James FitzJames (1. książę Berwick)
James FitzJames, 1st Duke of Berwick-upon-Tweed (ur. 21 sierpnia 1670, zm. 12 czerwca 1734) – wódz francuski.
| |
.svg) Herb Domu FitzJames | |
| Rodzina |
FitzJames |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Żona |
1.ż.: Honora Burke |
| Dzieci |
z Honorą Burke: |
| Odznaczenia | |
  
| |
Nieślubny syn króla Anglii i Szkocji Jakuba II i VII (jako księcia Yorku) i jego metresy Arabelli Churchill, siostry księcia Marlborough[1]. W 1695 poślubił Honorę Burke, wdowę po Patricku Sarsfieldzie (zm. w 1698). Drugi związek małżeński z Anną Bulkeley zawarł w 1700. Jego synem był James Francis FitzJames, hrabia Tinmouth (1696-1738)
Młodość i służba w armii cesarskiej
edytujUrodził się w Moulins we Francji, jeszcze przed objęciem tronu przez ojca. Jego edukacją i wychowaniem zajmowali się jezuici. Osiągnąwszy wiek młodzieńczy rozpoczął karierę wojskową od służby pod wodzą Karola Lotaryńskiego, uczestnicząc wraz z nim w oblężeniu Budy. W 1687 jego ojciec nadał mu tytuł księcia Berwick, a także barona Bosworth oraz hrabiego Tinmouth. Wyróżniony wśród arystokracji nowymi tytułami, wrócił na Węgry, gdzie wziął udział w bitwie pod Nagyharsány (12 sierpnia 1687).
Wygnanie z Anglii i służba w armii francuskiej
edytujPo powrocie do Anglii został gubernatorem Portsmouth. Jakub II zamierzał uczynić go także kawalerem Orderu Podwiązki, wkrótce jednak został obalony i zmuszony do ucieczki przez sukcesora – Wilhelma Orańskiego. Wraz z usuniętym monarchą Berwick udał się na wygnanie. Potem brał udział w wojnie irlandzkiej, uczestnicząc też w bitwie nad rzeką Boyne. Po przegranej wojnie i ostatecznym wygnaniu ojca (1688) wstąpił w 1692 do armii francuskiej. W jej szeregach walczył w bitwie pod Steenkerke i w bitwie nad Landen. W tej ostatniej pojmany jako jeniec, wymieniony został później za księcia Ormonde'a.
Marszałek Francji
edytujJako żołnierza wysoko ceniono go za odwagę, zdolności i uczciwość. Wyróżniał się służąc w armii francuskiej podczas hiszpańskiej wojny sukcesyjnej, czego następstwem były liczne nagrody i zaszczyty. Po zwycięskiej wyprawie na Niceę w 1706 otrzymał godność marszałka Francji.
Zwycięstwa i honory
edytuj25 kwietnia 1707 Berwick odniósł walne i decydujące zwycięstwo pod Almansą, gdzie jako Anglik na czele armii francuskiej pobił hrabiego Galwaya – Francuza na czele armii angielskiej. Po bitwie tej od króla Filipa V otrzymał Order Złotego Runa i stworzony umyślnie dla niego tytuł księcia Liria y Jérica, a od francuskiego monarchy Ludwika XIV – tytuł książęcy (duc) de Fitz-James, wchodząc zarazem w szeregi parów Francji. Monarcha hiszpański mianował go również namiestnikiem Aragonii.
Później dowodził wojskami Burbonów we Flandrii, a następnie w Piemoncie. Od 1712 roku znów aktywny w Hiszpanii, gdzie ostatnim znaczącym wydarzeniem wojny sukcesyjnej był szturm na Barcelonę dokonany pod jego wodzą 11 września 1714 po długim i żmudnym oblężeniu.
Ostatnie lata i żołnierska śmierć
edytujWkrótce potem wyznaczono go na wojskowym gubernatorem Gujenny, gdzie pełniąc tę funkcję nawiązał przyjacielskie kontakty z Monteskiuszem, masonem, słynnym filozofem i pisarzem epoki Oświecenia. W 1718 ponownie wkroczył na czele wojsk do Hiszpanii, tym razem walcząc przeciw Filipowi V podczas wojny Hiszpanii z Czwórprzymierzem.
Po zakończeniu tej kampanii, podczas wieloletniego okresu pokoju Berwick nie pełnił służby wojskowej aż do 1733 r., kiedy mianowano go wodzem armii francuskiej nad Renem w trakcie polskiej wojny sukcesyjnej. 12 czerwca następnego roku poniósł przypadkowo śmierć od kuli armatniej podczas oblężenia nadreńskiej twierdzy Philippsburg.
Z obydwu małżeństw pozostawił po sobie dzieci: Honorę Burke i Annę Bulkely. Synem był James FitzJames, 2. książę Berwick (1696-1738) – arystokrata i dyplomata hiszpański.
Potomkowie nosili tytuły zarówno książąt francuskich (duc de Fitz-James), jak i hiszpańskich (duques de Liria y Jérica [Xérica]).
Przypisy
edytuj- ↑ Przedrostek Fitz pochodzi od zniekształconego francuskiego fils (syn). W Anglii stosowano go zwyczajowo dla określenia nielegalnych synów monarchy, którym (ze względu na matkę) brakowało rodowego nazwiska (por. José Luis Hernández Galvi: El arma secreta de los borbones. El inglés que decidió el trono de España [w] "Revista Historia de Iberia Vieja" nr 107 (2014), s. 56–61).
Bibliografia
edytuj- Charles Petrie: The Marshal Duke of Berwick: The Picture of an Age. London: Eyre & Spottiswoode, 1953.
Linki zewnętrzne
edytuj- James Berwick – szczegółowa biografia (ang.)
- Ducado de Liria y Jérica – James FitzJames, książę de Liria y Xérica (hiszp.) [dostęp: 5.01.2015]