Wikipedia

Władimir Wysocki

rosyjski aktor, pieśniarz, poeta

Władimir Siemionowicz Wysocki (ros. Владимир Семёнович Высоцкий; ur. 25 stycznia 1938 w Moskwie, zm. 25 lipca 1980 tamże) – rosyjski pieśniarz, bard, poeta i aktor.

Władimir Wysocki
Владимир Семёнович Высоцкий
Ilustracja
Władimir Wysocki (1979)
Imię i nazwisko

Władimir Siemionowicz Wysocki

Data i miejsce urodzenia

25 stycznia 1938
Moskwa

Data i miejsce śmierci

25 lipca 1980
Moskwa

Narodowość

rosyjska

Dziedzina sztuki

literatura, muzyka, film

Epoka

współczesność

Muzeum artysty

„Dom Wysockiego na Tagance” w Moskwie

podpis
Odznaczenia
Nagroda Państwowa ZSRR – 1987
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Śpiewał niskim, ochrypłym barytonem, przy akompaniamencie gitary, później także z orkiestrą. Jako aktor zyskał sławę występami w Teatrze na Tagance oraz rolami filmowymi, m.in. w serialu kryminalnym Gdzie jest Czarny Kot?[1].

Życiorys edytuj

Rodzina i dzieciństwo edytuj

Urodził się 25 stycznia 1938 w Moskwie[2]. Był synem Niny Maksimownej (ur. 1912) i Siemiona Władimirowicza (ur. 1916) Wysockich[3]. Jego matka była kierowniczką Archiwum Naukowo-Technicznego w Instytucie Naukowo-Badawczym Przemysłu Maszynowego oraz tłumaczką języka niemieckiego, a ojciec, który urodził się w rodzinie żydowskiej – naczelnikiem telegrafu na Poczcie Głównej[4]. Dziadek Władimira – Wolf Wysocki urodził się w Brześciu nad Bugiem i pochodził z rodziny polskich Żydów[5].

Pierwsze miesiące życia spędził w mieszkaniu komunalnym przy 1. Mieszczańskiej w Moskwie[6]. Jego ojciec po wybuchu wojny wyjechał na front, a matka została sama z dzieckiem[3]. Kiedy w 1941 rozpoczęły się bombardowania Moskwy, wraz z synem ewakuowała się do wsi Woroncowka koło Buzułuku[3]. W 1943 wrócił z matką do Moskwy i podjął naukę w Szkole nr 273[7]. W młodości zdiagnozowano u niego wadę serca, która jednak ustała w dorosłym życiu[8]. W 1947 wyjechał do Niemiec, gdzie na jakiś czas zamieszkał z ojcem[3] i jego drugą żoną Jewgieniją w Eberswalde. Tam ukończył trzy klasy szkoły podstawowej i zaczął naukę gry na fortepianie[9]. W 1949 wrócił do Moskwy i zamieszkał z macochą przy zaułku Bolszoj Karetnyj[10]. Już w okresie szkolnym wykazywał zainteresowanie literaturą, wtedy też napisał swoje pierwsze wiersze[11]. W 1952 wstąpił do Komsomołu, a w 1955 ukończył naukę w Szkole nr 186 w Moskwie[3].

Kariera zawodowa edytuj

W okresie szkolnym uczestniczył w zajęciach koła dramatycznego w Domu Nauczyciela, pod kierunkiem Władimira Bogomołowa, aktora moskiewskiego Teatru Dramatycznego MChAT, który był entuzjastycznie nastawiony do Wysockiego i doradził mu zdawanie do szkoły teatralnej[12]. Mimo że chciał zostać aktorem, pod presją bliskich – matki, ojca i dziadka-prawnika – podjął studia na Wydziale Mechanicznym Instytutu Inżynieryjno-Budowlanego im. W. Kujbyszewa w Moskwie[13]. Po pierwszym semestrze porzucił naukę na tejże uczelni[14].

W 1956 został przyjęty do Szkoły-Studia MChAT im. Niemirowicza-Danczenki w Moskwie, którą ukończył w 1960[15]. W okresie studiów zaczął nagrywać swoje pierwsze piosenki, które śpiewał przy akompaniamencie gitary[16]. W 1959 zagrał swoją pierwszą poważną rolę – Porfirego Pietrowicza w Zbrodni i karze Dostojewskiego oraz zadebiutował jako aktor filmowy niewielką rolą studenta Pietii w filmie Wasilija Ordynskiego Rówieśniczki[17]. Do końca dekady występował także w wielu przedstawieniach dyplomowych, m.in. jako Bubnow w Na dnie, Borkin w Iwanowie i Siggy w Złotym chłopcu[18].

