Wikipedia

Jan Feliks Tarnowski

historyk polski, kolekcjoner, polityk
Ten artykuł dotyczy historyka. Zobacz też: inne osoby o tym nazwisku.

Jan Feliks Amor Tarnowski, krypt.: J. T., (ur. 6 maja 1777[1] w Dzikowie, zm. 3 maja 1842 tamże) – hrabia w Królestwie Kongresowym w 1820 roku[2], działacz polityczny, bibliofil, historyk i tłumacz. Senator-kasztelan Królestwa Polskiego w latach 1818–1831, członek Rady Ogólnej Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w 1830 roku[3], członek Rządu Centralnego Wojskowego Tymczasowego Obojga Galicji.

Jan Feliks Tarnowski
ilustracja
Herb
Tarnowski Hrabia
Rodzina

Tarnowscy herbu Leliwa

Data i miejsce śmierci

3 maja 1842
Dzików

Ojciec

Jan Jacek Tarnowski

Matka

Rozalia Czacka

Żona

Waleria Tarnowska

Jan Feliks Tarnowski Messiada – rękopis na Zamku w Dzikowie

Życiorys

edytuj

W dzieciństwie wychowywał się w Warszawie, będąc pod opieką wuja, Tadeusza Czackiego. Jego nauczycielami byli m.in. O. Kopczyński i J. Antonowicz. Zaprzyjaźnił się z Alojzym Felińskim, K. Tyminieckim i M. Wyszkowskim. Po upadku insurekcji kościuszkowskiej gościli ich Tarnowscy w rodzinnym Dzikowie. 7 września 1800 poślubił Walerię ze Stroynowskich[4][5], bratanicę biskupa wileńskiego Hieronima Stroynowskiego[6].

Pełnił m.in. funkcję senatora Królestwa Polskiego i członka rządu. Był autorem prac historycznych, tłumaczył dzieła literatury starożytnej. Należał do Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie, współpracował z Uniwersytetem Wileńskim. Znany jako kolekcjoner, wraz z żoną Walerią zapoczątkował zbiory dzikowskie. Początek kolekcji wiąże się z 8-miesięczną podróżą po Włoszech (X 1803 – V 1804), którą odbył w towarzystwie żony i teścia. W jej trakcie zbierał rzadko publikowane druki, rękopisy, dzieła sztuki oraz antyki.

W 1828 był członkiem sądu sejmowego, mającego osądzić osoby oskarżone o zdradę stanu[7].

W 1811/1812 był pieczętarzem loży wolnomularskiej Świątynia Izis[8].

Odznaczenia

edytuj

W 1825 roku został kawalerem Orderu Świętego Stanisława 1. klasy[9]. Odznaczony Orderem Świętej Anny 1. klasy[3].

Stosunki rodzinne

edytuj

Urodził się w Dzikowie jako syn Jana Jacka starosty kahorlickiego, i Rozalii z Czackich podczaszanki koronnej. Miał synów: Kazimierza (1801–1803), Jana Bogdana (1805–1850), Waleriana Spicymira (1811–1861), Tadeusza Antoniego (1818–1890) oraz córki: Rozalię (1803–1804), Marię Felicję (1807–1870) żonę Onufrego Małachowskiego, Walerię Bronisławę (1810–1815), Rozalię Wiktorię (1814–1815), Annę (1816–1893). Jego wnukami byli historyk literatury Stanisław Tarnowski (zwany w młodości „czarnym”), marszałek Jan Dzierżysław Tarnowski, powstaniec styczniowy Juliusz Tarnowski, poeta i kompozytor Władysław Tarnowski, malarz Stanisław Tarnowski, (zwany w młodości "białym")[4][5][10][11].

