Jan Silhan
Jan Silhan (ur. 1 listopada 1889 w Kijowie, zm. 29 czerwca 1971 w Krakowie) – kapitan administracji Wojska Polskiego II RP, ociemniały działacz społeczny na rzecz niewidomych, tyflolog.
 Portret Jana Silhana w Ośrodku Leczniczo-Rehabilitacyjny jego imienia w Muszynie | |
 kapitan administracji
| |
| Data i miejsce urodzenia |
1 listopada 1889 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
29 czerwca 1971 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
    
| |
.png){kind=small}
Życiorys Edytuj
Urodził się 1 listopada 1889[1]. Syn pochodzącego z Czech Franciszka i Anny z domu Paczowskiej, która była Polką. Ojciec pracował jako urzędnik bankowy, a matka jako nauczycielka. Jan Silhan ukończył szkołę średnią w Kijowie w 1907 i wówczas podjął studia na Politechnice Lwowskiej, ukończone w 1913. Podczas studiów działał w Korporacji Polskiej Młodzieży Demokratycznej, Akademickiego Zrzeszenia Młodzieży Lewicowej „Spójnia” oraz w Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji i w związku z tym był ofiarą represji, więziony od 1911 do 1912.
Został powołany do służby wojskowej w c. i k. armii, od 1913 do 1914 służył w 74 pułku piechoty Austro-Węgier. Podczas I wojny światowej służył na froncie serbsko-austriackim. Brał udział w bitwie pod Šabacem 6 listopada 1914. Został ranny i utracił wzrok (kula ze strony serbskiej trafiła go w głowę niszcząc gałki oczne). Od 1915 do 1917 kształcił się alfabetu Braille’a w Instytucie Wychowawczym Niewidomych Dzieci i pedagogiki na Uniwersytecie Wiedeńskim. W sierpniu 1915 awansowany do stopnia porucznika rezerwy. W 1916 ponownie został zmobilizowany do armii austriackiej. Od września 1917 był organizatorem Szkoły dla Ociemniałych Żołnierzy we Lwowie. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 został przyjęty do Wojska Polskiego. W 1920 placówka szkolna została przeniesiona ze Lwowa do Krakowa. W 1921 Jan Silhan został awansowany do stopnia kapitana w korpusie oficerów administracyjnych dział sanitarny ze starszeństwem z 1 czerwca 1919[2][3]. W 1923 jako nadetatowy oficer sanitarno-administracyjny 6 batalionu sanitarnego we Lwowie pracował w Zakładzie Leczniczo-Protezowym dla Inwalidów we Lwowie[4][5]. W 1922 powołał do życia Związek Ociemniałego Żołnierza „Spójnia” we Lwowie. Działał na rzecz niewidomych, w tym inspirował proces przyznawania im zagród. Został przeniesiony w stan spoczynku w 1926. Jako emerytowany oficer w 1928 zamieszkiwał we Lwowie[6]. W 1934 jako kapitan przeniesiony w stan spoczynku był przydzielony do kadry zapasowej 6 Szpitala Okręgowego w grupie oficerów administracji sanitarnych i pozostawał wówczas w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Kamionka Strumiłowa[7].
Osiadł w Radziechowie. Tam był przewodniczącym powiatowej sekcji Związku Inwalidów Wojennych RP, a w 1935 wybrany prezesem zarządu głównego ZIWRP. Ponadto w Radziechowie kierował Kółka Rolniczego, założycielem Powiatowego Związku Osadników. Sprawował mandat radnego miasta przez dwie kadencje. Od 1936 mieszkał ponownie we Lwowie. Działał w Towarzystwie Opieki nad Niewidomymi. Władał kilkoma językami obcymi, w tym językiem esperanto. Działał polskim i w międzynarodowym ruchu niewidomych, w tym w Międzynarodowej Federacji Związków Samopomocowych Niewidomych (Universala Asocio de Blindul Organizajoj), której został wiceprezesem w 1934, a w 1936 prezesem. Ponadto był działaczem polskiego Międzynarodowego Ruchu Esperantystów.
