Gnieszowice (województwo świętokrzyskie)
Gnieszowice – wieś sołecka[5] w Polsce, położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie sandomierskim, w gminie Koprzywnica[6][4].
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2019) |
475[2] |
| Strefa numeracyjna |
15 |
| Kod pocztowy |
27-660[3] |
| Tablice rejestracyjne |
TSA |
| SIMC |
0796542[4] |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie powiatu sandomierskiego  | |
Położenie na mapie gminy Koprzywnica  | |
 50°36′13″N 21°32′38″E/50,603611 21,543889[1]
| |
W administracji kościelnej rzymskokatolickiej wieś położona w archidiecezji lubelskiej, w diecezji sandomierskiej, w dekanacie koprzywnickim, w parafii pw. św. Floriana.
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie tarnobrzeskim.
Części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0796559 | Gnieszowice | kolonia |
- Wśród obiektów fizjograficznych występują nazwy: Błonie – pola i pastwiska, Brzocholiny – nieużytki i łąki, Grusica – pola, Lisiny – pola, Mariat – pola i wąwóz, Na Krzykowskiem – pola, Piaski – pola i las, U Jachimowskiej Granicy – pola.
W Gnieszowicach znajduje się obecnie Szkoła Podstawowa i jednostka OSP (z własnym, nowym budynkiem).
W 1998 r. Gnieszowice miały 560 mieszkańców i 157 gospodarstw o łącznej powierzchni 505,19 ha.
Historia
edytujWieś Gnieszowice w źródłach historycznych nosi nazwę: Gnieschowicze, Gniessowice, Gnieszowicze, Gniewoszyce, Gnyeschouicze i Gnyeschowycze. Forma Gnieszowice jest utworzona od skróconej postaci imienia: Gniesz, n. os. Gniewosz.
Około 1360 r. część wsi była nadal własnością Bogoriów; władali nią: wdowa po szlachetnym Piotrze oraz jakimś niedziałem (ojcowskim lub braterskim) Mikołaj i Wojciech. Ci ostatni zastawili (na upad) swoją nieruchomość za 50 grzywien opatowi koprzywnickiemu, a w 1370 r. klasztor przejął te dobra na własność, dopłacając wzmiankowanej wdowie 54 grzywny. Natomiast w 1363 r. szlachetni bracia Olbracht (Albert) i Mikołaj wygrali przed sądem ziemskim sandomierskim sprawę o młyn na rzece Koprzywiance z dziedzicami (siedmioma) Byszowa (Byszowskimi).
W 1370 r. ci sami bracia wykupili część wsi Gnieszowice od Bogoriów, a w 1374 r. sprzedali całe swoje dobra opatowi koprzywnickiemu – Konradowią za cenę 500 grzywien, ustanawiając prawo dożywocia (na dwóch działach – sortes) siostrze Wichnie (wdowie po szlachetnym Parkoszu). 2 lata później Wichna z synem Paskiem (dziedzicem Skotnik) zawarła z opactwem koprzywnickim ugodę, na mocy której pozwoliła opatowi odbudować i użytkować rowy po obu brzegach rzeki Koprzywianki (poczynając od młynów w Gnieszowicach aż do wsi Beszyce). Po śmierci Wichny, klasztor objął we władanie niemal całą wieś, a jego folwark nazywany był curia[7]. Ostatecznie w latach 1377-1391 Skotniccy herby Bogoria władali w Gnieszowicach młynem wodnym (zwany Tuczman) nad rzeką Koprzywianką; sprzedali go ostatecznie opatowi za 50 grzywien.
W 1418 r. bracia (szlachetni ze Skotnik) Mikołaj oraz Jan, zamienili z opatem koprzywnickim swój dział w Gnieszowicach o wartości 100 grzywien na sąsiednią wieś Trzykosy.
W połowie XV wieku Gnieszowice zostały podzielone na 3 właścicieli: dobrze prosperujący folwark klasztorny, który w części (mniejszej) został skupiony przez przedstawicieli szlacheckiej rodziny Bogoriów. W części klasztornej, jeszcze w 1462 roku spotykamy specjalnego wójta sądowego (był nim niejaki Maciej). Dobra szlacheckie należały do rodziny Skotnickich (m.in. Pawła Skotnickiego herbu Bogoria) i Podłęskich (herbu Bogoria).
