Irizar

hiszpańskie przedsiębiorstwo motoryzacyjne

Irizar S.Coop.hiszpańskie przedsiębiorstwo branży motoryzacyjnej zajmujące się produkcją nadwozi autobusowych, w szczególności do autokarów. Siedziba przedsiębiorstwa mieści się w Ormaiztegi, w Kraju Basków.

Irizar S.Coop.
Logo
Ilustracja
Logo Irizar
Państwo

 Hiszpania

Wspólnota autonomiczna

 Kraj Basków

Adres

Zumarraga bidea, 8
20216 Ormaiztegi

Data założenia

1889

Forma prawna

spółdzielnia

Zatrudnienie

3000 (2017)

Położenie na mapie Kraju Basków
Mapa konturowa Kraju Basków, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Irizar S.Coop.”
Położenie na mapie Hiszpanii
Mapa konturowa Hiszpanii, u góry znajduje się punkt z opisem „Irizar S.Coop.”
Ziemia43°02′54,9″N 2°15′41,4″W/43,048583 -2,261500
Strona internetowa

Historia

edytuj
 
Irizar Everest
 
Irizar Century w pierwotnej wersji
 
Irizar PB

Przedsiębiorstwo Irizar zostało założone w 1889 przez José Antonio Irizara. Początkowo była to manufaktura produkująca jedynie elementy do produkcji dyliżansów, jednak jeszcze w XIX w. rozpoczęto wytwarzanie całych dyliżansów. Po zakończeniu I wojny światowej zaczęto myśleć o zastępowaniu zwierząt pociągowych siłą maszyn. W 1928 przedsiębiorstwo Irizar wyprodukowało pierwszy pojazd napędzany silnikiem spalinowym. Był to 22-miejscowy autobus, którego konstrukcję oparto na podwoziu sprowadzanym z Francji. W 1948 powstała pierwsza konstrukcja autobusu wykonana z metalu. W 1950 powstał model „Rubia”, który był jednocześnie połączeniem autobusu oraz samochodu ciężarowego. Rok później w zakładach Irizar powstał pierwszy model autobusu piętrowego. W 1952 skonstruowano natomiast na bazie podwozia Büssing model piętrowego autobusu miejskiego, w którym zastosowano innowacyjne rozwiązanie pokrywania blachą drewnianego szkieletu pojazdu[1][2].

Od tego czasu rozpoczęła się sprzedaż autobusów poza Kraj Basków do innych części Hiszpanii. W latach 1956–1957 Irizar zaprezentował dwa ważne dla historii przedsiębiorstwa modele – piętrowy autobus oparty na nowym podwoziu oraz silniku produkcji Pegaso, a także autokar będący jednym z najbardziej luksusowych tego typu pojazdów na rynku. Oba autobusy wyróżniały się designem oraz nowoczesnymi rozwiązaniami technicznymi. W latach 50. XX w. Irizar produkował także autobusy przeznaczone dla komunikacji miejskiej, które trafiły m.in. do San Sebastian. Pod koniec tej dekady w przedsiębiorstwie nastąpiła zmiana struktury własnościowej, w wyniku której od 1960 Irizar stał się przedsiębiorstwem państwowym[3].

W latach 60. XX w. nastąpiła kolejna zmiana struktury własnościowej Irizar. W 1963 przedsiębiorstwo stało się spółdzielnią z 60 pracownikami-współwłaścicielami. W 1967 zaprezentowano model Dinam, który stał się sztandarowym autokarem producenta. Był wyposażony w świetlik w dachu i przesuwne okna, a w wersji luksusowej także w klimatyzację. Został wdrożony do produkcji dwa lata po premierze. W 1970 Irizar wyprodukował pierwszy autokar z klimatyzacją na rynek hiszpański, co umocniło go na pozycji lidera na hiszpańskim rynku autobusów turystycznych. W 1972 nowy model Korosti został wyróżniony nagrodą dla najlepszego hiszpańskiego autokaru. W kolejnych latach zaprezentowano kolejne modele autokarów Urko i Urepel. Oprócz sprzedaży na rodzimym rynku, dla producenta coraz ważniejszy stawał się eksport swoich pojazdów, głównie do Francji i Izraela[4][5].

Przełomowym wydarzeniem w historii spółki było zaprezentowanie w 1989 – w stulecie założenie przedsiębiorstwa – nowego modelu Irizar Century. Równolegle zaprzestano produkcji autobusów lokalnych i miejskich na rzecz wyłącznie produkcji autokarów. Nowy model spotkał się z dużym zainteresowaniem ze strony przewoźników. Nadwozie wyróżniało się nowoczesną i niespotykaną jak na tamte czasy stylistyką, a także szeregiem rozwiązań niedostępnych w modelach innych producentów. Atutem było także duże zróżnicowanie wielkości pojazdów – w ramach modelu Century oferowano autokary klasy midi, maxi oraz mega. W ciągu ponad 20 lat produkowania modelu Century z wieloma zmianami technicznymi, sprzedano go w liczbie ponad 20 tys. sztuk na podwoziach kilku producentów[5][6].