Po wybuchu II wojny światowej, agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 i nastaniu okupacji sowieckiej był nauczycielem języka rosyjskiego. Po nastaniu okupacji niemieckiej w połowie 1941 działał w tajnym nauczaniu. Po zakończeniu wojny i w toku przymusowych wysiedleń ludności polskiej z Kresów Wschodnich opuścił Lwów, po czym osiadł w Krakowie.
W okresie Polski Ludowej kontynuował działalność na rzecz niewidomych. Kierował delegaturą Związku Ociemniałych Żołnierzy w Krakowie[8], był organizatorem produkcji szczotkarskiej w ramach Spółdzielni Inwalidów „Robotnik” na Stradomiu (późniejsza Krakowska Spółdzielnia Niewidomych), od 1948 do 1951 był prezesem Oddziału Związku Pracowników Niewidomych w Krakowie. Pracował w ramach pomocy naukowej repetytorium Zakładu Matematyki Akademii Górniczo-Hutniczej, w dziale zagranicznym Polskiego Związku Niewidomych, w którym pełnił później funkcję sekretarza przez dwie kadencje. Z jego idei powstała Szkoła Muzyczna dla Dzieci Niewidomych przy ulicy Józefińskiej (późniejszy Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Niewidomych i Słabowidzących w Krakowie przy ul. Tynieckiej 6[9]) i Ośrodek Szkolenia Masażystów w Krakowie. Założył także czasopisma-kwartalniki „Niewidomy Masażysta” (1957) i „Pola Stelo” (1959), których był redaktorem naczelnym. Był autorem przekładu książki pt. Czytające palce autorstwa Jeana Roblina dotyczącej Louisa Braille'a. Zasiadał w Komisji Zdrowia Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie.
Zmarł 29 czerwca 1971 w Krakowie. Został pochowany 2 lipca 1971 na tamtejszym cmentarzu Rakowickim (cmentarzu wojskowym przy ul. Prandoty, kwatera LXXXII-6-2)[10].
Od 1916 jego żoną została pochodząca z Węgier Margit Krausz (1886–1978), wspomagająca go w życiu codziennym i działalności. Byli bezdzietni.
W ramach Polskiego Związku Niewidomych powstał Ośrodek Leczniczo-Rehabilitacyjny im. kpt. Jana Silhana w Muszynie[11][12].
Ordery i odznaczenia Edytuj
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Złoty Krzyż Zasługi (11 listopada 1936)[13][14]
- Srebrny Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 23 grudnia 1929[15], 2 lipca 1955[16])
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
- Złoty Medal Waleczności (Austro-Węgry, 1915)
- Odznaka „Zasłużony dla miasta Krakowa”
Przypisy Edytuj
- ↑ Oficerowie. Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. [dostęp 2015-11-05].
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1257.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1142.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1177.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1051.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 907.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 383, 778.
- ↑ Kazimierz Brożek: Uratowana historia (III). pochodnia.pzn.org.pl. [dostęp 2015-11-07].
- ↑ Historia PZN OM. pzn.malopolska.pl. [dostęp 2015-11-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
- ↑ Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych, zck-krakow.pl [dostęp 2020-06-30].
- ↑ PZN Ośrodek Leczniczo-Rehabilitacyjny im.kpt. Jana Silhana. turnusy.rehabilitacyjne.pl. [dostęp 2015-11-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)].
- ↑ Ośrodek Leczniczo-Rehabilitacyjny im. kpt. Jana Silhana w Muszynie. krs-online.com.pl. [dostęp 2015-11-07].
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 469 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
- ↑ Komunikaty. Odznaczenie niewidomego oficera inwalidy. „Gazeta Lwowska”, Nr 116 z 27 maja 1937.
- ↑ M.P. z 1930 r. nr 143, poz. 219 „za zasługi położone dla Państwa Polskiego”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 86, poz. 1050 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w pracy zawodowej”.
Bibliografia Edytuj
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1934.
- Jan Silhan. Nekrolog. „Dziennik Polski”, s. 2, Nr 154 z 1 lipca 1971.
- Henryk Korczyk: Jan Silhan. Internetowy Polski Słownik Biograficzny. [dostęp 2015-10-07].
- Józef Szczurek: Jan Silhan. Świat Brajla. [dostęp 2015-10-07].
- Marek Bachulski, O życiu Jana Silhana.