W latach 1960–1961 był aktorem Teatru Puszkina[15]. Zagrał w nim głównie role epizodyczne, m.in. w Cudownym kwiecie, Dobranoc, Patrycjo, Trzyminutowej rozmowie, Białym lotosie, Drogach życia, Trasie, Czarownicy i Świńskich ogonkach[19]. Ze względu na liczne nagany, głównie za stawianie się w pracy pod wpływem alkoholu, zakończył pracę w Teatrze Puszkina[19]. Występował także w innych teatrach, m.in. w Sowriemienniku, tworzonym przez absolwentów Szkoły-Studia MChAT, w którym grał w spektaklu Dwa kolory[20]. Nie uzyskał jednak etatu w tym teatrze[21]. W 1961 wystąpił jako Sofron w filmie Frunze Dowlatiana i Lwa Mirskiego Kariera Dimy Gorina[22]. W 1962 przez niecałe dwa miesiące pracował w Teatrze Miniatur[20]. W tym okresie zaprezentował publicznie swoje pierwsze, autorskie pieśni, m.in. utwór „Tatuirowka” (Tatuaż), poza tym zagrał epizodyczną rolę Piotra, żołnierza piechoty morskiej w filmie 713 prosi o pozwolenie na lądowanie[22]. W 1963 na ekrany weszły kolejne dwie produkcje, w których zagrał epizody – Grzesznica Aleksandra Stolpera i Rzut karny Weniamina Dormana, a napisane przez niego piosenki – „Tamtego wieczora nie piłem i nie jadłem” oraz „Jestem na robocie i mam przy sobie nóż” – zostały wykorzystane w sztuce moskiewskiego Teatru Dramatu i Komedii Dzielnicy w reż. Piotra Formienki[23].

W 1964 rozpoczął pracę w moskiewskim Teatrze na Tagance, w którym był zatrudniony do końca życia[24]. Na scenie „Taganki” debiutował w 1964 rolą bratanka Jang Suna w spektaklu Dobry człowiek z Seczuanu, wkrótce zaczął występować także jako kapitan dragonów w Bohaterze naszych czasów[25]. W 1965 zagrał w kolejnych spektaklach Teatru na Tagance: w 10 dniach, które wstrząsnęły światem, Antyświatach oraz Poległych i żywych, do którego napisał kilka pieśni[26]. Również w 1965 pojawił się w filmach: Na jutrzejszej ulicy Fiodora Filippowa, Nasz dom Wasila Pronina i Kucharka Edmonda Keosiana[22]. W 1966 zagrał w Tagance główną rolę w sztuce Bertolta Brechta Życie Galileusza oraz pojawił się jako czołgista Wołodia w filmie Wiktora Turowa Jestem rodem z dzieciństwa[27]. W 1967 w prasie literackiej ukazały się w tym czasie pierwsze publikacje jego wierszy, on sam wystąpił w spektaklach poetyckich Teatru na Tagance: Posłuchajcie! i Pugaczow[28]. Pojawił się także epizodycznie w kilku filmach – jako alpinista-łącznościowiec Wołodia w Pionie Stanisława Goworuchina i Borisa Durowa oraz geolog Maksim w Krótkich spotkaniach Kiry Muratowej, jak też w filmie dokumentalnym Potrzebne pilnie piosenki[22]. Pod koniec listopada 1967 zagrał dwa sześciogodzinne koncerty w Pałacu Sportu w Kujbyszewie dla liczącej 6 tys. osób publiczności[29]. W 1968 wystąpił w filmach: Gospodarz tajgi i Interwencja[22] oraz zagrał Własowa w sztuce Gorkiego Matka.

Również w 1968 po odejściu Nikołaja Gubienki z Teatru na Tagance zajął jego miejsce w spektaklach, zostając pierwszym aktorem teatru – grał m.in. bezrobotnego lotnika Jang Duna w Dobrym człowieku z Seczuanu oraz Kiereńskiego w 10 dniach, które wstrząsnęły światem, występował także w spektaklu poetyckim Polegli i żywi[30]. W 1969 wystąpił w kilku filmach: jako konspirator Nikołaj Kowalenko (Żora Bengalski) w Niebezpiecznych występach gościnnych Gieorgija Jungwalda-Chilkiewicza, politruk w Białym wybuchu Stanisława Goworuchina oraz Sieryj w Echu dalekich śniegów Leonida Gołownii[22]. W 1970 zagrał w poetyckim przedstawieniu na podstawie poezji Andrieja Wozniesienskiego, natomiast w listopadzie 1971 debiutował tytułową rolą w Hamlecie, w którym grał przez kolejne prawie 10 lat[31]. W 1972 wystąpił w epizodycznej roli dziennikarza w filmie Aleksandra Stolpiera Czwarty, a rok później wykreował postać Vona Korena w dramacie Iosifa Chejfica Zły dobry człowiek[22].

