Grzegorz z Ninu
Grzegorz z Ninu (chor. Grgur Ninski) – biskup Ninu w latach 900–929.
 Pomnik Grzegorza z Ninu w Splicie (detal) – rzeźba Ivana Meštrovicia | |
| Data śmierci |
929 |
|---|---|
| Biskup diecezjalny Ninu | |
| Okres sprawowania |
900–929 |
| Wyznanie | |
| Nominacja biskupia |
ok. 900 |
| Sakra biskupia |
ok. 900 |
Uważany w chorwackiej literaturze historycznej XIX w. za obrońcę języka i pisma słowiańskiego (głagolicy)[1]. Na synodach w Splicie w 925 i w 928 miał zabiegać o formalne wprowadzenie języka chorwackiego do liturgii katolickiej[2], która wówczas prowadzona była w jęz. łacińskim.
Synody w Splicie edytuj
W IX–X w. na terenie Dalmacji istniały dwa kościoły: w Ninie (pod panowaniem Chorwatów) oraz w Splicie (w kręgu wpływów Bizancjum). Ponadto w każdym dawnym mieście rzymskim istniało biskupstwo obejmujące obszar miasta oraz ewentualne ośrodki misyjne na ziemiach zajętych przez Chorwatów. Kwestie jurysdykcji poszczególnych biskupstw pozostawały nierozstrzygnięte[3].
Za panowania Branimira (879–892) biskupstwo w Ninie uznawało zwierzchnictwo Rzymu, a arcybiskupstwo w Splicie podporządkowało się Konstantynopolowi[4]. Po śmierci arcybiskupa Splitu urząd ten objął biskup Ninu[5], co spowodowało konflikt z papieżem. Konflikt z Rzymem zaostrzył się po tym jak Branimir zatwierdził pod wpływem Metodego liturgię w jęz. chorwackim. Mutimir (892–900) zwrócił ziemie zabrane przez Branimira arcybiskupstwu Splitu, które w 923 podporządkowało się Stolicy Apostolskiej.
Za panowania pierwszego króla Chorwacji Tomisława (925–928) w Splicie zwołano dwa synody, by rozwiązać kwestie jurysdykcji biskupich oraz spory pomiędzy kościołem chorwackim, reprezentowanym przez biskupa Ninu, a łacińskim arcybiskupem Splitu i papiestwem.
Na pierwszym synodzie papież Jan X reprezentowany był przez Jana, biskupa Ankony oraz Leo, biskupa Præneste[2]. Jan X wystosował listy do arcybiskupa Splitu, do Tomisława i ludności chorwackiej oraz do księcia Zahumlje Michała[6]. W liście do Tomisława nawiązał do chrystianizacji Anglii przeprowadzonej przez papieża Grzegorza I i wprowadzonego tam obrządku łacińskiego, co miało się w dużej mierze przyczynić do rozkwitu kultury i szybkiego rozwoju szkolnictwa[2]. Na drugim synodzie Rzym reprezentowali legaci papiescy, biskupi Madalbert oraz Jan[6].
W 925 synod zebrał się po raz pierwszy w celu podjęcia decyzji odnośnie do siedzib biskupich w Ninie i Splicie, przebiegu granic diecezji[6] oraz wprowadzenia języka chorwackiego do liturgii. W tej ostatniej kwestii biskup Grzegorz z Ninu miał być szczególnie aktywny, broniąc prawa Chorwatów do mszy w ich ojczystym języku. Taki pogląd na rolę Grzegorza z Ninu dominował w XIX w., kiedy to Chorwaci walczyli o przetrwanie swojej kultury i języka w obliczu zagrożenia węgierskiego. W literaturze i sztuce tego okresu Grzegorz stał się symbolem walki narodowej. Nowsze badania historyczne wykazały jednak, że kwestie językowe odgrywały drugoplanową rolę wobec problemu jurysdykcji biskupich[1]. Ponadto brak materiałów źródłowych z czasów obydwu synodów uniemożliwia sformułowanie ostatecznych wniosków na temat ich przebiegu i roli Grzegorza z Ninu.
Pierwszy synod z 925 zakazał używania jęz. chorwackiego w liturgii oraz zabronił księżom nieznającym łaciny zajmowania wyższych stanowisk kościelnych[5]. Kościół chorwacki miał przestrzegać obrządku łacińskiego. Jednak w wielu kościołach wybrzeża północnej Dalmacji celebrowano msze według obrządku słowiańskiego, co przyczyniło się do szybkiego rozwoju języka chorwackiego[7].
