpnia–4 września 2005 roku)

Na festiwalu koncertował m.in. Tomasz Stańko

Koncert inauguracyjny poprowadził Jan A.P. Kaczmarek. Odbyły się koncerty muzyków takich jak: Valentina Silvestrova i Arvo Pärta, Gidon Kremer, Noa. W Atlasie Sztuki można było obejrzeć część kolekcji sztuki nowoczesnej Gerharda Jürgena Bluma-Kwiatkowskiego. W innych łódzkich galeriach wystawy otworzyli też Konstantin Batinkow, Srul Werman, Ryszard Bilan i Avraham Eilat. Rosyjski Teatr Derevo pokazał spektakl „Boska komedia” według Dantego. Odbyły się również panele dyskusyjne na tematy związane z tytułem festiwalu.

Zespół IV edycji Festiwalu

• Witold Knychalski, Barbara Knychalska – fundatorzy festiwalu
• Ryszard Maciej Okuński – dyrektor festiwalu
• Michał Merczyński – dyrektor artystyczny festiwalu

Patronat honorowy: Prezes Rady Ministrów.

V edycja (1–10 września 2006 roku)

Sophie Solomon

Widowiskiem inaugurującym Festiwal było „Zaczarowane Miasto” na rynku Manufaktury, gdzie odbywały się kolejne koncerty (m.in. skrzypaczki Sophie Solomon). W Teatrze Nowym odbyły są spektakle moskiewskiego Teatru na Tagance pt. „Wysocki” oraz „The Town of The Little People” The Jeruzalem Khan Theatre z Izraela. Odbyły się również panele dyskusyjne na tematy związane z tytułem festiwalu.

Inne wydarzenia:

• „Etniczne Brzmienie Czterech Kultur” – widowisko, reż. Piotr Trzaskalski
• „Bal w Operze”, spektakl w reżyserii Tomasza Koniny, muzyka Zygmunt Krauze; Teatr Jaracza
• „Niżyński” – spektakl; Teatr Jaracza
• „Halka” – spektakl, Plac Dąbrowskiego (premiera)
• koncerty zespołów: Cool Kids of Death, Power of Trinity, Dorota Miśkiewicz, Renata Przemyk.

Zespół V edycji Festiwalu

• Witold Knychalski, Barbara Knychalska – fundatorzy festiwalu
• Ryszard Maciej Okuński – dyrektor festiwalu
• Krzysztof Sowik – z-ca dyrektora festiwalu
• Rafał Wołujczyk – z-ca dyrektora festiwalu

Patronat honorowy: Prezes Rady Ministrów.

VI edycja (31 sierpnia–9 września 2007 roku)

Wystąpili m.in. Barbara Hendricks, Tommy Emmanuel, Aga Zaryan, Nils Petter Molvær i Lwowska Orkiestra Symfoniczna. Wydarzeniem teatralnym był spektakl The father The Cameri Theatre z Tel Awiwu. Teatr im. Szaniawskiego z Wałbrzycha pokazał sztukę Gombrowicza Iwona, księżniczka Burgunda, a Teatr z Omska Ożenek Gogola. Łódzki Jaracz wystawił Brzydala von Mayenburga w reżyserii Grzegorz Wiśniewskiego, Teatr Nowy Zabawy na podwórku Edna Maszyny i To wszystko miłość Alana Ayckbourna, a Teatr Wielki – Hrabinę Stanisława Moniuszki. Odbyła się również wystawa fotografii Evy Rubinstein oraz przegląd twórczości Zbigniewa Rybczyńskiego. Obok wystaw, spektakli teatralnych i koncertów miały miejsce również panele dyskusyjne, wycieczki, Łódzkie Dialogi Kabaretowe oraz projekt edukacyjny Wieża Babel. Festiwalowe imprezy odbyły się również poza Łodzią – w Koluszkach, Uniejowie i Rawie Mazowieckiej. Odbyły się również panele dyskusyjne na tematy związane z tytułem festiwalu. Honorowy patronat nad szóstym festiwalem Dialogu Czterech Kultur objął premier Jarosław Kaczyński. Była to pierwsza edycja, w której nie wziął udziału twórca Festiwalu Witold Knychalski.

Zespół VI edycji Festiwalu

• Barbara Knychalska – fundatorka festiwalu
• Ryszard Maciej Okuński – dyrektor festiwalu
• Piotr Trzaskalski – dyrektor artystyczny festiwalu
• Michał Lenarciński – dyrektor programowy festiwalu
• Krzysztof Sowik – z-ca dyrektora festiwalu
• Rafał Wołujczyk – z-ca dyrektora festiwalu

• 
  The Cameri Theatre „The Father” – spektakl
• 
  Tommy Emmanuel – koncert
• 
  Barbara Hendricks – recital

• plakat VI edycji Festiwalu

Zmiany personalne i organizacyjne

Pod koniec szóstej edycji festiwalu w łódzkim dodatku Gazety Wyborczej pojawiła się krytyka dotychczasowej organizacji i treści imprez. Pojawił się również wywiad z fundatorką festiwalu – Barbarą Knychalską (należała do zespołu przygotowującego ów festiwal).

