Higieja (Hygieja, Hygea, Hygia) (stgr. Ὑγίεια Hygíeia – zdrowie, łac. Hygea, Salus – zdrowie) – w mitologii greckiej bóstwo i uosobienie zdrowia[1][2].

Higieja
Ὑγίεια
bogini zdrowia i czystości
Ilustracja
Higieja (marmurowa kopia rzymska z II wieku n.e. wg oryginału greckiego z IV wieku p.n.e.)
Inne imiona

Hygieja, Hygea, Hygia

Występowanie

mitologia grecka

Atrybuty

misa, czara, puchar, wąż

Teren kultu

starożytna Grecja

Odpowiednik

Salus (Rzym)

Rodzina
Ojciec

Asklepios

Matka

Epione

Rodzeństwo

Panakeja, Iaso, Ajgle, Akeso, Podalejrios, Machaon

Statua z poznańskiej fontanny Higiei

W mitologii

edytuj

Uchodziła za córkę boga Asklepiosa i Epione i za siostrę Panakei (Panacei), Iaso, Ajgle, Akeso, Podalejriosa i Machaona[1][2][3][4], przypuszczalnie także Telesforosa (Akesisa)[5]. Czczona wraz z Asklepiosem, należała do jego orszaku[1][6]. Jej rzymską odpowiedniczką była Salus[7][8].

W kulturze masowej

edytuj

W sztuce przedstawiana zwykle jako młoda kobieta ze stałymi atrybutami: misą (lub czarą bądź pucharem) oraz wężem (ze względu na swe linienie będącym symbolem odradzania się, uosabiającym ciągłą samoodnowę życia, ozdrowienie, długowieczność, uzdrawianie) – i obecnie stanowiących utrwalony symbol (emblemat) farmacji[2][9][10][11].

Wyobrażenie bogini szeroko reprezentowane jest w sztukach plastycznych, nie tylko w greckim malarstwie wazowym, ale także m.in. w późniejszej rzeźbie (np. w parkach uzdrowiskowych)[2].

Wizerunek bogini, podobnie jak puchar Higiei, stały się tradycyjnymi symbolami farmacji i aptek.

Od imienia Hygiei pochodzi nazwa higiena – sfery medycznej odnoszącej się do wpływu środowiska na zdrowie ludzkie[2][12][13].

Imię bogini nadano jednej z planetoid – (10) Hygiea.

Polonica

edytuj

Poradnik językowy z 1920 roku określał użycie słowa Higiea (albo Hygiaea) z ustaleniem, że pisownia Hygiaea nie jest ani łacińska (Hygea i Hygia), ani też transkrypcją formy greckiej, więc „jej bezwarunkowo używać nie można”. Wyrazy pokrewne (higjena, higjeniczny) „domagałyby się jednolitej pisowni: Higjea”. Autor argumentuje, że w Słowniku wyrazów obcych M. Arcta (1913, s. 302), przejrzanym i poprawionym przez H. Ułaszyna „użyte jest: Higjea”[14].

Statua Higiei z rysami małżonki fundatora, hrabiny Konstancji z Potockich Raczyńskiej, wystawiona została w Poznaniu w 1908 roku[15].

Przypisy

edytuj
  1. a b c Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2008, s. 149. ISBN 83-04-04673-3.
  2. a b c d e Vojtech Zamarovský: Bohovia a hrdinovia antických bájí. Bratislava: Perfekt a.s., 1998, s. 192. ISBN 80-8046-098-1. (słow.).
  3. Pierre Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo, 2008, s. 45, ISBN 978-83-04-04673-3, OCLC 297685612.
  4. Zygmunt Kubiak: Mitologia Greków i Rzymian. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 266. ISBN 83-7391-077-8.
  5. Aaron J. Atsma: Telesphoros. theoi.com. [dostęp 2011-01-06]. (ang.).
  6. Michał Pietrzykowski: Mitologia starożytnej Grecji. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1979, s. 177. ISBN 83-221-0111-2.
  7. Pierre Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo, 2008, s. 317, ISBN 978-83-04-04673-3, OCLC 297685612.
  8. Mała encyklopedia kultury antycznej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990, s. 658. ISBN 83-01-03529-3.
  9. Władysław Kopaliński: Słownik symboli. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1990, s. 451–455. ISBN 83-214-0746-3.
  10. Leksykon symboli. Warszawa: ROK Corporation, 1991, s. 171. ISBN 83-85344-23-3.
  11. Encyklopedia Powszechna PWN. T. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 146.
  12. Higiena. sjp.pwn.pl. [dostęp 2010-05-07].
  13. higiena. swo.pwn.pl. [dostęp 2012-04-30].
  14. „Poradnik Językowy” , R.17, z. 16 (czerwiec 1920), s. 84. Dostęp: https://polona.pl/item/8900354/11/
  15. Założycielowi wodociągów poznańskich. Napis na pomniku „Higiei”, Kurjer Poznański, R.22, nr 109 (9 marca 1927) – wyd. poranne. Dostęp: https://polona.pl/item/17786113/2/

Linki zewnętrzne

edytuj
  • Carlos Parada: Hygia. maicar.com. [dostęp 2010-10-13]. (ang.).
  • Aaron J. Atsma: Hygeia. theoi.com. [dostęp 2010-05-07]. (ang.).
  • Hygeia. mythindex.com. [dostęp 2010-10-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-27)]. (ang.).
  • Oskar Seyffert: Dictionary of Classical Antiquities, 1894, s. 311–312: Hygieia. ancientlibrary.com. [dostęp 2010-11-25]. (ang.).
  • William Smith: A Dictionary of Greek and Roman biography and mythology: Hygieia. perseus.tufts.edu. [dostęp 2012-03-28]. (ang.).
  • Harry Thurston Peck: Harpers Dictionary of Classical Antiquities, 1898: Hygiēa. perseus.tufts.edu. [dostęp 2012-03-28]. (ang.).