W roku 1508 z dóbr w Gnieszowicach płacono podatek: klasztor koprzywnicki z 8,5 łana, 17 kmieci i 3 komorników; Skotniccy z 3 łanów kmiecych, 2 zagrodników bez ról i folwarku; a Jan Podłęski z 1 łana i 2 komorników. Pod koniec XVI wieku w Gnieszowicach zaznacza się wzrost własności szlacheckiej (m.in. spadkobiercy Jana Podłęskiego: Jan, Joachim i Przecław dokonali znacznego powiększenia swoich dóbr).
W 1787 r. wieś miała 311 mieszkańców, w tym 5 Żydów, a w 1827 r. 41 domy i 252 mieszkańców. W 1884 r. Gnieszowice miały 56 domów i 336 mieszkańców, oraz 624 morgi ziemi włościańskiej[8].
W 1920 r. (18. XII.) miał miejsce podział gruntów (pastwisk) położonych pomiędzy Cegielnią i Gnieszowicami; kolejny podział: 24 I 1924 (120 mórg); 18 III 1927 r. Najwyższy Trybunał Administracyjny w Warszawie rozstrzygnął spór w sprawie podziału pastwisk położonych pomiędzy wsiami Cegielnia i Gnieszowice (tzw. Żecholiny, Smugi i Pionki). 16 V 1930 NTA rozstrzygnął także spór o plac pod budowę szkoły powszechnej dla dzieci z Gnieszowic (i wsi Trzykosy)[9][a].
W 1929 r. Gnieszowice miały 62 domy i 424 mieszkańców; były dwie klasy Powszechnej Szkoły Publicznej[9].
Urodzeni w Gnieszowicach
edytujW Gnieszowicach urodził się Jan Piątkowski (1935), prawnik, Minister Sprawiedliwości (od 18 marca 1993 r. do 7 października 1993 r.) i poseł na Sejm RP (I i III kadencji).
Archeologia
edytujHistoria wsi Gnieszowice sięga wieku XI. Świadczy o tym odkryte na terenie wsi w 1932 r. cmentarzysko pochodzące z okresu wczesnośredniowiecznego (prawdopodobnie z połowy XI wieku). Na terenie grodziska zwanego Szwedzką Górą i w jego pobliżu dokonano odkrycia wykopaliska składającego się z 9 grobów. Prace badawcze, a zarazem ratownicze przeprowadzał mgr Kazimierz Salewicz. Ponadto w 1934 (10 sierpnia) na polu (piaszczystym pagórku) Stanisława Focha wyorano naczynia ze skarbem srebrnym złożonym z kawałków lanego srebra, połamanych ozdób i monet z XI wieku.
Uwagi
edytuj- ↑ Przełom XIX i XX wieku był okresem dużej emigracji zarobkowego do Zachodniej Europy (głównie Francja), Argentyna i Stany Zjednoczone.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 34023
- ↑ Raport o stanie gminy w roku 2019. Stan ludności 31.12.2019 str. 14 [dostęp 2022-05-22]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 315 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].*
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-04-18].
- ↑ Jednostki pomocnicze gminy Koprzywnica. Urząd Gminy Koprzywnica. [dostęp 2015-04-18].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2015-04-18].
- ↑ Gnieszowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 508.
- ↑ Spis ↓.
- ↑ a b Laskowski 1929 ↓.
Bibliografia
edytuj- Spis: Spis ludności diecezji krakowskiej z r. 1787,. Wyd. tom I - wyd. J. Kleczyński, AKH, t. 7, Kr. 1894, s. 269-478; Tom II - wyd. B. Kumor, ABMK, 35-39, 1977-1979 i odbitka. Kraków 1894,Warszawa.
- Wacław Skarbmir Laskowski: Słownik krajoznawczy miejscowości powiatu sandomierskiego. Wyd. Z częściowej zapomogi Wydziału Powiatowego. Sandomierz: 1929.