Na początku lat 90. w zakładach w Ormaiztegi zatrudnionych było 350 osób, a produkcja wzrosła do dwóch pojazdów na dzień. W 1995 Irizar postawił pierwszy krok ku zwiększeniu sprzedaży swoich produktów poza Europą, otwarto wówczas fabrykę autobusów w Chinach. W 1997 powstał oddział w Maroku, natomiast w 1998 w Brazylii. W tym samym roku utworzono także oddział Irizar Mexico. W 2001 powstała fabryka w Indiach, a w 2004 w Południowej Afryce. W tym czasie do grupy Irizar włączone zostały przedsiębiorstwa Hispacold (systemy klimatyzacji w autobusach) i Masats (wyposażenie autobusów)[7][8].

W 2001 do produkcji wprowadzono nowy sztandarowy model Irizar PB. Wyróżniał się on designem, wieloma nowoczesnymi rozwiązaniami technicznymi, niewielkim oporem aerodynamicznym, a także wysokim komfortem i niezawodnością przy stosunkowo niewysokiej cenie. Szybko stał się jednym z najpopularniejszych modeli autokarów turystycznych w Europie. Irizar PB został wyróżniony międzynarodowym tytułem Autokar Roku 2004. W 2007 Irizar powrócił do produkcji autobusów międzymiastowych, prezentując model i4. Model ten był pierwszym autokarem w historii przedsiębiorstwa produkowanym nie tylko jako zabudowa podwozia, ale także jako konstrukcja integralna. Do produkcji autokarów Irizar wykorzystywane były głównie podwozia Mercedes-Benz, Volvo, Iveco, MAN i Scania. Jednocześnie wycofano się z produkcji autobusów na terenie Chin i Indii[6][7][8].

W 2010 zapowiedziano wejście do produkcji nowej serii autokarów turystycznych. Zapoczątkowała je premiera modelu Irizar i6, który zastąpił model Century. W latach 2015–2016 zaprezentowano natomiast kolejne dwa autokary – i6S stanowiący rozwiniętą wersję i6 oraz i8 będący najbardziej luksusowym autokarem w ofercie. Te dwa modele zastąpiły model PB. Irizar i8 został wyróżniony tytułem Autokar Roku 2018[6][8][9].

Jednocześnie Irizar ponownie do produkcji wdrożył autobusy miejskie. W 2012 zaprezentowano niskowejściowy model Irizar i3 przeznaczony do obsługi tras podmiejskich. Dwa lata później w ramach europejskiego programu na rzecz bezemisyjnego transportu miejskiego ZeEUS do produkcji wszedł elektryczny model i2e, a w 2016 Irizar wprowadził także hybrydowe wersje modeli i3 i i4[8][10]. W 2017 zaprezentowano 18-metrowy autobus przegubowy na bazie modelu i2e, który nazwano „ie tram”[11].

W 2017 Irizar miał 8% udział w europejskim rynku autobusów elektrycznych[12]. W maju 2018 otwarto nową fabrykę autobusów w Adunie, która specjalizuje się jedynie w produkcji autobusów elektrycznych[13].

5 marca 2021 Irizar stał się pierwszym producentem autobusów w Europie, którego zmodyfikowany do jazdy w pełni autonomicznej, 12-metrowy elektryczny autobus wyjechał na zwykłą drogę publiczną. Rozpoczął on regularne kursowanie w ok. półmilionowej Maladze, na trasie z centrum do portu[14].

Modele

edytuj
Model Typ Integralny/zabudowa na podwoziu Rozpoczęcie produkcji Zdjęcie
Irizar i8 Wysokopokładowy autokar turystyczny Integralny lub zabudowa na podwoziu 2016   [8]
Irizar i6S Wysokopokładowy autokar turystyczny Integralny lub zabudowa na podwoziu 2016   [9]
Irizar i6 Wysokopokładowy autokar turystyczny Integralny lub zabudowa na podwoziu 2011   [6]
Irizar i4 Średniopodłogowy lub niskowejściowy autobus międzymiastowy Integralny lub zabudowa na podwoziu 2007   [15]
Irizar i3 Niskowejściowy autobus regionalny Integralny lub zabudowa na podwoziu 2012   [16]
Irizar i2e Elektryczny autobus miejski Integralny 2014   [10]

Produkcja

edytuj
 
Zakłady Irizar w Ormaiztegi

We wszystkich zakładach Irizar produkowanych jest około 3 tysięcy autobusów rocznie, z czego niecała połowa powstaje w fabryce w Ormaiztegi, natomiast pozostałe w zakładach produkcyjnych w innych regionach świata. 1/3 z tych pojazdów to konstrukcje integralne, natomiast pozostałe to zabudowy podwozi producentów. W 2010 wykorzystywane były podwozia następujących producentów: Scania (24,5% produkcji), Mercedes-Benz (12,5%), Volvo (7,5%), MAN (6,4%) i Iveco (2,4%), a na rynek indyjski także Ashok Leyland. W Polsce najpopularniejsze są autokary na podwoziu Scania. Polityka producenta zakłada stopniowe zwiększanie udziału konstrukcji integralnych w produkcji[6][8][17].

