Idrija

miasto w Słowenii

Idrija (wł. Idria, niem. Idria) – miasto w Słowenii, w regionie Primorska, nad rzeką Idrijca. Administracyjne centrum gminy Idrija. Najstarsze górnicze miasto w Słowenii, ośrodek produkcji koronek.

Idrija
Ilustracja
Widok od zachodu z kościoła św. Antoniego Padewskiego
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Słowenia

Gmina

Idrija

Zarządzający

Bojan Sever

Powierzchnia

14,5 km²

Wysokość

335 m n.p.m.

Populacja (2015)
• liczba ludności
• gęstość


5903[1]
406 os./km²

Nr kierunkowy

386 05

Kod pocztowy

5280

Położenie na mapie gminy Idrija
Mapa konturowa gminy Idrija, w centrum znajduje się punkt z opisem „Idrija”
Położenie na mapie Słowenii
Mapa konturowa Słowenii, po lewej znajduje się punkt z opisem „Idrija”
Ziemia46°00′04″N 14°01′20″E/46,001111 14,022222
Strona internetowa

W miasteczku znajduje się nieczynna zabytkowa kopania rtęci wpisana listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Historia

edytuj

Kiedy w 1490 w miejscu obecnego miasta Idrija dokonano odkrycia złóż rtęci, miasto założyli górnicy z Niemiec i Friuli. Pierwotnie Idrija znajdowała się w granicach Republiki Weneckiej. W 1509 podczas wojny Ligi z Cambrai przeciwko Wenecji została zajęta przez wojska Maksymiliana I Habsburga. Od 1575 kopalnia podlegała bezpośrednio władcy austriackiemu. W latach 1809–13 miasto weszło w skład prowincji Iliryjskich i było okupowane przez wojska francuskie[2]. Po pierwszej wojnie światowej w wyniku układu w Rapallo, Idrija znalazła się w granicach Włoch[3]. Podczas II wojny światowej w latach 1943-1945 okupowane przez Niemcy, po II wojnie światowej znalazło początkowo w brytyjsko-amerykańskiej strefie okupacyjnej[4].

Koronkarstwo

edytuj
 
Koronka Idrijska autorstwa Pavli Podobnik

W Idriji wykształciła się sztuka tworzenia charakterystycznych koronek klockowych typu tasiemkowego z motywami roślinnymi z użyciem 7 par szpulek[5][6]. Tradycja koronkarstwa rozpoczęła się od 1696, pierwszy sklep z koronkami został otwarty w 1860 przez Štefana i Karolinę Lapajne. W 1876 została otwarta przez austriackie ministerstwo handlu szkoła koronkarstwa cały czas czynna (2015). Po II wojnie światowej produkcja koronek zaczęła powoli spadać, a koronkarstwo stało się zajęciem starszych kobiet, dorabiających sobie w ten sposób do emerytury. Od 1990 po utworzeniu najpierw spółdzielni, przekształconej następnie w przedsiębiorstwo (Čipkarska Šola Idrija) zajmujące się dystrybucją koronek Idrijskich zainteresowanie nimi i ich produkcja zaczęły wzrastać[7][8].

W miejscowej szkole nauka koronkarstwa jest obowiązkowym przedmiotem dla dziewcząt. Co roku odbywa się festiwal koronek z konkursem rękodzielniczych wyrobów koronkarek[2].

Zabytkowa kopalnia rtęci

edytuj

Zabytkowa kopania rtęci wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO[9], w skład której wchodzą[10][2]:

  • szyb św. Antoniego z kaplicą św. Trójcy (z około 1500)
  • szyb Franciszka[11] (1792), czynny do 1999
  • dom górników
  • dawny spichlerz miejski (1770)
  • koło wodne „Kamšt”, o średnicy ponad 13 m (1790)
  • kanał odwadniający „Rake”
  • zamek Gewerkenegg

Atrakcje turystyczne

edytuj

W miasteczku znajdują się[2]:

Transport

edytuj

Do miasteczka można dojechać drogą 102.

Osoby związane z Idriją

edytuj

W latach 1742–1758 mieszkał tu i pracował jako lekarz i specjalista chemik w przedsiębiorstwie górniczym wydobywającym rtęć Giovanni Antonio Scopoli, włoski naturalista, znany ze swych prac w zakresie flory i fauny Krainy[12].

Od 1769 r. przez cztery lata na stanowisku lekarza pracował tu Baltazar Hacquet, austriacki naturalista pochodzenia francuskiego, badacz Karpat, od 1787 roku profesor historii naturalnej na Uniwersytecie Lwowskim, a od 1805 - profesor chemii i botaniki na Akademii Krakowskiej[13].

Przypisy

edytuj
  1. Idrija. Statistični urad Republike Slovenije. [dostęp 2015-10-03]. (ang.).
  2. a b c d Magdalena Dobrzańska-Bzowska, Krzysztof Bzowski: Słowenia. Słoneczna strona Alp. Przewodnik.. Kraków: Bezdroża, 2010, s. 109-113. ISBN 978-83-7661-081-8.
  3. TREATY BETWEEN THE KINGDOM OF ITALY AND THE KINGDOM OF THE SERBS, CROATS AND SLOVENES SIGNED AT RAPALLO, NOVEMBER 12, 1920. [dostęp 2015-10-03]. (ang.).
  4. UK-PRO_ARS-Mel 2005. Public Record Office - PRO, London. [dostęp 2015-10-04]. (ang.).
  5. IDRIJA LACE. Visit Idrija. [dostęp 2015-10-04]. (ang.).
  6. Agnieszka Richter: Klasyfikacja koronek klockowych. Agnieszka Richter. [dostęp 2015-10-04].
  7. The story of Idrija lace. slovenia.si/. [dostęp 2015-10-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-12)]. (ang.).
  8. Simo Häyrynen, Risto Turunen, Jopi Nyman: Locality, Memory, Reconstruction: The Cultural Challenges and Possibilities of Former Single-Industry Communities. Cambridge Scholars Publishing, 2011, s. 109.
  9. Kopalnie rtęci w Almadén (Hiszpania) i Idrija (Słowenia) (Kryt. II, IV / 2012). Polski Komitet ds. UNESCO. [dostęp 2015-10-04].
  10. SIGHTS OF UNESCO. Visit Idrija. [dostęp 2015-10-04]. (ang.).
  11. Idrija Mine Museum [online], Culture of Slovenia [dostęp 2024-08-16] (ang.).
  12. Branko Soban: A Living Bond between Idrija and Uppsala. [dostęp 2015-10-04]. (ang.).
  13. Kazimierz Gajewski: Tatrzańskie panoramy dawniej i dziś. Porównanie panoram z przełomu XIX i XX wieku ze współczesnymi zdjęciami Tatr [w:] Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, Seria: Edukacja plastyczna, 2011, z. VI, s. 54-55