W artykule pt. Festiwal błędów i bylejakości autorzy (Krzysztof Kowalewicz i Jakub Wiewiórski) wyliczali błędy, jakie zostały popełnione podczas szóstej edycji:

• mianowanie łódzkiego dziennikarza kulturalnego Michała Lenarcińskiego jako dyrektora programowego,
• zbyt duża liczba wydarzeń,
• brak zabezpieczenia przed deszczem imprez plenerowych,
• błędy interpunkcyjne, stylistyczne i ortograficzne w katalogu szóstej edycji,
• sprzedaż biletów przez serwis eBilet.pl,
• „kulturalni widzowie znów musieli wybierać między teatrem a filharmonią”,
• wydarzenia o niskiej wartości artystycznej.

Do 2007 roku organizatorzy festiwalu (m.in. Towarzystwo Na Rzecz Dialogu Kultur Łódź-Ziemia przyszłości) przygotowywali wydarzenia zarówno o charakterze ludycznym, jak i skierowane do publiczności o bardziej specjalistycznych gustach. Od 2008 roku organizację festiwalu przejęła instytucja miejska – Miasto Dialogu.

VII edycja (5–12 września 2008 roku)

Program siódmej edycji festiwalu oparty był na temacie przewodnim: Ojcowie.

Na festiwalu wystąpili gościnnie Alvis Hermanis ze spektaklem „Ojcowie”, Deutsches Theater Berlin ze spektaklem „HamletMaszyna” i grupa muzyczna Exploding Star Orchestra. W jednej z opuszczonych łódzkich kamienic w centrum miasta zrealizowana została wystawa Festiwalu „C.D.N.”.

Zespół VII edycji Festiwalu

• Barbara Knychalska – fundatorka festiwalu
• Katarzyna Knychalska – dyrektor festiwalu
• Agata Siwiak i Grzegorz Niziołek – dyrektorzy artystyczni festiwalu

VIII edycja (5–13 września 2009 roku)

Tematem przewodnim ósmej edycji było Terytorium. Podczas festiwalu odbyła się m.in. premiera sztuki teatralnej „Ziemia obiecana” w reżyserii Jana Klaty, wystawa sztuki współczesnej zorganizowana przez Adama Budaka, przegląd filmów Ari Folmana, muzyczny projekt Georga Nussbaumera oraz koncert Kocani Orkestar i Boom Pam (w ramach obchodów 65. Rocznicy Likwidacji przez Niemców Litzmannstadt Ghetto w Łodzi).

Wśród jedenastu projektów, cztery kategoryzowane są jako teatr i performance, a trzy to wydarzenia muzyczne.

Zespół VIII edycji Festiwalu

• Barbara Knychalska – fundatorka festiwalu
• Katarzyna Knychalska – dyrektor festiwalu
• Agata Siwiak i Grzegorz Niziołek – dyrektorzy artystyczni festiwalu

W marcu 2010 roku w łódzkim dodatku Gazety Wyborczej ukazał się artykuł Jakuba Wiewiórskiego pt. Festiwal Dialogu może zniknąć z Łodzi, w którym autor podejmuje:

• temat niespłaconych długów,
• przekroczenie o ćwierć miliona złotych budżetu festiwalu,
• niejasnych w świetle etyki ekonomii transferach między Miastem Dialogu a Fundacją D4K.

12 maja na stronie Festiwalu pojawiło się oświadczenie-list pani Barbary Knychalskiej:

[...]

Fundacja Festiwal Dialogu Czterech Kultur informuje, że IX edycja FD4K nie odbędzie się w Łodzi w 2010 roku. Nie wyraża jednocześnie zgody na posługiwanie się marką Festiwalu, jego ideą jak również nazwiskami jego twórców i pomysłodawców w jakichkolwiek działaniach urzędników Miasta Łodzi lub osób z nimi współpracujących.

Nie wyrażamy zgody na użycie tej nazwy w jakimkolwiek innym kontekście niż historyczny.

[...]

Z nadzieją na lepsze jutro dla Łodzi,

Barbara Knychalska prezes zarządu, fundator Fundacji Festiwal Dialogu Czterech Kultur

Barbara Knychalska, Strona Festiwalu Dialogu Czterech Kultur

Zobacz też

• Festiwal Trzech Kultur we Włodawie

Linki zewnętrzne

• Strona w bazie e-teatr.pl. e-teatr.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-11)]. zarchiwizowana w bazie Internet Archive
• Łukasz Biskupski, Tomasz Majewski. Festiwal Dialogu Czterech Kultur w Łodzi. Studium przy-(u)padku. „Kultura Współczesna. Teoria, Interpretacje, Praktyka”. 4(66)/2010. Narodowe Centrum Kultury. ISSN 1230-4808 wersja papierowa, ISSN 2300-1704 wersja elektroniczna. brak numeru strony