Łącznie zatrudnienie wynosi około 3 tysięcy pracowników, z czego ponad 700 osób na terenie Hiszpanii[6][8].

Przedsiębiorstwo posiada specyficzną formę organizacji polegającą na horyzontalizmie. Działy ściśle ze sobą współpracują, m.in. poprzez regularne spotkania pracowników, na których wspólnie podejmowane są decyzje o strategii działań. Nie funkcjonują w firmie typowi menadżerowie oraz "starsi pracownicy", których zadaniem miałoby być zarządzanie podległymi mu osobami. Każdy dział jest wewnętrznie zarządzany przez pracowników. Co 6 miesięcy wybierani są team leaderzy, którzy koordynują prace działów[18][19].

Oddziały

edytuj
  • Irizar S.Coop. – główna siedziba i zakład produkcyjny w Ormaiztegi na terenie Hiszpanii;
  • Irizar Brazil – oddział i zakład produkcyjny w São Paulo w Brazylii;
  • Irizar Morocco – oddział i zakład produkcyjny w stolicy Maroka, w Rabacie;
  • Irizar Mexico – oddział i zakład produkcyjny w Querétaro w Meksyku;
  • Irizar Southern Africa – oddział i zakład produkcyjny w Centurion w Południowej Afryce[20].

Irizar posiada swoje przedstawicielstwa na terenie 90 państw, a do 71 z nich sprzedano autobusy hiszpańskiego producenta[6][8].

Przypisy

edytuj
  1. History: since 1889 [online], irizar.com [dostęp 2018-12-09] (ang.).
  2. 1946-1952 [online], irizar.com [dostęp 2018-12-09] (ang.).
  3. History: 1953-1960 [online], irizar.com [dostęp 2018-12-09] (ang.).
  4. History: 1961-1970 [online], irizar.com [dostęp 2018-12-09] (ang.).
  5. a b History: 1971-1990 [online], irizar.com [dostęp 2018-12-09] (ang.).
  6. a b c d e f g Grzegorz Pawlak, Polska premiera autobusu turystycznego Irizar i6 Integral [online] [dostęp 2018-12-09].
  7. a b History: 1991-2008 [online], irizar.com [dostęp 2018-12-09] (ang.).
  8. a b c d e f g h Zbigniew Rusak, Irizar i8. International Coach of the Year 2018 [online] [dostęp 2018-12-09].
  9. a b Irizar wprowadza i6s. PB idzie na emeryturę [FILM] [online], infobus.pl [dostęp 2018-12-09] (pol.).
  10. a b Zbigniew Rusak, Irizar i2e – autobus elektryczny z Ormaiztegi [online] [dostęp 2018-12-09].
  11. Busworld 2017: Elektryczny przegub od Irizara [FILM] [online], infobus.pl [dostęp 2018-12-09] (pol.).
  12. Solaris chce produkować 2 tys. pojazdów rocznie [FILM] [online], infobus.pl [dostęp 2018-12-09] (pol.).
  13. Irizar z fabryką tylko dla elektrobusów [online], infobus.pl [dostęp 2018-12-09] (pol.).
  14. Europe’s first autonomous electric bus arrives in Spain | World Economic Forum [online], weforum.org [dostęp 2021-03-23] (ang.).
  15. Scania-Irizar I4 już w Polsce! I to w mega rozmiarze! [online], infobus.pl [dostęp 2018-12-07] (pol.).
  16. Irizar i3 on chassis [online], www.irizar.com [dostęp 2018-12-07] (ang.).
  17. Dariusz Drukała, Budujemy świadomość na rzecz marki Irizar, „Polski Traker Bus”, 3/2017 (V–VI), Rozmowa „Polskiego Traker Busa” z Bartłomiejem Wanickim, przedstawicielem Grupy Wanicki, generalnym importerem autokarów marki Irizar w Polsce, s. 6–7, ISSN 1734-9583 (pol.).
  18. Christian Berger-Vachon i inni, Complex Systems: Solutions and Challenges in Economics, Management and Engineering: Dedicated to Professor Jaime Gil Aluja, Springer, 31 października 2017, ISBN 978-3-319-69989-9 [dostęp 2020-05-15] [zarchiwizowane z adresu 2020-05-15] (ang.).
  19. Pim de Morree, A Radical And Proven Approach To Self-Management [online], Corporate Rebels, 26 lipca 2017 [dostęp 2020-05-15] [zarchiwizowane z adresu 2019-08-16] (ang.).
  20. Production plants [online], irizar.com [dostęp 2018-12-10] (ang.).

Linki zewnętrzne

edytuj