Twórczość

edytuj

Ważniejsze utwory

edytuj
  1. Przymówienie się… na posiedzeniu publicznym Towarzystwa Królewskiego Warszawskiego Przyjaciół Nauk dnia 30 kwietnia 1811, „Rocznik Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk” t. 9 (1816), s. 251–257
  2. Opisanie bezkrólewia po śmierci Zygmunta Augusta i panowanie Henryka Walezjusza, praca nieukończona, pisana od roku 1813 na zlecenie Towarzystwa Przyjaciół Nauk jako dopełnienie Historii A. Naruszewicza, rękopis: Biblioteka Jagiellońska przyb. 172/52
  3. Badania historyczne, jaki wpływ mieć mogły mniemania i literatura ludów wschodnich na ludy zachodnie, szczególnie we względzie poezji. Rzecz czytana na posiedzeniu Towarzystwa Królewskiego Przyjaciół Nauk w Warszawie, dnia 24 miesiąca listopada 1819 roku, Warszawa 1819[12]; także „Rocznik Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk” t. 13 (1820), s. 264–266; rękopis znajdował się w Zbiorach Dzikowskich: P. 4. N. 4., P. 4. N. 23.; razem z Opisem okolicy sandomierskiej dla p. Tańskiej (współcześnie: Państwowe Archiwum Wojewódzkie Kraków, Wawel?); inform. A. Chmiel (s. 2)
  4. Mowa… na pogrzebie Alojzego Felińskiego… miana dnia 16 lutego 1820 roku, Krzemieniec 1820[13]
  5. Wspomnienie o życiu i dziełach Józefa Maksymiliana hr. Ossolińskiego, "Rocznik Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk" t. 21 (1830), s. 67–90; rękopis: Ossolineum sygn. 1087 III.
  6. Messiada, rękopis na zamku w Dzikowie.

Ponadto Tarnowski miał ogłaszać poezje w "Pamiętniku Warszawskim".

Przekłady

edytuj
  1. M. Tullius Cicero: O przyjaźni i o starości (kilka rozdziałów), powst. od roku 1802, rękopis pt. Cycerona Katon Starszy, tłom. przez J. T. znajdował się w Zbiorach Dzikowskich P. 2. N. 16. (współcześnie: Państwowe Archiwum Wojewódzkie Kraków, Wawel?); inform. A. Chmiel (s. 13)
  2. F. G. Klopstock: Mesjada. 7 pieśni, fragm. "Pielgrzym" 1845 t. 2, s. 267.

Listy i materiały

edytuj
  1. Do T. Czackiego w zbiorze z lat 1785–1790, rękopis: Biblioteka Czartoryskich sygn. 1189
  2. Korespondencja W. i J. F. Tarnowskich, rękopisy: Państwowe Archiwum Wojewódzkie Kraków, Wawel (Archiwum Dzikowskie Tarnowskich); m.in. listy od A. Felińskiego i L. Kropińskiego; fragm. cytowała K. Grottowa w: Zbiory sztuki J. F. i W. Tarnowskich, Wrocław 1957
  3. Listy W. i J. F. Tarnowskich do rodziców, R. i J. J. Tarnowskich, z Włoch pisane w latach 1803–1804; rękopis: Biblioteka Jagiellońska przyb. 136/52; fragm. cytowała K. Grottowa w: Zbiory sztuki J. F. i W. Tarnowskich, Wrocław 1957
  4. Do prezesa Towarzystwa Przyjaciół Nauk, S. Staszica, z 18 stycznia 1811, ogł. A. Kraushar: Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk t. 3, Kraków 1902, s. 261
  5. Do K. Koźmiana 18 listów, głównie z roku 1811, rękopis: Biblioteka PAN Kraków sygn. 2031, t. 1–3
  6. Do J. Zawadzkiego z 1 września 1817, ogł. T. Turkowski: Materiały do dziejów literatury i oświaty na Litwie i Rusi. Z arch. J. Zawadzkiego… t. 1, Wilno 1935, s. 338
  7. Do F. K. Preka z 30 marca (brak roku), rękopis: Ossolineum sygn. 897/II 4) nr 36
  8. Od J. Antonowicza do W. i J. F. Tarnowskich, pisane z Włoch w latach 1802–1803, rękopis: Biblioteka Jagiellońska przyb. 129/51
  9. Fragment korespondencji, głównie listy od J. N. Bobrowicza z Lipska w sprawie zamówień księgarskich, rękopis: Biblioteka Kórnicka sygn. 2627
  10. Catalogue des livres (et) estampes du C-te, J. F. Tarnowski, rękopisy: Biblioteka Jagiellońska przyb. 129/52, 132/52 (2 egz.).

