Grobla (województwo dolnośląskie)

wieś w województwie dolnośląskim

Grobla (niem. Gräbel) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie jaworskim, w gminie Paszowice, na Pogórzu Kaczawskim (Pogórzu Złotoryjskim) w Sudetach.

Grobla
wieś
Ilustracja
Zabytkowy gotycki kościół
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

jaworski

Gmina

Paszowice

Wysokość

280 m n.p.m.

Liczba ludności (30.06.2017)

91[2]

Strefa numeracyjna

76

Kod pocztowy

59-411[3]

Tablice rejestracyjne

DJA

SIMC

0366050

Położenie na mapie gminy Paszowice
Mapa konturowa gminy Paszowice, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Grobla”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Grobla”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Grobla”
Położenie na mapie powiatu jaworskiego
Mapa konturowa powiatu jaworskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Grobla”
Ziemia50°59′01″N 16°06′56″E/50,983611 16,115556[1]

Podział administracyjny

edytuj

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa legnickiego.

Demografia

edytuj

Jest najmniejszym sołectwem gminy Paszowice. Według Narodowego Spisu Powszechnego posiadała 98 mieszkańców (III 2011 r.).

Położenie

edytuj

Grobla-wieś położona w południowo-zachodniej Polsce, w południowo-wschodniej części Pogórza Kaczawskiego, na terenie Parku Krajobrazowego Chełmy, około 6,8 km na północny wschód, od centrum miejscowości Bolków.

Charakterystyka

edytuj

Niewielka, rozproszona wieś, o luźnym układzie zabudowań, ulokowana w dolinie, w obrębie malowniczego, przełomowego odcinka rzeki Nysy Małej w pobliżu rezerwatu przyrody "Nad Groblą". Przez wieś przepływa rzeka i dochodzi droga lokalna z Kwietnik. Zabudowa wsi składa się z pojedynczych budynków gospodarczych i mieszkalnych rozlokowanych na wysokości 280 m n.p.m. po obu stronach drogi i rzeki. Jest to wieś, o charakterze rolniczym. Wokół wsi rozciągają się użytki rolne i łąki, leżące głównie na zboczach doliny. Na obszarze wsi występują, niewielkie pasy zieleni z drzew liściastych w formie przydomowych nasadzeń, oraz wzdłuż rzeki i miedz. Wieś otacza od strony południowej las mieszany. Otoczona jest ona niewielkimi wzniesieniami, od strony północnej nad wsią dominują wzniesienie "Grabowa" i "Nad Groblą", a od południa wzniesienie "Zagroda" i "Szubienicza". We wsi zachowało się kilka domów mieszkalnych i mieszkalno-gospodarczych o cechach charakterystycznych dla budownictwa regionalnego, z połowy XIX wieku, gotycki kościół pw. św. Anny z XIV wieku przebudowany w XVI wieku otoczony kamiennym murem, park przypałacowy, pałac z XVI wieku przebudowany na styl barokowy w XVIII wieku, zabytkowy przykościelny cmentarz.

Historia

edytuj

Wieś do 1945 roku nosiła nazwę Gräbel. W okresie przedchrześcijańskim na terenie obecnej wsi istniało prawdopodobnie pogańskie miejsce kultu Słowian ze "świętym gajem". Po wprowadzeniu chrześcijaństwa wieś była miejscem pielgrzymkowym. Najstarsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1399 roku, w której wymienia się "Nassengrebil" Wilgotna Grobla, jako miejscowość z kościołem. Pierwszym właścicielem Grobli był Schindla, którego tablica nagrobna z 1473 roku znajduje się we wnętrzu miejscowego kościoła. W połowie XV wieku za panowania Schindla na miejscu pierwotnego kościoła zbudowano obecny kościół. W średniowieczu miejscowość położona była na peryferiach piastowskiego księstwa świdnicko–jaworskiego. Była to wieś folwarczna i należała do rodów szlacheckich. W XVI wieku powstał w Grobli pierwotny, dwór w stylu renesansowym, który otoczony był fosą, z mostami. Na przełomie XVII-XVIII wieku właścicielami wsi byli członkowie rodów von Zedlitz i von Nostitz. W 1702 lub 1707 roku przebudowano dwór, z zachowaniem fosy i mostów. Na przełomie XVIII-XIX wieku właścicielem wsi był Gustav Zahn, który 1902 roku przebudował dwór na obecną wygląd rezydencji. W XIX wieku była to dość duża wieś, licząca 340 mieszkańców. Wieś w tym okresie posiadała duży majątek ziemski, czynne były dwa młyny wodne, cegielnia, browar, gorzelnia i młyn do mielenia kory dębowej. Z tego okresu pochodzi przypałacowy park o powierzchni 1,5 ha. W 1932 roku cały majątek o wielkości 135,75 ha nabył rolnik Kurt Scholz.

Zabytki

edytuj

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty[4]:

inne zabytki:

  • kompleks zabudowań gospodarczych.

Godne uwagi

edytuj

Ciekawostki

edytuj
  • W murze przykościelnym znajduje się stary kamienny krzyż nieznanego wieku, przeznaczenia ani pierwotnego usytuowania. Na krzyżu jest ryt noża. Pojawiająca się hipoteza, że jest to tzw. krzyż pokutny a ryt przedstawia narzędzie zbrodni nie ma bezpośrednich dowodów i oparta jest wyłącznie na nieuprawnionym założeniu, że wszystkie stare kamienne monolitowe krzyże, są krzyżami pokutnymi (pojednania)[5], chociaż w rzeczywistości powód fundacji takiego krzyża może być różnoraki, tak jak każdego innego krzyża.
  • Ze starych ruin przykościelnej kaplicy, podziemny korytarz prowadzi do pobliskiego majdanu.
  • Nazwa miejscowości Grobla pochodzi od terenu, który tworząc naturalną groblę rozdziela dwie rzeki Nysę Małą i Młynówkę.
  • Przy wejściu do kościoła rosła 170-letnia lipa drobnolistna, obecnie istnieje jedynie jej klomb, a obok stawu pomnikowy dąb szypułkowy o obwodzie 480 cm

Nazwa pobliskiej chatki turystycznej "Poganka" nawiązuje do historycznej przeszłości tych terenów, na których wcześniej było mocno zakorzenione pogaństwo.

Turystyka

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 38561
  2. Urząd gminy Paszowice - Sołectwa. Stan na 30.06.2017 r.
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 339 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 33. [dostęp 2012-08-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
  5. Arkadiusz Dobrzyniecki. Krzyże i kapliczki pokutne ziemi złotoryjskiej - historia pewnego mitu. „Pomniki Dawnego Prawa”. 11-12 (wrzesień-grudzień 2010), s. 32-37, 2010. 

Bibliografia

edytuj