Imiona łacińskie

Imiona łacińskie – imiona rzymskie używane przez starożytnych Rzymian oraz inne imiona pochodzące z łaciny, rozpowszechnione w wielu krajach w późniejszym okresie. Tadeusz Milewski postawił hipotezę, iż w pierwotnym okresie, kiedy Italikowie mieszkali na północ od Alp w sąsiedztwie Celtów, w grupie italskiej istniał system imion złożonych, analogiczny do występującego w grupie celtyckiej oraz w innych językach indoeuropejskich. System ten zanikł dopiero po przybyciu plemion italskich do Italii; nastąpiło to w ciągu II tysiąclecia p.n.e.; ukształtował się natomiast pod wpływem Ligurów system imion jednoczłonowych, niezłożonych, w dużej mierze pochodzenia obcego, nieindoeuropejskiego (w tym etruskiego), który przekształcił się w dwuimienny, obejmujący imię (praenomen) i nazwisko rodowe (nomen), a ostatecznie w początkach I wieku p.n.e. – w system trójimienny, złożony z dwóch wcześniej wymienionych elementów oraz z przydomka (cognomen). Jeszcze w czasach klasycznych jednak nie wszystkie rody używały przydomków, por. dwuelementowe określenie Marka Antoniusza.

Imiona rzymskie

Były to łacińskie imiona męskie, używane przez mieszkańców starożytnego Rzymu. Poza nielicznymi wyjątkami (np. Marek) nie używa się dziś powszechnie pierwotnych imion rzymskich. Jednymi z najwcześniejszych poświadczonych imion są Manius (Maniusz), Numerius, Numasios. Najprawdopodobniej nie mają one etymologii indoeuropejskiej. Oznacza to zatem, że po wyjściu z użycia pierwotnie funkcjonującego, rodzimego zbioru imion, przyjęło się u Latynów w znacznym stopniu obce, nieindoeuropejskie imiennictwo.

Oto lista najpopularniejszych imion rzymskich (praenomen) z puli liczącej niewiele ponad dwadzieścia imion, używanej w epoce historycznej, wraz ze skrótami:

• Aulus (A.) – pol. Aulus
• Decimus (D.) – pol. Decymus
• Gaius (C.) – pol. Gajusz
• Gnaeus (Cn.) – pol. Gnejusz
• Lucius (L.) – pol. Lucjusz
• Marcus (M.) – pol. Marek
• Publius (P.) – pol. Publiusz
• Quintus (Qu.) – pol. Kwintus
• Sextus (Sex.) – pol. Sekstus
• Tiberius (Ti.) – pol. Tyberiusz
• Titus (T.) – pol. Tytus

Wśród wymienionych zwracają uwagę imiona, będące liczebnikami: Kwintus (Piąty), Sekstus (Szósty), Decymus (Dziesiąty); istniały także m.in. Septymus (Siódmy) i Oktawus (Ósmy). Wedle jednej hipotezy w czasach przedhistorycznych imiona te mogły być związane z kolejnością narodzin dzieci w rodzinie, wedle innej imiona te pochodzą od nazw miesięcy z dziesięciomiesięcznego kalendarza rzymskiego i pierwotnie oznaczają osoby urodzone np. w piątym czy siódmym miesiącu.

Obywatele rzymscy nosili także (jednak rzadziej) imiona związane z poszczególnymi rodami, np. Appius (App.) u Klaudiuszów, Mamercus (Mam.) u Emiliuszów (z *Mamert-ico-s od imienia boga Marsa, które w wariancie Mamers, Mamertis zachowało się jeszcze w języku oskijskim, por. objaśnienia w haśle Mamert) i Numerius (N.) u Fabiuszów, Servius (Ser.) – pol. Serwiusz, Kaeso ("niebieskooki", por. caesius – "siny, modry"), Manius (M'.) – pol. Maniusz, Spurius ("dziecko nieprawego łoża", pochodzenia etruskiego - por. etrus. Spurinna) i kilka innych.

Pewna grupa najstarszych imion zatraciła zaś swoje imienne funkcje już przed okresem klasycznym, w którym funkcjonowała jako cognomina (przydomki). Były to mianowicie: Agrippa (Agryppa), Faustus (Faust), Hostus, Lar (od nazwy duchów opiekuńczych Lar; Laris), Opiter (z dawniejszego *avo-pater, "dziecko, które urodziło się po śmierci ojca i ojcuje mu dziadek", por. avus – "dziadek", pater – "ojciec"), Paullus (Paweł), Postumus ("dziecko urodzone po śmierci ojca, pogrobowiec", por. post – "po"), Proculus (Prokul), Vibius, Volero, Volusus, Vopiscus ("bliźniak, który pozostał przy życiu po śmierci drugiego bliźniaka").

Córki były nazywane jako imieniem – nazwiskiem rodowym ojca w formie żeńskiej, np. córka Marka Tuliusza Cycerona nazywała się Tulia.

Imiona pochodzenia łacińskiego

Obecnie imiona pochodzące z łaciny powszechnie używane są w wielu krajach, także w Polsce. Część z nich może jednak pochodzić od wyrazów, które trafiły do łaciny z innych języków, np. etruskiego. Należy też zwrócić uwagę na to, że wiele imion zapożyczonych do języka polskiego bezpośrednio z łaciny, pochodzi pierwotnie z greki (np. Krzysztof) i dlatego umieszczono je wśród imion pochodzenia greckiego.

Zobacz też

• Nazwisko
• Przydomek