Hanna Januszewska

polska pisarka, tłumaczka, autorka słuchowisk

Hanna Januszewska-Moszyńska (ur. 20 kwietnia 1905 w Warszawie, zm. 18 lipca 1980 tamże) – polska prozaiczka, poetka, tłumaczka, autorka sztuk teatralnych i słuchowisk.

Hanna Januszewska
Ilustracja
Hanna Januszewska-Moszyńska (przed 1939)
Data i miejsce urodzenia

20 kwietnia 1905
Warszawa

Data i miejsce śmierci

18 lipca 1980
Warszawa

Narodowość

polska

Język

polski

Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Dziedzina sztuki

literatura

Ważne dzieła

Pyza na polskich dróżkach

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Medal 10-lecia Polski Ludowej Order Uśmiechu
Grób Hanny Januszewskiej-Moszyńskiej na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Życiorys

edytuj

Urodziła się w rodzinie inż. Wiesława Stefana Januszewskiego (1876–1951) i Henryki Cyryli z Hussów (zm. 1959). Ukończyła gimnazjum w Warszawie oraz studia na Wydziale Polonistyki UW. Zadebiutowała tomikiem wierszy dla dorosłych zatytułowanym Poezje (1924). Od 1932 roku publikowała wiersze dla dzieci.

Podczas II wojny światowej brała udział w tajnym nauczaniu i pracowała w konspiracyjnych wydawnictwach. Po zakończeniu działań wojennych zamieszkała w Łodzi, gdzie objęła funkcję redaktora w tamtejszym oddziale Polskiego Radia, w 1949 roku powróciła do Warszawy. Wtedy też zwyciężyła w ogłoszonym przez Ministerstwo Kultury i Sztuki konkursie na literackie opracowanie baśni ludowych[1].

Jej twórczość obejmowała wiersze, bajki, baśnie, słuchowiska radiowe, sztuki teatralne, opowiadania i powieści fantastyczne, których kanwą często były piosenki i bajki zaczerpnięte z polskiego folkloru oraz wydarzenia historyczne. Współpracowała z czasopismami skierowanymi do najmłodszych czytelników „Płomyczek”, „Płomyk” (z którymi była związana już przed 1939), „Miś” i „Świerszczyk”. Jej utwory zostały przetłumaczone na języki obce.

Utwory Januszewskiej były wielokrotnie wznawiane, a w kolejnych wydaniach Januszewska często wprowadzała daleko idące zmiany[2].

Poza twórczością własną pisarka była tłumaczką oraz dokonywała adaptacji i opracowań dzieł innych autorów m.in. Marii Konopnickiej, Charles'a Perraulta i Hansa Christiana Andersena.

W uznaniu wartości pedagogicznych Hannę Januszewską odznaczano i nominowano do nagród państwowych (nagroda Prezesa Rady Ministrów, nagroda Premio Europeo). Książka Bajki o czterech wiatrach jest wpisana na Listę Honorową im. H.Ch. Andersena[3]. W 1980 roku otrzymała Nagrodę Państwową I stopnia.

Od 1928 roku była żoną Józefa Moszyńskiego. Jej syn, Krzysztof Moszyński (1932–2020), był profesorem matematyki UW[4][5].

Zmarła w Warszawie, spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 177-5-14,15)[6].

Twórczość

edytuj

Wiersze dla dorosłych

edytuj
  • Poezje (1924)
  • Dom na wyspie (1930)
  • Exodus (1933)

