Jan Mukařovský

czeski teoretyk literatury

Jan Mukařovský (ur. 11 listopada 1891 w Písku, zm. 8 lutego 1975 w Pradze) – czeski teoretyk literatury i estetyki, czołowy przedstawiciel Praskiej Szkoły Strukturalnej[1]. Rektor Uniwersytetu Karola w Pradze (1948–1954).

Jan Mukařovský
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

11 listopada 1891
Písek

Data i miejsce śmierci

8 lutego 1975
Praga

Mukařovský zajmował się przede wszystkim wersologią i eufonologią. Wypracował strukturalistyczną metodę analizy dzieła literackiego, której podstawowymi założeniami było traktowanie utworu jako struktury, w której wszystkie elementy składowe mają swoje określone miejsce i funkcję w ramach całości oraz skupienie się na funkcji estetycznej wszystkich uporządkowań formalnych. W ujęciu Mukařovskiego struktura nie jest konstrukcją statyczną, ale dynamiczną i opiera się na opozycjach, budujących wewnętrzne napięcie. Dzieło nie funkcjonuje w oderwaniu od świata zewnętrznego, ale stanowi element w coraz szerszych strukturach. Swoją metodologię sformułował i przetestował na materiale poezji czołowego czeskiego romantyka Karela Hynka Máchy, autora poematu Maj (1836)[2].

22 listopada 1950 w Warszawie na II Kongresie Obrońców Pokoju został wybrany w skład Światowej Rady Pokoju[3].

Ważniejsze dzieła

edytuj
  • Příspěvek k estetice českého verše (1923),
  • Máchovské studie (1948),
  • Ke kritice strukturalismu v naší literární vědě (1951),
  • Dějiny české literatury I–III (1959, 1960, 1961),
  • Z české literatury: Studie a portréty (1961),
  • Studie z estetiky (1966),
  • Cestami poetiky a estetiky (1971).

Tłumaczenia na język polski:

  • Wśród znaków i struktur (wyb. i oprac. Janusz Sławiński), Warszawa 1970,
  • Zamierzone i niezamierzone w sztuce (tłum. Aneta Daszuta), Warszawa 2014.
  • Studia semiologiczne (tłum. Aneta Daszuta), Warszawa 2017.

Przypisy

edytuj
  1. http://www.slovnikceskeliteratury.cz.
  2. Jan Mukařovský, Strukturalizm dla wszystkich, tłum. Jacek Baluch, Teksty : teoria literatury, krytyka, interpretacja, nr 1 (55)/1981, s. 176-182.
  3. Trybuna Robotnicza z 1950, nr 324 str. 3 [dostęp z dnia: 2016-08-03]

Bibliografia

edytuj
  • Ondřej Sládek: Jan Mukařovský: život a dílo, Host, Brno 2015.