Helena Apolonia Massalska

Helena Apolonia Massalska
	; Masalski
Rodzina	Massalscy herbu własnego
Data urodzenia	9 lutego 1763
Data i miejsce śmierci	31 października 1815 ; Paryż
Ojciec	Józef Adrian Massalski
Matka	Antonina Radziwiłł
Mąż	Karol Józef Antoni Emanuel de Ligne; Wincenty Potocki
Dzieci	Sydonia Franciszka Potocka
	Multimedia w Wikimedia Commons

Helena Apolonia z Massalskich primo voto de Ligne secundo voto Potocka herbu własnego (ur. 9 lutego 1763, zm. 31 października 1815 w Paryżu) – polska arystokratka i pamiętnikarka.

Życiorys

Urodziła się 9 lutego 1763 jako córka Józefa, podskarbiego nadwornego litewskiego, i Antoniny z Radziwiłłów. W dzieciństwie straciła ojca (1765), a dalszą opiekę nad nią sprawował stryj, Ignacy Massalski, biskup wileński. Zgodnie z radą p. Geoffrin wychowywała się we Francji, na pensji przyklasztornej w Abbaye-aux-Bois (konwent cystersów w obecnej 7. dzielnicy Paryża). W wieku niespełna 17 lat (29 lipca 1779) wyszła w Paryżu za mąż za księcia Karola Józefa Emanuela de Ligne (1759-1792). Mieszkała kolejno w Brukseli, ponownie w Paryżu (od roku 1784), a następnie w Wiedniu (od roku 1786). Dwa lata później (1788) pozostawiła męża i dziecko (2-letnią córkę Sydonię), wyjeżdżając do Warszawy. Tu też poznała wkrótce Wincentego Potockiego (1749-1825), podkomorzego wielkiego koronnego. W roku 1792 (po śmierci księcia de Ligne) doprowadziła do rozwodu Potockiego z Anną z Mycielskich, a wkrótce potem zawarła z nim związek małżeński. Początkowo mieszkała w majątku męża (Kowalówka koło Niemirowa), później w Petersburgu, następnie w Brodach, by po niemal 20 latach ponownie osiąść w Paryżu.

Jej jedyna córka z pierwszego małżeństwa, Sydonia Franciszka ks. de Ligne (1786-1828), wyszła za mąż za jej pasierba, Franciszka hr. Potockiego (1788-1853).

Twórczość

Pamiętniki

Pamiętniki, fragmenty wyd. L. Perey (L. Herpin) w: Histoire d'une grande dame au XVIII siècle. (1). La Princesse Hélène de Ligne, Paryż 1887; wyd. następne: wyd. 7 Paryż 1887; wyd. 9 Paryż 1888; wyd. 11 Paryż 1888; wyd. 15 Paryż 1889; Paryż 1894; Paryż 1923-1924 (t. 1-2); przekł. polski fragm.: "Dodatek Miesięczny Przeglądu Tygodniowego" 1887, t. 1; "Tygodnik Ilustrowany" 1887, t. 9, nr 224-227; "Ateneum" 1888, t. 2.
Apolonia Helena Massalska, Pamiętniki pensjonarki. Zapiski z czasów edukacji w Paryżu (1771-1779), wstęp i oprac. Małgorzata Ewa Kowalczyk, przekł. z fr. Anna Pikor-Półtorak, Kraków: Księgarnia Akademicka, 2012.

Listy

Korespondencja, fragmenty wyd. L. Perey (L. Herpin) w: Histoire d'une grande dame au XVIII siècle. (1). La Princesse Hélène de Ligne, Paryż 1887 i wyd. następne, (2). La Comtesse Hélène Potocka, Paryż 1888 i wyd. następne; przekł. polski fragm.: "Tygodnik Ilustrowany" 1887, t. 9, nr 224-227; "Ateneum" 1888, t. 2-3.

Bibliografia

T. 5: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1967, s. 305-306.