 
Popiersie Władimira Wysockiego w Alei Sław na Skwerze Harcerskim w Kielcach

Od kwietnia do czerwca 1974 odbył zagraniczną trasę koncertową we Francji[32]. Poza tym zagrał jeńca-kierowcę Sołodowa w Jedynej drodze Włada Pawłowicza[22] oraz wydał trzy autorskie albumy, wszystkie zatytułowane Piesni Władimira Wysockogo. W 1975 wydał swój pierwszy książkowy tomik wierszy, a także wyruszył z Teatrem na Tagance w trasę promocyjną do Bułgarii. Poza tym nagrał autorską płytę, która jednak nie ukazała się za jego życia, a także wystąpił m.in. jako Łopachin w Wiśniowym sadzie Czechowa[33] oraz zagrał w filmach: Ucieczka Mr. McKinleya Michaiła Szwiejcera i Jedyna… Iosefa Chejfica[22].

W 1976 spektakl Hamlet, w którym wystąpił Wysocki, otrzymał pierwszą nagrodę na 10. Belgradzkim Międzynarodowym Festiwalu „Bitef”. Ponadto zagrał Ibrahima Hannibala w filmie telewizyjnym Opowieść o tym, jak car Piotr murzyna żenił[22] oraz wydał trzy autorskie płyty: Piesni, Piesni Władimira Wysockogo i Piesni-bałłady, zawierającą muzykę z filmu Ucieczka Mr. McKinleya. W 1977 za rolę w Hamlecie otrzymał nagrodę francuskiej krytyki za najlepszy spektakl zagraniczny, poza tym premierę miała jedyna za życia artysty broszura na temat jego twórczości kinowej. Wystąpił w epizodzie w filmie węgierskim Márty Mészáros Ők ketten, w którym pojawił się z żoną Mariną Vlady. W bajce Alicja w Krainie Czarów według Carrolla zagrał papugę i orzełka Eda. We Francji wyszły wówczas trzy płyty długogrające Wysockiego. W tym czasie skarżył się już na poważne problemy zdrowotne[34].

W lutym 1979 debiutował w roli Swidrygajłowa w Zbrodni i karze na scenie Teatru na Tagance[35]. Wyjechał też z koncertami do USA i Kanady. Był już wówczas uzależniony od środków pobudzających, co nadwerężyło jego siły, mimo to nie zgadzał się jednak na żadne kompleksowe leczenie. W lipcu występował w Kazachstanie – grał nawet po pięć koncertów dziennie[36]. 25 lipca podczas jednego z występów w Ałma-Acie przeżył śmierć kliniczną[36]. Również w 1979 wydał album pt. Bałłady i piesni, a premierę miał film Miejsca spotkania nie można zmienić, w którym zagrał kapitana Gleba Żegłowa; film wyreżyserował wspólnie ze Stanisławem Goworuchinem[37]. W tym czasie wraz z Ałłą Demidową przygotowywał się do wystawienia dwuosobowej sztuki Gra we dwoje, jednak nigdy nie doszło do jej premiery[38].

 
Grób Włodzimierza Wysockiego w 1983

Od początku 1980 grał równolegle w trzech spektaklach – Hamlecie, Wiśniowym sadzie oraz Zbrodni i karze[39]. Podczas występów często gorzej się czuł, a za kulisami wymiotował oraz przyjmował zastrzyki z lekami[40]. W czerwcu wystąpił z Hamletem w Polsce[41], gdzie otrzymał pierwszą nagrodę na Drugim Międzynarodowym Festiwalu „Warszawskie Spotkania”. Również w 1980 premierę miał film Michaiła Szwiejcera Małe dramaty, w którym zagrał Don Juana[22]. 16 lipca dał ostatni koncert dla szerokiej publiczności w Królewcu, a dwa dni później zagrał ostatni koncert w życiu oraz wystąpił w Hamlecie na scenie „Taganki”[42].

Śmierć i pogrzeb edytuj

23 lipca 1980 miał zapaść, a dwa dni później zmarł we śnie o godz. 4:10 nad ranem[36]. 28 lipca jego ciało zostało wystawione na pożegnanie w Teatrze na Tagance[43], następnie pochowano go na Cmentarzu Wagańkowskim w Moskwie[44].

 
Znaczek pocztowy Rosji, Władimir Wysocki, 1999, 2 rub. (Michel 761, Scott 6547)

W 1987 został pośmiertnie laureatem Nagrody Państwowej ZSRR.