Wybrane opracowania dot. twórczości Tarnowskiego

edytuj
  1. W. Tarnowska: Mon journal (powst. w latach 1804–1838) t. 1–9, rękopis: Biblioteka Jagiellońska przyb. 112-120/52
  2. A. Feliński: Listy (powst. przed rokiem 1820), wyd. J. I. Kraszewski, Kraków 1872
  3. K. Koźmian: Rys życia J. F. Tarnowskiego, Lwów 1842; „Przyjaciel Ludu” 1842 nr 5–14; fragm. „Biblioteka Naukowa Zakładu im. Ossolińskich” 1842 t. 3
  4. K. Tańska-Hoffmanowa: Pamiętniki (powst. w latach 1818–1845) w: Pisma pośmiertne t. 1, Berlin 1849
  5. K. Koźmian: Pamiętniki (powst. przed rokiem 1855) t. 1–2, Poznań 1858; t. 3, Kraków 1865
  6. "Encyklopedia Powszechna" Orgelbranda, t. 25 (1867)
  7. S. Tomkowicz: Przyczynek do dziejów początków romantyzmu w Polsce, "Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce" t. 1 (1878) i odb. (Kraków 1878)
  8. S. Tarnowski: Domowa kronika dzikowska (powst. 1897), rękopis: Biblioteka Jagiellońska przyb. 126/52
  9. A. Kraushar: Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk t. 1–4, Kraków 1900–1902; t. 6, Kraków 1905
  10. A. Chmiel: Rękopisy Biblioteki hr. hr. Tarnowskich w Dzikowie, Kraków 1908

Przypisy

edytuj
  1. ↑ według innych źródeł Tarnowski mógł się urodzić 2 lata później, tzn. w roku 1779 – T. 6, cz. 1: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970, s. 338.
  2. ↑ Kuryer Litewski, nr 130, 29 października 1820 roku, [b.n.s.]
  3. ↑ a b Obraz polityczny i statystyczny Królestwa Polskiego iaki był w roku 1830 przed dniem 29 listopada, Warszawa 1830, s. 27.
  4. ↑ a b Ród Tarnowskich – Genealogia. [dostęp 2016-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-04)].
  5. ↑ a b Marek Jerzy Minakowski Genealogia potomków Sejmu Wielkiego
  6. ↑ Marek Jerzy Minakowski Genealogia potomków Sejmu Wielkiego.
  7. ↑ Tadeusz Bieczyński, Sąd sejmowy 1827–1829 na przestępców stanu. Urzędowe akta, Poznań 1873, s. IX, 50.
  8. ↑ Stanisław Małachowski-Łempicki, Wykaz polskich lóż wolnomularskich oraz ich członków w latach 1738–1821, w: Archiwum Komisji Historycznej, t. XIV, Kraków 1930, s. 319.
  9. ↑ Stanisław Łoza, Kawalerowie orderu św. Stanisława (1. XII. 1815–29. XI. 1830), w: Miesięcznik Heraldyczny, nr. 5, r. IX, Warszawa, sierpień 1930, s. 99.
  10. ↑ Kasper Niesiecki, Herbarz Polski, t. 11 Lipsk 1845, s. 439
  11. ↑ Jerzy Sewer Dunin-Borkowski: Almanach Błękitny. Warszawa: 1908, s. 931-940
  12. ↑ Jan Feliks Amor Tarnowski, Badania historyczne jaki wpływ mieć mogły mniemania i literatura ludów wschodnich na ludy zachodnie, szczególniey we względzie poezyi : rzecz czytana na posiedzeniu Towarzystwa Królewskiego Przyiaciół Nauk w Warszawie dnia 24 m-ca listopada 1819 roku, Warszawa 1819.
  13. ↑ Jan Feliks Amor Tarnowski, Mowa Jana Felixa Tarnowskiego na pogrzebie Aloizego Felińskiégo […] miana dnia 16 lutego 1820 roku., Krzemieniec: N. Glücksberg, [1820].

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Feliks_Tarnowski&oldid=73440747”