Wiersze i opowiadania dla dzieci

edytuj
  • Ele-mele Dudki (1932)
  • Jawor, jawor (1932)
  • Z góry na Mazury. Bajki mazowieckie (1932)
  • O kocie, co faję kurzył (1933)
  • O chłopcu drewnianym (1938)
  • Baśń o wędrującej Pyzie
    • Jak polska Pyza wędrowała (1938, wyd. zmienione 1951)
    • Idzie Pyza borem, lasem... (1939)
    • Pyza na Starym Mieście (1948)
    • Pyza na polskich dróżkach (1955)
  • Siwa gąska, siwa (1939)
  • O polskim Chrobotku (1939)
  • Było i będzie (współaut. Janina Porazińska, Ewa Szelburg-Zarembina, 1945)
  • O dobrym Strachu (1945)
  • Kowal spod Racławic (1946)
  • Ni-to, ni-sio (1947)
  • O flisaku i Przydróżce – Bajka wiślana (1950)
  • Złota legenda warszawska (1950)
  • Zwycięskie kielnie (1950)
  • Trzy razy cztery (1953)
  • Wiórki (1953)
  • O smoku wawelskim (1954)
  • Hafciarka jesienna (1956)
  • Wróżka (1957)
  • O przepióreczce (1958)
  • O krakowskim kocie (1959)
  • Srebrna kózka (1961)
  • O grubym Franusiu i o dyliżansie (1961)
  • Farfurowa bajka (1961)
  • Światła (1962)
  • Pirlim-pem (1965; zmienione wydanie Świateł)
  • Wilanowska bajka (1964)
  • Zaczarowany krawiec (1967)
  • Grajmy (1970)
  • Kucharka Chrobrego (1972)
  • Lwy (1974)
  • Mój dom – moja ojczyzna (1981)
  • Złoty koszyczek. Bajka wiosenna (1974)
  • Walc panny Ludwiki (1981)

Baśnie prozą

edytuj
  • Baśnie polskie (1952; zawiera: O Bartku doktorze, Synowie z gwiazdą w skroni, O córce kupca i o potworze, Żelazne trzewiczki, Michałkowicka opowieść, Baśń żołnierska)
  • O Bartku doktorze i inne baśnie (1955; uzupełnia jej wcześniejsze Baśnie polskie o: Złota jabłoń, Nietykałek, Licho na topoli, Pieśń)
  • Złota jabłoń (1956; wznowienie O Bartku doktorze i innych baśni)
  • Bajki (1975)
  • Bajki o czterech wiatrach (1978)

Powieści

edytuj
  • Broszka van der Manów (1936)
  • Rękopis pani Fabulickiej (1958)
  • Trik-trak (1961)
  • Sześć grubych ryb (1966)
  • Ambaje (1967)
  • Mania Lazurek (1968; na podstawie książki powstał film fabularny Zaczarowane podwórko)
  • Przez pawie oczko (1969)
  • Proszę wycieczki (1971)
  • Pierścionek pani Izabeli (1972)
  • Bryg „Zuzanna” (1973)
  • Tut-tut (1981)
  • Słońce wschodzi (1982)

Twórczość dramaturgiczna

edytuj
  • Nawojka. Opowieść sceniczna w 4 aktach z epilogiem (1952)
  • Magazyn Małgorzaty Charette. Sztuka w 3 aktach dla młodzieży i dorosłych (1955)
  • Żart olszowiecki. Baśń sceniczna (1957)
  • Smocza awantura (1960)
  • Teatr malowany przedstawia żart sceniczny... pt. Kogut (1961)
  • Czerwona czapeczka: bajka dla teatru lalek oparta na ludowym wątku szwedzkim (1979)

Wybrane przekłady i adaptacje

edytuj

Cykl o Pyzie

edytuj

Pyza zwiedzała dwie różne Polski – przedwojenną (Lwów, Wilno i Grodno) oraz socjalistyczną (Nowa Huta). W PRL przedwojennych przygód Pyzy nie wznowiono. Na podstawie utworów powstał serial animowany Wędrówki Pyzy. Autorem ilustracji i scenografem serialu był Adam Kilian.

Ordery i odznaczenia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Magdalena Budnik, Eliminacja wątków religijnych w polskich baśniach ludowych w latach 50. XX w. na przykładzie twórczości Hanny Januszewskiej, „Język-Szkoła-Religia”, 8/2, 2013, s. 110-123.
  2. Skrobiszewska 1987 ↓, s. 116-131.
  3. Skrobiszewska 1987 ↓, s. 166.
  4. Krzysztof Moszyński: Wspomnienia jednego matematyka. mimuw.edu.pl, 4 stycznia 2013. [dostęp 2023-04-29].
  5. Zmarł dr hab. Krzysztof Moszyński (1932–2020). ptm.org.pl, 23 grudnia 2020. [dostęp 2023-04-29].
  6. Cmentarz Stare Powązki: HUSSOWIE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-06].
  7. M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
  8. M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj