Film
Film – seria następujących po sobie obrazów z dźwiękiem lub bez dźwięku, wyrażających określone treści, utrwalonych na nośniku wywołującym wrażenie ruchu[1]. Utwór artystyczny wykorzystujący tę technikę[1], składający się ze scen, złożonych z jednego lub więcej ujęć. Pierwotnie filmy wyświetlano w kinach, po II wojnie światowej również w telewizji, w latach 80. pojawiły się wypożyczalnie wideo, w XXI wieku wraz z rozwojem szerokopasmowego dostępu do internetu oraz telefonii trzeciej generacji nastąpił rozkwit telewizji internetowej i usług typu VOD.

Technika filmowa
edytujNośniki
edytujNa taśmie filmowej obraz jest zapisany w postaci pojedynczych kadrów, przesuwających się w projektorze kinowym ze zwyczajową prędkością 24 klatek na sekundę[2] (w epoce kina niemego było to najczęściej 16 klatek na sekundę)[3]. Historia nośników filmowych sięga końca XIX wieku; w latach 1895–1896 powstało kilka niezależnych systemów projekcji filmów, co zapoczątkowało erę kinematografii opartej na taśmie filmowej.
Przełomowym momentem w historii sprzętu filmowego było wprowadzenie 35-milimetrowej taśmy filmowej, uznanej za standard w produkcji filmowej[4]. Stosowano również do różnych zastosowań inne formaty jak 70 mm, 16 mm czy amatorski 8 mm[4]. Od lat 70. XX wieku analogowy proces nagrywania filmów był wypierany przez kamery cyfrowe[5]. Od lat 70. sama dystrybucja filmów częściowo przeniosła się na nośniki analogowe (VHS)[6], a na przełomie XX i XXI – cyfrowe (DVD, Blu-ray)[7]. W przypadku wideo na życzenie dystrybucja odbywa się bez fizycznego nośnika, za pośrednictwem Internetu (nierzadko z użyciem zabezpieczeń DRM)[8].
Proporcje ekranu
edytujPoczątkowo filmy wyświetlano na ekranach w formacie obrazu 4:3, czyli w proporcji 1,33:1 (podstawa 4, wysokość 3) – taki format przyjęto też dla ekranu telewizyjnego w pierwszych latach rozwoju tego medium. Po wprowadzeniu na taśmę filmową ścieżki dźwiękowej format standardowy to 1,37:1. W walce z rosnącą konkurencją telewizji w latach 50. XX wieku wynaleziono szeroki panoramiczny ekran (cinemascope). W kamerach i projektorach zastosowano obiektywy anamorfotyczne; ekran wydłużył się do proporcji 2,55:1. W latach 60. prowadzono tzw. cineramę z wykorzystaniem taśmy 70 mm, z ekranem w proporcjach 2,75:1. Taśma 70 mm znalazła zastosowanie przy wyświetlaniu obrazów trójwymiarowych w systemie IMAX. Ekran ma tu proporcje 1,43:1, a kadr jest ustawiony na taśmie poziomo, a nie pionowo jak na taśmie 35 mm[9].
W kinematografii wykorzystuje się różne proporcje obrazu filmowego. Klasyczny format, nazywany standardem Akademii (jego nazwa wywodzi się od Amerykańskiej Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej, instytucji odpowiedzialnej za przyznawanie nagród Oscarów), charakteryzuje się proporcjami 1,375:1. Formaty kaszetowane osiągają proporcje 1,85:1 lub 1,66:1. Powstają poprzez zakrycie górnej i dolnej części klatki filmowej przy użyciu specjalnego elementu nazywanego kaszetą, co skutkuje poszerzeniem kadru w porównaniu ze standardem Akademii. Format panoramiczny (o proporcjach 2,35:1) uzyskuje się dzięki wykorzystaniu w kamerze oraz projektorze obiektywów anamorficznych, które kompresują obraz w trakcie nagrywania, aby następnie odtworzyć jego prawidłowe proporcje podczas wyświetlania[10].
Rozwój technologiczny
edytujWiększość współczesnych filmów jest udźwiękowiona – to znaczy, że posiada dźwięk ściśle zsynchronizowany z obrazem. Dawniej, do początków lat 30. XX wieku, dominowały filmy nieme (pozbawione nagranej synchronizacji dźwięku z obrazem), w przypadku których jednak brak dźwięku kompensowano żywą muzyką symfoniczną wykonywaną w trakcie seansów[11].
W historii filmu istniało kilka momentów przełomowych. Do najważniejszych należały: wprowadzenie dźwięku[12], technik barwienia obrazu[13], różnych formatów ekranów (np. ekranu panoramicznego)[14], filmów trójwymiarowych[15]. Jednym z ostatnich przełomów było pojawienie się technologii cyfrowej zarówno przy efektach inscenizacyjnych, jak i przy rejestracji obrazu. Szeroko upowszechniły się metody trójwymiarowej animacji cyfrowej[16].
Rodzaje filmów
edytujFilm to bardzo obszerna dziedzina i można ją podzielić na wiele sposobów. Podstawowy i najbardziej popularny z nich to podział na rodzaje. Trzy podstawowe rodzaje filmu to:
- film fabularny – aktorski film fikcji,
- film animowany – tworzony za pomocą klasycznych technik poklatkowych – rysunkowych lub przestrzennych (np. lalkowych i plastelinowych) lub animacji trójwymiarowej,
- film dokumentalny – film o treści niefikcyjnej, dokumentujący rzeczywistość.