Drugi synod w 928 zdecydował o rozwiązaniu biskupstwa w Ninie[5] i umocnieniu władzy kościelnej w ośrodku arcybiskupim w Splicie[8]. Papież Leon VI mianował arcybiskupa Splitu prymasem Dalmacji i Chorwacji, a biskup Grzegorz został przeniesiony do diecezji w Skradinie[2].
Pomniki Grzegorza z Ninu edytuj
Grzegorz z Ninu upamiętniony jest na brązowych pomnikach w Varaždinie (podarowany miastu 20 września 1931), Splicie i Ninie. Wszystkie posągi wykonał chorwacki rzeźbiarz Ivan Meštrović.
Pomnik w Ninie, nieopodal kościoła św. Krzyża, to mniejsza replika posągu w Splicie, poświęcona 10 września 1969 w 900 rocznicę wydania dokumentu króla chorwackiego Piotra Krzesimira IV przekazującego leżącą w pobliżu Ninu wyspę Maun klasztorowi św. Krševana w Zadarze[9].
Posąg Grzegorza w Splicie stał pierwotnie w perystylu pałacu cesarza Dioklecjana (III–IV wiek). Podczas II wojny światowej pomnik został przeniesiony przez wojska włoskie poza miasto i ustawiony poza Złotą Bramą.
Według legendy dotknięcie dużego palca lewej stopy posągu ma zapewnić zdrowie i szczęście.
-
Pomnik Grzegorza z Ninu w Splicie -
Pomnik Grzegorza z Ninu w Ninie -
Pomnik Grzegorza z Ninu w Varaždinie -
Pomnik Grzegorza z Ninu w Splicie, detal
.jpg)
Przypisy edytuj
- ↑ a b John Van Antwerp Fine, John V. A. Fine, Jr., The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century, University of Michigan Press, 1991, s. 270 ISBN 0-472-08149-7.
- ↑ a b c d Encyklopedia Katolicka Online.
- ↑ John Van Antwerp Fine, John V. A. Fine, Jr., The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century, University of Michigan Press, 1991, s. 268 ISBN 0-472-08149-7.
- ↑ Andre Vauchez, Richard Barrie Dobson, Adrian Walford, Michael Lapidge, Encyclopedia of the Middle Ages, Routledge, 2000, s. 385 ISBN 1-57958-282-6.
- ↑ a b c Florin Curta, Paul Stephenson, Southeastern Europe in the Middle Ages, 500-1250, Cambridge University Press, 2006, s. 197 ISBN 0-521-81539-8.
- ↑ a b c Florin Curta, Paul Stephenson, Southeastern Europe in the Middle Ages, 500-1250, Cambridge University Press, 2006, s. 196 ISBN 0-521-81539-8.
- ↑ W 1059 kolejny synod w Splicie ustanowił obowiązek liturgii w jęz. łacińskim lub greckim. W praktyce jednak nakaz nie był przestrzegany. W 1248 r. Papież Innocenty IV nadał Chorwatom przywilej używania swojego ojczystego języka i głagolickiego pisma w katolickiej liturgii. Przywilej ten jako unikatowy trwał 7 stuleci – dopiero Sobór watykański II w latach 1962–1965 wprowadził oficjalnie inne narodowe języki do katolickiej liturgii.
- ↑ John Van Antwerp Fine, John V. A. Fine, Jr., The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century, University of Michigan Press, 1991, s. 269 ISBN 0-472-08149-7.
- ↑ W dokumencie tym po raz pierwszy jest mowa o naszym morzu (łac. nostram propriam insulam in nostro Dalmatico mari sitam, que vocatur Mauni), co może być interpretowano jako dowód panowania chorwackiego również na Morzu Adriatyckim.
Bibliografia edytuj
- John Van Antwerp Fine, John V. A. Fine, Jr., The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century, University of Michigan Press, 1991 ISBN 0-472-08149-7.
- Florin Curta, Paul Stephenson, Southeastern Europe in the Middle Ages, 500-1250, Cambridge University Press, 2006 ISBN 0-521-81539-8.
- Andre Vauchez, Richard Barrie Dobson, Adrian Walford, Michael Lapidge, Encyclopedia of the Middle Ages, Routledge, 2000 ISBN 1-57958-282-6.