Marek Antoniusz

Marek Antoniusz, Marcus Antonius (ur. 14 stycznia 83 p.n.e. w Rzymie, zm. 1 sierpnia 30 p.n.e. w Aleksandrii) – wódz i polityk rzymski w latach 61–30 p.n.e.

Życiorys

Młodość

Marek Antoniusz urodził się 14 stycznia 83 p.n.e. w Rzymie, był synem Marka Antoniusza Kretyka a wnukiem Marka Antoniusza Oratora. Jego matka, Julia, była daleką krewną Cezara. Ojciec zmarł w młodym wieku i matka wyszła ponownie za mąż, za Publiusza Korneliusza Lentulusa Surę, senatora zamieszanego w spisek Katyliny i straconego w 63 p.n.e. z rozkazu Cycerona. Odtąd Antoniusz żywił nienawiść do Cycerona i dał jej później upust, zlecając zabójstwo wielkiego mówcy w czasie proskrypcji po zawarciu II triumwiratu.

Młode lata Marka Antoniusza charakteryzowały typowe wady ówczesnej „złotej młodzieży”, prominentnych i zbuntowanych młodych Rzymian. Wraz z braćmi, Lucjuszem i Gajuszem, i przyjaciółmi (wśród nich Klodiuszem i Kurionem) prowadził lekkomyślne życie, wypełnione hazardem, pijaństwem i romansami.

W wieku ok. 20 lat wyjechał do Grecji studiować retorykę. Tam przyłączył się do legionów zdążających pod wodzą prokonsula Aulusa Gabiniusza do Syrii. W czasie tej kampanii zademonstrował swoje talenty jako dowódca jazdy i zdobył sobie uznanie swoją odwagą i dzielnością. Po raz pierwszy odwiedził wtedy Egipt i Aleksandrię.

Stronnik Cezara

W 54 r. p.n.e. został jednym z dowódców w armii Cezara w Galii. Tu ponownie udowodnił swoje wysokie kompetencje dowódcy wojskowego choć wprowadzał swoją osobowością zamieszanie i swoim zachowaniem irytował nawet samego Cezara. Tym niemniej stał się oddanym stronnikiem tego ostatniego. Cezar powierzał mu coraz poważniejsze zadania militarne w Galii i jednocześnie wspierał jego karierę polityczną. W 52 p.n.e. przy poparciu Cezara został wybrany na urząd kwestora. W roku 50 został wybrany do kolegium augurów pokonując kandydata senackiego Lucjusza Domicjusza Ahenobarba. Swoje urzędowanie w charakterze trybuna ludowego w roku 49 p.n.e. poświęcił wspieraniu sprawy Cezara. Ówczesna sytuacja polityczna zdominowana była konfliktem Cezara i konserwatywnego skrzydła senatu pod przywództwem Pompejusza. Marek Antoniusz żądał w senacie, żeby oprócz Cezara, któremu kończył się drugi 5-letni okres władzy prokonsularnej w Galii, władzę nad wojskiem zdał również Pompejusz. Ten wniosek został odrzucony, a gwałtowne wystąpienia Antoniusza przeciwko wrogom Cezara doprowadziły do usunięcia Marka z senatu. Udał się na północ Italii do stacjonującego tam z wojskiem Cezara, dostarczając mu pretekstu do rozpoczęcia wojny. Po sławnym przekroczeniu Rubikonu, wojna domowa stała się faktem. W czasie jej trwania Marek Antoniusz był głównym współpracownikiem Cezara. O zaufaniu tego ostatniego świadczy to, że w rozstrzygającej bitwie z Pompejuszem pod Farsalos powierzył dowództwo lewego skrzydła swej armii właśnie Antoniuszowi. Gdy Cezar objął władzę dyktatora mianował Antoniusza dowódcą jazdy (magister equitum). W tym charakterze w 47 r. p.n.e. podczas nieobecności Cezara, walczącego w Afryce ze zwolennikami Pompejusza, sprawował władzę w Rzymie. Okazało się, że jego kwalifikacje administracyjne są dużo gorsze niż wojskowe. Doprowadził do licznych konfliktów w mieście, w wyniku stosowania przemocy zginęło kilkuset obywateli. Niezadowolony z tego Cezar odsunął Antoniusza od wszelkiej odpowiedzialności na okres dwóch lat. Dopiero w 44 r. p.n.e. nastąpiło ponowne zbliżenie i Marek Antoniusz został wybrany konsulem razem z Cezarem, który obejmował ten urząd po raz piąty. To właśnie Marek oferował w czasie Luperkaliów Cezarowi królewski diadem, który ten, widząc niezadowolenie z jakim przyjęto taki gest, odrzucił.

Idy marcowe

15 marca 44 p.n.e. (idy marcowe) Cezar został zabity w gmachu Senatu przez grupę spiskowców pod przywództwem Brutusa i Kasjusza. Antoniusz, zatrzymany przez jednego ze spiskowców w przedsionku, odrzucił insygnia konsula i w przebraniu uciekł, obawiając się rzezi stronników zamordowanego. Wkrótce jednak ochłonął i zaczął opanowywać sytuację. Przejął m.in. skarb państwa oraz dokumenty z kancelarii Cezara. Początkowo dążył do porozumienia ze spiskowcami. Zgodził się z wnioskiem Cycerona dotyczącym amnestii dla zabójców, którą uchwalił Senat. W czasie pogrzebu Cezara, 20 kwietnia, prowadzący ceremonię Antoniusz swą dramatyczną przemową, w czasie której wzniósł pokrwawioną togę zmarłego, spowodował wzburzenie ludu rzymskiego. Zamieszki skierowane przeciw spiskowcom zmusiły ich do opuszczenia miasta.