Inne, często wyodrębniane rodzaje filmów:
- film oświatowy – dla celów dydaktyczno-instruktażowych,
- film eksperymentalny – utwór przynależący do tego rodzaju nie musi np. być oparty na scenariuszu, opowiadać historii, stosować powszechnie przyjętych zasad języka filmu, przyjmuje dwie podstawowe formy: abstrakcyjną lub asocjacyjną: w tej pierwszej opiera się w całości na właściwościach, jakie niesie ze sobą obraz (kolor, kształt), w drugiej zaś główną formą oddziaływania jest zestawianie rozmaitych elementów, niekiedy z pozoru do siebie nieprzystających, w celu wyrażenia autorskiej idei.
- film reklamowy – dla celów promocyjnych, handlowych.
Pojęcie filmu w społecznej świadomości najczęściej kojarzy się jednak z rozrywkowymi aktorskimi filmami fikcji nazywanymi też fabularnymi[17].
W zależności od długości filmy dzielą się na:
- krótkometrażowe – do 60 minut,
- pełnometrażowe – ponad 60 minut[18].
Dla telewizji powstają seriale telewizyjne złożone z wielu odcinków.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b filmu – definicja, synonimy, przykłady użycia [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2020-12-09] .
- ↑ Steve Bucher , Engineering Cinema: The Evolution of the Motion Picture Camera - USC Viterbi School of Engineering [online], illumin.usc.edu, 3 lipca 2024 [dostęp 2025-06-20] (ang.).
- ↑ Barry Salt: Statistical Film Analysis - Cinemetrics [online], cinemetrics.uchicago.edu [dostęp 2025-06-20] .
- ↑ a b Jarosław Twardosz , Słownik filmu, [w:] Rafał Syska (red.), Taśma filmowa, Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, 2010, akap. 2 .
- ↑ Kamera filmowa [online], Młody Technik [dostęp 2025-06-20] .
- ↑ Jakub Mejer , Przewijając do początku. Kaseta VHS kończy 45 lat! [online], www.polityka.pl, 12 września 2021 [dostęp 2025-06-20] .
- ↑ Martyn Williams , HD DVD vs. Blu-ray Disc: A History [online], PCWorld [dostęp 2025-06-20] (ang.).
- ↑ Pallavi Shah , Digital Rights Management, [w:] Borko Furht (red.), Digital Rights Management, Boston, MA: Springer US, 2008, s. 176–181, DOI: 10.1007/978-0-387-78414-4_302, ISBN 978-0-387-74724-8 [dostęp 2025-06-20] (ang.).
- ↑ Klub Miłośników Filmu | FORMATY OBRAZU – klatka filmowa [online], film.org.pl [dostęp 2019-05-15] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-04] .
- ↑ Stefan Czyżewski , Piotr Sitarski , Słownik pojęć filmowych [online], Edukacja Filmowa [dostęp 2025-06-21] .
- ↑ Carolin Beinroth , Between Practice and Theory: Silent Film Sound and the Music Archive, [w:] K.J. Donnelly, Ann-Kristin Wallengren (red.), Today’s Sounds for Yesterday’s Films, London: Palgrave Macmillan UK, 2016, s. 31, DOI: 10.1057/9781137466365_3, ISBN 978-1-349-57913-6 [dostęp 2025-06-20] (ang.).
- ↑ Harry M. Geduld , The Birth of the Talkies [online], Open Indiana | Indiana University Press [dostęp 2025-06-20] (ang.).
- ↑ Gorham A. Kindem , Hollywood's Conversion to Color: The Technological, Economic and Aesthetic Factors, „Journal of the University Film Association”, 31 (2), 1979, s. 29–36, ISSN 0041-9311, JSTOR: 20687473 [dostęp 2025-06-20] (ang.).
- ↑ Angela L Miller , The Panorama, the Cinema and the Emergence of the Spectacular, „Wide Angle”, 18 (2), 1996, s. 34–69, ISSN 1086-3354 [dostęp 2025-06-20] .
- ↑ Ray Zone , Stereoscopic Cinema and the Origins of 3-D Film, 1838-1952, University Press of Kentucky, 2007, s. 141-162, ISBN 978-0-8131-2461-2, JSTOR: j.ctt5hk0fn [dostęp 2025-06-20] .
- ↑ Stacey Abbott , Final Frontiers: Computer-Generated Imagery and the Science Fiction Film, „Science Fiction Studies”, 33 (1), 2006, s. 89–108, ISSN 0091-7729, JSTOR: 4241410 [dostęp 2025-06-20] .
- ↑ Dominik Wierski , Rodzaje i gatunki filmowe [online], Edukacja Filmowa [dostęp 2019-05-15] (pol.).
- ↑ Elżbieta Wiącek , Pełnometrażowy film, [w:] Rafał Syska (red.), Słownik filmu, Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, 2010, akap. 1 .
Linki zewnętrzne
edytuj- Bogusław Skowronek, Współczesna definicja filmu, Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych – Uniwersytet Jagielloński (CKBI UJ), kanał „Copernicus” na YouTube, 4 grudnia 2019 [dostęp 2024-10-14].