Hogan (budynek)
Hogan (w języku Nawahów hooghan) – rodzaj stałego schronienia, z jednym pomieszczeniem w środku. Budowany przez Indian, głównie z plemienia Nawahów, ale także Apaczów[1].
Oryginalnie budowany był na planie okręgu i w kształcie ściętego stożka, obecnie zwykle na planie kwadratu, z otworem wejściowym skierowanym na wschód. Ściany wykonywane są z drewnianych kłód i gałęzi, oblepionych gliną[1].
Obecnie jako budynki mieszkalne lub dla celów ceremonialnych używane są głównie stare hogany, zaś nowo wznoszone rzadko budowane są z myślą o mieszkaniu w nich. Każda rodzina praktykująca tradycyjną religię Nawahów musi mieć własny hogan dla kultywowania religii[2].
Tradycja i zwyczaje edytuj
W religii Nawahów w jednej z pieśni opisana jest budowa pierwszego hoganu. Miał go wznieść Kojot z pomocą bobrów dla Pierwszego Mężczyzny, Pierwszej Kobiety i Rozmawiającego Boga.
Istnieją dwa rodzaje hoganów: „męskie” na planie kwadratu z przedsionkiem oraz „żeńskie” na planie okręgu bez przedsionka[2]. „Żeńskie” hogany były zwykle większe i zaczęto je później wznosić na planie sześciokąta lub ośmiokąta[1], co miało prawdopodobnie związek z możliwością wykorzystania podkładów kolejowych do budowy domów[2]. Otwory wejściowe do hoganów zawsze skierowane są na wschód – dla powitania wschodzącego słońca dla zapewnienia domowi bogactwa i szczęścia. U Apaczów podłoga w hoganie symbolizuje Matkę Ziemię, strop zaś Ojca Niebo[1].
Użytkowanie hoganów związane było z kulturowymi ograniczeniami[3]. U Nawahów gdy ktoś zmarł we wnętrzu budynku, to jego ciało palone było wraz z hoganem przy zamkniętym wejściu dla ostrzeżenia innych. W innym przypadku zmarłego zwykle wynoszono przez otwór zrobiony w północnej ścianie, a sam budynek opuszczano i palono. W przypadku, gdy w pobliżu hoganu uderzała błyskawica lub podchodził pod niego niedźwiedź, dom taki opuszczano[4]. Drewno z hoganu nigdy u Nawahów nie podlegało ponownemu użyciu.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Apache Houses. AAANativeArts.com. [dostęp 2011-01-02]. (ang.).
- ↑ a b c Paula Giese: HOGAN: Diné (Navajo) Traditional House. 1997-05-16. [dostęp 2011-01-02]. (ang.).
- ↑ Traditional Navajo Taboos. Navajocentral Website. [dostęp 2011-01-02]. (ang.).
- ↑ Ernest Bulows: Navajo Taboos for Nature, Domestic and Wild Animals. [w:] Traditional Navajo Taboos [on-line]. Navajocentral Website. [dostęp 2011-01-02].