Charakterystyka muzyczna i inspiracje edytuj

W okresie szkolnym często śpiewał piosenki Louisa Armstronga, naśladując zachrypnięty głos artysty, który w przyszłości miał stać się i jego cechą charakterystyczną[45]. Początkowo wykonywał błatne pieśni innych artystów, tj. utwory podwórkowe, często o tematyce nawiązującej do życia ludzi z marginesu społecznego, m.in. „Na Pierowskim bazarze” czy „Na Tichorecką pociąg rusza”[46]. Śpiewał także utwory Jewgienija Urbanskiego[45].

Do śpiewania własnych wierszy zainspirowała go działalność Bułata Okudżawy[47]. Pisał i śpiewał zawsze w pierwszej osobie, dzięki czemu identyfikował się z problemami różnych grup społecznych[48]. W utworach często poruszał temat wojny, śpiewał także piosenki romantyczne[42].

Podczas występów scenicznych nie lubił oklasków, ponieważ przeszkadzały mu w koncentracji[49].

Upamiętnienie edytuj

W lipcu 1981 premierę miał spektakl Władimir Wysocki, wystawiany w reż. Jurija Lubimowa na scenie Teatru na Tagance[50].

Życie prywatne edytuj

Na pierwszym roku studiów w szkole teatralnej MChAT poznał Izoldę Żukową (ur. 1937), z którą ożenił się dwa lata później[51]. W 1965, niedługo po rozwodzie z Żukową, poślubił Ludmiłę Ambramową (ur. 1939), którą poznał w czasie zdjęć do filmu 713 prosi o pozwolenie na lądowanie[52]. Mieli dwóch synów, Arkadija (ur. 1962) i Nikitę (ur. 1964)[15]. W trakcie trwania małżeństwa nawiązał romans z aktorką Tatianą Iwanenko[53]. W 1967 poznał aktorkę Marinę Vlady (ur. 1938), którą poślubił 1 grudnia 1970.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Gdzie jest Czarny Kot | Serial | 1979. [dostęp 2024-04-08].
  2. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 25–27.
  3. ↑ a b c d e Demidowa 2016 ↓, s. 27.
  4. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 29–31.
  5. ↑ Wojciech Jażdżewski, Skąd przychodzisz bardzie? [online], Dziennik Związkowy | Polish Daily News, 23 lutego 2008 [dostęp 2023-05-08] (pol.).
  6. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 25, 30–31.
  7. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 27, 30–31.
  8. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 237.
  9. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 36.
  10. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 25.
  11. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 42–45.
  12. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 44–45.
  13. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 25, 47, 49.
  14. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 30–31.
  15. ↑ a b c Demidowa 2016 ↓, s. 29.
  16. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 56.
  17. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 66, 271–273.
  18. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 66.
  19. ↑ a b Demidowa 2016 ↓, s. 68–69.
  20. ↑ a b Demidowa 2016 ↓, s. 70–71.
  21. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 72–73.
  22. ↑ a b c d e f g h i j k Demidowa 2016 ↓, s. 271–273.
  23. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 75, 271–273.
  24. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 6.
  25. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 85, 124.
  26. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 86, 92–93.
  27. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 103–105, 271–273.
  28. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 94.
  29. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 220–221.
  30. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 103.
  31. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 111–113.
  32. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 158.
  33. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 166–167.
  34. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 23.
  35. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 200.
  36. ↑ a b c Demidowa 2016 ↓, s. 246.
  37. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 236, 271–273.
  38. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 175–177, 266.
  39. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 234–235.
  40. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 23, 235, 247.
  41. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 19.
  42. ↑ a b Demidowa 2016 ↓, s. 222–223.
  43. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 248–250.
  44. ↑ Могилы знаменитостей. Высоцкий Владимир Семёнович (1938-1980).
  45. ↑ a b Demidowa 2016 ↓, s. 61.
  46. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 56, 59.
  47. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 211.
  48. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 204–205, 211–213.
  49. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 219.
  50. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 252, 260–261.
  51. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 38.
  52. ↑ Demidowa 2016 ↓, s. 29, 72–73.
  53. ↑ Karapetian 2005 ↓, s. 29–36, 45.

Bibliografia edytuj

  • Dawid Karapetian, Włodzimierz Wysocki. Między słowem a sławą. Wspomnienia, Ludmiła Miłowanowa (tłum.), Dom Wydawniczy Bellona, 2005, ISBN 83-11-10215-5.
  • Ałła Demidowa, Mój Wysocki, Jan Cichocki (tłum.), Bellona, 2016, ISBN 978-83-11-15515-2.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Władimir_Wysocki&oldid=73454192”