II triumwirat

Aureusy z wizerunkami Antoniusza (po lewej) i Oktawiana (po prawej).

Śmierć Cezara okazała się początkiem nowej wojny domowej i walki o władzę. Po kilku miesiącach zamieszania władzą podzielili się trzej ludzie: Marek Antoniusz, Oktawian August, adoptowany w testamencie główny spadkobierca Cezara, i Lepidus. W 43 r. p.n.e. powołani zostali oficjalnie na 5 lat jako triumwirowie. Ofiarami ogłoszonych wówczas tzw. proskrypcji padło wielu obywateli, wśród nich Cyceron. Po zwycięstwach w bitwach pod Filippi i popełnionych tam samobójstwach Brutusa i Kasjusza władza triumwirów nie podlegała już żadnym ograniczeniom. Lepidus przejął kontrolę na zachodnią częścią, Oktawian pozostał w Italii, a Antoniuszowi przypadł w udziale Wschód. W czasie podróży do wschodnich prowincji Antoniusz spotkał w 41 r. p.n.e. królową Egiptu, Kleopatrę i zostali kochankami. W tym czasie doszło w Italii do rewolty, na czele której stanęła Fulwia, żona Antoniusza i jego brat Lucjusz. Zostali jednak oblężeni w Peruzji przez wojska Oktawiana i zmuszeni głodem do poddania się. Fulwia poszła na wygnanie i zmarła wkrótce. Otwarło to drogę do ponownego porozumienia Antoniusza z Oktawianem, zawartego traktatem w Brundizjum, i potwierdzonego małżeństwem Antoniusza z Oktawią, siostrą Oktawiana. Jej wpływ doprowadził po kolejnych kłótniach Oktawiana i Antoniusza do zawarcia kolejnego traktatu w Tarencie w 38 roku, odnawiającego triumwirat na kolejne pięć lat.

Antoniusz na Wschodzie

Sceptycznie nastawiony do intencji Oktawiana Marek Antoniusz zdecydował się na wyjazd do Aleksandrii, pozostawiając brzemienną żonę w Rzymie. Za fundusze pożyczone od Kleopatry zaciągnął wojska na wyprawę na Partię. Kampania okazała się nieudana i Antoniusz stracił około 1/3 armii. W Rzymie tymczasem Oktawian zdołał wyeliminować Lepidusa, jako konkurenta do władzy, przeciągał koła rzymskiej arystokracji na swoją stronę, w czym pomocne mu było małżeństwo z Liwią oraz prowadził propagandową kampanię oskarżeń wobec Antoniusza.

Antoniusz za egipskie pieniądze poprowadził następną kampanię. Podporządkował Armenię, a po niepowodzeniu wyprawy na Partię uprowadził króla armeńskiego Artawazdesa II do Egiptu. Wbrew rzeczywistym owocom wojny z Partami, uznał ją za sukces. W czasie triumfu celebrowanego w Aleksandrii ogłosił postanowienia polityczne, ostatecznie kończące porozumienie z Oktawianem. Dzieciom swoim z Kleopatrą przyznał królestwa: Aleksandrowi Heliosowi – Armenię i Partię, Kleopatrze Selenie – Cyrenajkę i Libię, Ptolemeuszowi Filadelfowi – Syrię i Cylicję. Najważniejsze było proklamowanie Cezariona, syna Kleopatry i Cezara, współwładcą Egiptu i legalnym synem i spadkobiercą Cezara. Uderzało to w podstawy władzy Oktawiana jako adoptowanego syna Cezara i jego dziedzica. Posunięcie to było nie do zaakceptowania przez Oktawiana i po wygaśnięciu triumwiratu w 33 r. p.n.e. rozpoczęła się nowa wojna domowa. Obie strony prowadziły wojnę propagandową, w której Oktawian był oskarżany o uzurpację władzy i sfałszowanie testamentu Cezara, a Antoniusz o nielegalne sprawowanie władzy w prowincjach, prowadzenie wojen bez zgody senatu i dążenie do władzy królewskiej. W roku 31 p.n.e. doszło do bitwy morskiej pod Akcjum, w której flota Antoniusza i Kleopatry została zniszczona, a oni sami zmuszeni do ucieczki do Egiptu. W roku następnym Oktawian dokonał inwazji Egiptu. Marek Antoniusz popełnił samobójstwo 1 sierpnia 30 p. n. e., Kleopatra odebrała sobie życie jedenaście dni później.

Wywód przodków

Wywód przodków:

4. Marek Antoniusz Orator
	2. Marek Antoniusz Kretyk
5. NN
		1. Marek Antoniusz
6. Lucjusz Juliusz Cezar
	3. Julia
7. Fulwia

Zobacz też

Bibliografia

Southern P., Marek Antoniusz, tłum. R. Kulesza, Warszawa 2002.
Antoniusz. W: Plutarch z Cheronei: Żywoty sławnych mężów. (Z żywotów równoległych). Wrocław: Ossolineum – De Agostini, 2006.
Marek Tulliusz Cyceron: Filipiki (In Marcum Antonium Orationes Phillipcae). edycja komputerowa www.histurion.pl.